سوداگران دلار، تهدید یا فرصت؟!

سرویس اقتصادی فردا؛ علیرضا خدابخشی: رییس جمهور گفته است افزایش قیمت دلار دلایل روانی دارد و به علت نگاهی است که برخی مردم ما به اینده دارند.

از صحبت‌های رییس جمهور و اظهارات دولتمردان اقتصادی و مدیران بانک مرکزی در هفته‌های اخیر استنباط می‌شود که دولت در تنظیم بازار ارز اسکناسی و پاسخگویی به تقاضای این بازار در داخل به مشکل خورده است و نه در تامین ارز برای تسویه مبادلات بانکی در خارج کشور و، چون قیمت دلار در بازار اسکناس مبنای همه معاملات بازار ارز- اعم از اسکناس و حواله- است قیمت دلار افزایش یافته است.

اسکناس دلار در ایران الزاما برای نیاز به خرید کالا و خدمات با دلار نیست. خرید اسکناس دلار برای واردات رسمی هم نیست چرا که وارداتی که از طریق بازکردن ال سی صورت می‌گیرد با مبادلات بانکی و از محل سپرده‌های ارزی بانک‌ها در خارج کشور تسویه می‌شود. خریداران اسکناس دلار و متقاضیان بازار فیزیکی ان چند گروه هستند:

۱- گروه اول اسکناس دلار می‌خرند تا ارزش دارایی‌های خود را در مقابل تورم حفظ کنند. نگهداری ارز به صورت اسکناس همان اثرات بد اقتصادی نگهداری طلا و نقره را دارد و برای اقتصاد ایران همان کنزی محسوب می‌شود- هرچند که برای اقتصاد امریکا مفید است- که در فرهنگ دینی ما مذموم است. قران کنز کنندگان طلا و نقره را به عذاب الیم وعده داده است و در مقابل کنز، انفاق را معرفی می‌کند. مفسران، سرمایه گذاری را هم از مصادیق انفاق می‌دانند و اقتصاددانان سپرده گذاری در بانک را از مصادیق سرمایه گذاری می‌شمارند. اثر بد نگهداری دلار فقط در صورتی است که دلار بصورت اسکناس نگهداری شود، اما در مقابل، سپرده گذاری ان در بانک نه تنها به حال اقتصاد ضرر ندارد که منفعت زیادی هم برای دولت و اقتصاد و حتی بانک‌های رانت خواری دارد که قرار نیست سودی به سپرده‌های ارزی بدهند. ۲- گروه دوم اسکناس دلار می‌خرند تا با ان در سفر‌های خود ارز‌های دیگری همچون دینار عراق یا یوان چین و ... را بخرند. قیمت ارز‌های غیردلاری و غیر یورویی در بازار خرده فروشی صراف‌ها به علت نبود شفافیت و رقابت مناسب، عادلانه نیست. به عنوان مثال مسافری که به روسیه می‌رود برایش مقرون به صرفه است که در ایران بجای روبل روسیه، دلار بخرد! قیمت خرید روبل در بازار صراف‌ها ۸۲ تومان و قیمت فروش ان ۹۰ تومان است! این بدین معنی است که تفاوت خرید و فروش ۱۰ درصد است و این گرانی در بازار صرافی پذیرفتنی نیست. این گرانی در حالی است که فاصله قیمت خرید و فروش دلار در تهران ۱۰ تومان یعنی حدود ۲ هزارم است. ۳- گروه سوم اسکناس دلار می‌خرند تا چند روز بعد بفروشند و سود کنند. این افراد همان دلال‌ها هستند و با گروه اول تفاوت دارند. ۴- گروه چهارم اسکناس دلار می‌خرند تا واردات غیررسمی یا قاچاق انجام دهند. اگر نگهداری ارز و ازجمله دلار به صورت اسکناس، از طریق قانون ممنوع شود و هم زمان بازکردن حساب ارزی و دلاری اسان و تبدیل ریال به ارز‌های خارجی ازجمله دلار به صورت بورس انلاین، فراگیر و اسان شود اثرات اقتصادی ذیل متصور است:

۱- کنز بودن دلار اسکناسی منتفی می‌شود. ۲- ضرورت بانک مرکزی برای انتقال حجم انبوهی از اسکناس دلار به داخل کشور برطرف می‌شود چرا که بانک مرکزی مشکل را در انتقال اسکناس و نه تخصیص ارز می‌داند. ۳- نیاز به اسکناس دلار برای مسافران خارج کشور به علت رونق گرفتن فروش ارز‌های دیگر کاهش می‌یابد. ان‌ها می‌توانند اسکناس مورد نیاز خود را هنگام خروج از کشور و یا در کشور مقصد تحویل بگیرند. ۴- نقش منفی دلال‌ها کاهش می‌یابد و دلالی فیزیکی کلا حذف می‌شود. دلال‌ها دیگر نیازی ندارند برای کار خود مقادیر ذخیره اسکناس داشته باشند. ان‌ها در بازار فعالیت خود را ادامه خواهند داد، اما بصورت برخط و انلاین. هرقدر که دلالی فیزیکی برای اقتصاد ضرر دارد دلالی انلاین و تشدید ان مفید و موجب افزایش رقابت می‌شود. ۵- فاصله قیمت خرید و فروش ارزها- خصوصا ارز‌های غیر دلار و یورو- به شدت کاهش می‌یابد و به صفر نزدیک می‌شود. ۶- اطلاعات دقیق و شفافی از بازار ارز به دست می‌اید. ۷- قاچاق کالا به شدت محدود می‌شود.