آیا روسیه برای کمک به رهایی ایران از تحریم ها، بهتر از اتحادیه اروپا است؟

پایگاه خبری تحلیلی فردا: در حالی ایران کمک اتحادیه اروپا را برای رهایی از تحریم‌های آمریکا ترجیح می‌دهد که شاید مسکو بهتر از اروپایی‌ها بتواند این نقش را ایفا کند. با وجود ناامیدی رهبران اروپا، ایران هنوز به کمک اروپا برای رهایی از تحریم‌های آمریکا امیدوار است. با وجود این، تهران روی برنامه دوم خود، یعنی تقویت ارتباط با روسیه در صورت نتیجه بخش نبودن کمک اروپایی ها، نیز فعالانه کار می‌کند. اروپا به علت توانمندی سیاسی و اقتصادی بالاتر و تجربه خوشایندتری در روابط گذشته، در مقایسه با روسیه، برای ایران در نگاه اول جذاب‌تر است. اما این ارتباط در عمل پیچیده‌تر است.

در حالی ایران کمک اتحادیه اروپا را برای رهایی از تحریم‌های آمریکا ترجیح می‌دهد که شاید مسکو بهتر از اروپایی‌ها بتواند این نقش را ایفا کند.

بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، روز٢٣ ژوئیه برای گفتگو با همتای روسی خود به مسکو رفت. یکی از اهداف این دیدار برای مسکو نشان دادن تصمیم راهبردی کرملین برای ادامه فعالیت خود در بخش انرژی ایران بود. دو وزیر درباره همکاری خود در جرگه کشور‌های صادرکننده گاز و برنامه‌های روسیه برای تبدیل توافق اوپک+ به توافقی دائم نیز گفتگو کردند.

این سفر را چنانچه از دیدی کلی‌تر نگاه کنیم، بسیار دارای اهمیت است. با وجود ناامیدی رهبران اروپا، ایران هنوز به کمک اروپا برای رهایی از تحریم‌های آمریکا امیدوار است. با وجود این، تهران روی برنامه دوم خود، یعنی تقویت ارتباط با روسیه در صورت نتیجه بخش نبودن کمک اروپایی ها، نیز فعالانه کار می‌کند. اروپا به علت توانمندی سیاسی و اقتصادی بالاتر و تجربه خوشایندتری در روابط گذشته، در مقایسه با روسیه، برای ایران در نگاه اول جذاب‌تر است. اما این ارتباط در عمل پیچیده‌تر است.

در واقع اروپا با دست کم دو راهبرد صرفاً سیاسی و صرفاً اقتصادی برای کمک به ایران تلاش کرده است. اروپا بر اساس راهبرد سیاسی تلاش می‌کند با گفتگو با ایران درباره مسائل منطقه ای، به جامعه جهانی نشان دهد ایران کشوری اهل مذاکره است و فرصت را از آمریکا برای معرفی تهران به عنوان یکی از دردسرسازان جهان بگیرد. مذاکرات ایران و اتحادیه اروپا درباره یمن در همین راستا است.

در راهبرد صرفاً اقتصادی، اتحادیه اروپا تلاش می‌کند با وجود ناتوانی در جلوگیری از خروج شرکت‌های بزرگ اروپایی از ایران، شرکت‌های کوچک و متوسط را به رفتن به ایران تشویق کند.

بی تردید هر دو ابتکار با مشکلاتی روبرو هستند. نخست این که هر دو راهبرد زمانبرند و برای ایران رهایی فوری به همراه نخواهند آورد. این در حالی است که زمان زیادی از روی کار بودن دولت روحانی باقی نمانده است و هر چه بیشتر منتظر کمک اروپایی‌ها بماند، دستیابی به پیروزی فرد مورد حمایت او در انتخابات بعدی کمتر خواهد بود. دوم، تهران آمادگی خود را برای بحث درباره مسائل منطقه‌ای با اتحادیه اروپا اعلام کرده است؛ اما معلوم نیست تا چه اندازه برای دستیابی به توافق نهایی آماده است و امتیازاتی که می‌دهد دیگر بازیگران منطقه‌ای و دولت ترامپ را راضی خواهد کرد. یا خیر.

