آیا نقدینگی سرگردان به سمت بازار سرمایه بازمی گردد؟ /رشد بی سابقه بورس در روز‌های اخیر/ آیا سرمایه گذاری بورس در این روز‌ها راهی مطمئن برای افزایش سود است؟ /علت اصلی رشد شاخص بورس از اواخر خردادماه تاکنون چیست؟

سرویس اقتصادی فردا: آخرین رشد بزرگ بازار سرمایه ایران به سال ۱۳۹۲ برمی‌گردد که در دی‌ماه آن سال با برخورد شاخص کل به مقاومت ۹۰ هزار تایی، بورس وارد دوره رکود و افت خود شد. پس از آن شاخص تا پنج سال درگیر مقاومت ۹۰هزار تایی بود تا در دی‌ماه سال گذشته و در پی افزایش ناگهانی ارزش ارز و طلا موقتا از نود هزار تا عبور کرد؛ اما پیش از رسیدن به صدهزار متوقف شده و به فضای رکود بازگشت. تا این‌که این بار در اواخر خردادماه دوره جدید صعود قدرتمند آن آغاز شد و توانست با عبور از مقاومت‌های ۹۰هزار تایی و ۱۰۰هزار تایی، وارد دوره رشد شود.

بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه در دی‌ماه اعتقاد داشتند مدیریت وقت بازار سرمایه تعمدا و به شکل ساختگی در حال افزایش ارزش شاخص کل است و برای این ادعای خود، شاخص کل را با شاخص هموزن مقایسه می‌کردند. برای توضیح بهتر این نکته باید گفت: شاخص کل، یک فرمول محرمانه دارد که در آن، تغییرات ارزش سهام‌های بزرگ و اصلی بازار سرمایه باعث تغییر عدد شاخص کل می‌شوند؛ اما شاخص هموزن برآمده از میانگین وزنی شاخص گروه‌های مختلف است که ضریب (وزن) هر گروه به نسبت به حجم آن در بازار تعیین می‌گردد. برخلاف رشد دی‌ماه - که به شکل ساختگی از مرداد سال گذشته آغاز شد - رشد شاخص کل در پایان خرداد ماه متناسب با رشد شاخص هموزن بود و نشان می‌داد این بار بازار برای رشد جدی‌تر آماده می‌شود.

در این میان باید دید علت اصلی رشد شاخص بورس از اواخر خردادماه تا کنون چیست؟ به عبارت دیگر، کدام متغیر بنیادی یا فاندامنتال باعث رشد بورس از اواخر خرداد ماه شده است؟ در این مورد می‌توان مهم‌ترین علت را به «حجم بالای نقدینگی سرگردان» در جامعه گره زد که تنها بخش اندکی از آن وارد بورس شده است.

در حال حاضر مجموع نقدینگی موجود در اقتصاد ایران حدود به ۱۶ هزار هزار میلیارد تومان برآورد شده و روزانه نزدیک به هزار میلیارد تومان به حجم آن افزوده می‌شود. عمده این نقدینگی تا دی‌ماه ۱۳۹۶ در شبکه بانکی ذخیره شده بود؛ اما با کاهش دستوری و ناگهانی سود سپرده‌های بانکی و همزمان کاهش شدید تزریق دلار دولتی به بازار، تلاطمات دلار در دی‌ماه آغاز و سپرده‌های ذخیره شده از شبکه بانکی به بازار ارز تزریق شد. بانک مرکزی بلافاصله بعد از این موج با پیش‌فروش گسترده سکه باعث شد بخش مهمی از این نقدینگی وارد طلا شود و به این ترتیب طلا و ارز دو بازاری بودند که بخش مهمی از این نقدینگی را جذب کردند.

با فروکش کردن موج نخست افزایش جهشی ارزش ارز و طلا در اواخر سال گذشته، مسئله مهار سرگردانی نقدینگی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دلسوزان اقتصاد ایران تبدیل شد. تقریبا اجماع تمام کارشناسان بر این بود که انتقال گسترده منابع نقدینگی در بازار‌های مختلف اصلی‌ترین علت نابسامانی و جهش‌های بازار‌های مختلف است و در این میان، یکی از توصیه‌های جدی کارشناسان به دولت این بود که منابع نقدینگی را با مشوق‌ها و اقدامات خاصی به سمت بازار سرمایه هدایت کند. با این حال در جریان موج دوم و سوم افزایش نرخ ارز و سکه، دولت توجه کافی را به بازار سرمایه نشان نداد تا همچنان شاهد رشد افسارگسیخته ارز و طلا و متعاقبا رشد بازار‌های کالا و مسکن باشیم.

در این میان به نظر می‌رسد به مرور فضا برای رشد بورس نیز مهیا شده است. بازار سرمایه طی ۸ ماه گذشته در خوش‌بینانه‌ترین حالت (شاخص کل) حدود ۳۰ درصد رشد داشته؛ در حالی که سکه بهار آزادی (طرح جدید) در مقطعی به حدود ۳۵۰ درصد رشد هم رسید. بازار ارز آزاد با شاخص‌هایی مانند یورو و درهم (امارات) نیز حدود ۱۵۰ درصد رشد کرده‌اند. بازار مسکن نیز به طور میانگین نزدیک به ۱۰۰ درصد رشد داشته و همه این موارد نشان می‌دهد بازار سرمایه هنوز در مقایسه با بازار‌های موازی رشد نکرده و «در صورت رسیدن اقتصاد ایران به تعادل نسبی» باید رشد بالایی را تجربه کند.

ذکر این نکته نیز ضروری است که در صورت اراده جدی دولتمردان، رشد بازار سرمایه برای جذب نقدینگی سرگردان به مراتب ساده‌تر از بازار‌های مشابه است. تنها طی سه ماه اخیر، بیش از ۳۶هزار میلیارد تومان از طریق سامانه نیما جذب بازار ارز شده است. این در حالی است که کل حجم بازار سرمایه کم‌تر از ۳هزار میلیارد است و به راحتی با تزریق اندکی سرمایه می‌توان بخش عمده نقدینگی سرگردان در بازار‌های مختلف را به آن جذب کرد.

باید دید دولت روحانی چه زمانی به این کار مبادرت می‌ورزد یا همچنان در انتظار آن است تا نقدینگی سرگردان در بازار‌های مختلف موجب آشفتگی و رشد سرسام‌آور شده و به صورت تدریجی و طبیعی به سمت بازار سرمایه یا بانک‌ها بازگردد؟