سوم، اقدامات اقتصادی آخرین راه حل است. شرکت‌های کوچک و متوسط فقط می‌توانند به ایران برای دامه حیات این کشور کمک کنند؛ نه توسعه آن. از سوی دیگر این برنامه فقط در صورتی به نتیجه خواهد رسید که آمریکا تحریم‌های ثانویه سخت گیرانه تری اعمال نکند.

در نهایت، اعضای اتحادیه اروپا برای کمک به ایران باید به اجماعی داخلی دست یابند. با وجود این، اختلافات روشنی میان انگیزه‌ها و مواضع کشور‌های عضو اتحادیه اروپا در برابر ایران وجود دارد که رسیدن سریع به برنامه‌ای مشترک را دشوار می‌کند. کشور‌هایی مانند ایتالیا، اسپانیا، یونان و دانمارک به انگیزه‌های اقتصادی برای نجات روابط خود با ایران تلاش می‌کنند و برای کشور‌هایی مانند آلمان، فرانسه، اتریش و انگلیس انگیزه‌های سیاسی نیز مهم هستند. کشور‌هایی مانند لهستان هم هستند که با هدف نشان دادن وفاداری خود به آمریکا و ضربه زدن به متحد ایران، یعنی روسیه، از تصمیم ترامپ حمایت می‌کنند.

این محاسبات به مسکو کمک می‌کند گزینه‌های خود را برای همکاری نزدیک‌تر با تهران ایجاد کند. سفر آقای ولایتی به مسکو علاوه بر این که حاوی پیام‌های سیاسی بود، با هدف گفتگو درباره برجام و کمک به ایران در توسعه بخش نفت و تضمین صادرات نفت انجام شد.

سخنان ولایتی درباره ادعای آمادگی روسیه برای سرمایه گذاری ٥٠ میلیارد دلاری در صنعت نفت و گاز ایران جنجال ساز شد. مقامات روسی به علت نداشتن تمایل به جلب توجه‌ها به فعالیت شرکت‌های روسی در ایران، از توضیح در این باره خودداری کردند. در مقابل مقامات روسی درباره آمادگی خود برای ادامه توافق نفت در برابر کالا سخن گفتند که با بازخورد منفی در ایران روبرو شد.

این رویداد روی برنامه‌های تهران ومسکو برای همکاری در زمینه نفت و گاز تأثیری نداشت. حتی پیش از سفر ولایتی نیز گازپروم درباره مشارکت در توسعه میدان گازی کیش، پارس شمالی، فرزاد A. و B. و تأسیس شرکت مشترکی میان ایران و روسیه برای انجام عملیات خط لوله ایران-پاکستان-هند، دور تازه‌ای از گفتگو با مقامات ایران را آغاز کرده بود.

سفر وزیر نفت ایران به روسیه نیز نشانه دیگری از بررسی گزینه‌های همکاری میان دو کشور است که منافع هر دو طرف را تأمین می‌کند. روسیه به ایران و دیگر کشور‌ها نشان داده است که تصمیم ندارد از پیشنهادات ترامپ به اوپک و دیگر تولید کنندگان برای جبران کمبود نفت حاصل از خروج ایران از بازار نفت، حمایت کند؛ و در پایان باید گفت: با وجود قوی‌تر بودن ظرفیت‌های اقتصادی و سیاسی اتحادیه اروپا در مقایسه با روسیه، شاید مسکو برای کمک به تهران در مقاومت در برابر تحریم‌های آمریکا آماده‌تر باشد.

نیکلای کوزانف، المانیتور (امریکا)، ٢٩ جولای ٢٠١٨ ترجمه: وزارت ارشاد