چرا درگذشته کاسه فقط برای غذا خوردن نبود؟

خبرگزاری تسنیم: سید محمد بهشتی در مراسم افتتاحیه نمایشگاه آثار فاخر نقره کاری اصفهان «نگاره‌های سیمین» با اشاره به عنوان پژوهشکده هنر‌های سنتی که مورد مدح و ثنای پژوهشگران است، گفت: باید این را هم در نظر بگیریم که بیرون از این جمع هنر‌های سنتی دچار سوء تفاهم است. وی با اشاره به مفهوم هنر‌های سنتی افزود: در دوره معاصر هنر از صنعت تفکیک شد در حالیکه پیش از این اینگونه نبود و زمانیکه از هنر سخن می‌گفتیم منظور صنعت بود و برعکس. بهشتی با بیان اینکه امروز در حوزه هنر‌های سنتی زمانیکه از وجه هنری سخن می‌گوییم نسبت به تلقی معاصر سر تعظیم فرو آورده ایم، تصریح کرد: بیشتر توجه ما معطوف به جنبه‌های زیبایی شده و جنبه صنعتی آن را زمین گذاشته ایم. وی گفت: این در حالیست که درگذشته هنر‌های سنتی هیچ یک بدون کاربرد نبودند و در حقیقت تمامی آنچیزی که در محیط زندگی انسان وجود داشت و نیاز‌های ما را مرتفع می‌کرد (کاسه، بشقاب، فرش و...) تنها خاصیت کارکردی نداشتند. وی افزود: اکتفای به خاصیت کارکردی نزد ایرانیان اعم از تولید کننده تا مصرف کننده امری مذموم بود و رضایت خاطر را فراهم نمی‌کرد و حتما باید آسمان موضوع نیز فتح می‌شد و اکتفا به زمینش کافی نبود و باید شعر آن را هم می‌سرودیم. سنت سرودن شعر برای اشیا بهشتی با تأکید بر این نکته که سنت این بود که شعر هر چیز را بسراییم، تصریح کرد: درگذشته شعر را برای خودمان نمی‌سرودیم و کاسه را تنها برای غذا خوردن نمی‌ساختیم بلکه در جریان زندگی این کار‌ها را برای هم و با هم انجام می‌دادیم و آسمان آن را فتح می‌کردیم. رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: چیزی که تحت عنوان هنر سنتی می‌شناختیم هنرش، هنر صنعت بود یعنی دانش فنی اهمیت فو ق. العاده زیادی دارد. بهشتی گفت: دانش فنی هم خیلی پیچیده است که تحت عنوان طراحی صنعتی می‌شناسیم و آنچه در ذیل هنر‌های سنتی به جا می‌آوریم مراعات و فهمیده می‌شد و از استاد به شاگرد منتقل می‌شد. رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه با ابراز تأسف از اینکه امروز تنها به وجه زیبایی شناختی هنر‌های سنتی اکتفا می‌کنیم، این را خطایی دانست که جامعه هنر‌های سنتی از روی انفعال از خودشان بروز می‌دهند. وی در ادامه با اشاره به مفهوم سنت و مدرن گفت: سنت امروزه مقابل مدرن قرا ر. داده شده است و این اصطلاح را نیز افرادی که بحث مدرن می‌کنند به سنت داده اند و به سنتی‌ها گفته اند سنتی با بار معنایی اش، نه آن چیزی که ما قبلا به آن سنت می‌گفتیم بلکه سنتی که دستپخت فکر مدرن است. بهشتی سنت را در دستپخت فکر مدرن به معنای چیزی مبحوس و زندانی در گذشته دانست که نمی‌خواهد معاصر و آینده را به رسمیت بشناسد و به حال و آینده پشت کرده و تنها رو به گذشته است. بهشتی این امر را تلقی صاحبان فکر مدرن نسبت به سنت دانست و گفت: این افراد معتقدند که سنت همیشه تکرار است. وی هر دو این‌ها را سوء تفاهم اعلام کرد و گفت: قبل از دوره مدرن نیز سنت وجود داشته و ما تابع آن بودیم و جز ارکان سنت این بود که باید معاصر باشد. رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه معاصر شدن در گذشته از ارکان سنت بود تصریح کرد: به عنوان نمونه معماری دوره سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفوی، قاجارو ... همواره معاصر شده، ولی تابع یک سنت و شیوه بوده و با حفظ ریشه‌ها معاصر می‌شده است. هنر زنده است بهشتی معاصر شدن را از ارکان سنت دانست و تصریح کرد: اگر سنتی معاصر نشود می‌میرد مانند هر موجود زنده ای، زیرا که هنر هم زنده است. وی معاصر شدن را با مدرن شدن یکی ندانست و گفت: مدرن شدن، معاصر شدن فکر غربی است در حالیکه معاصر شدن در هر جامعه مبتنی بر فکر و فرهنگ جامعه است. وی در ادامه افزود: نکته دیگر بحث تکرار است؛ در هنر‌های سنتی وقتی به گذشته می‌نگریم می‌بینیم که یکی از ارکان هنر‌های سنتی توجه به قبح تکرار است. وی گفت: به عنوان نمونه در یکی از شبستان‌های مسجد جامع اصفهان ۱۰۳ طاق وجود دارد که هر یک نقشی مجزا دارند و هیچ طرحی در آن‌ها تکرار نشده است. بهشتی با طرح این پرسش که چه افرادی فکر می‌کنند در هنر‌های سنتی تکرار است؟ گفت: آن‌هایی که هنر‌های سنتی را نمی‌شناسند این گمان را می‌کنند و اگر بشناسند دچار خطا نمی‌شوند درست مانند ما که فکر می‌کنیم همه چینی‌ها تکرار همدیگر هستند و آن‌ها به این گمان ما می‌خندند. رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تصریح کرد: اگر کسی هنر‌های سنتی را بشناسد متوجه می‌شود که در آن تکرار نه که وجود نداشته باشد بلکه امری قبیح است. بهشتی تکرار‌ی بودن و معاصر نبودن را دو اتهام بزرگی دانست که به هنر‌های سنتی وارد شده است و گفت: جامعه هنر‌های سنتی تا حدی تسلیم این اتهام شده و باید از چنگال آن رهایی یابد. وی با تأکید بر این نکته که معاصر شدن باید با حفظ سنت و اصالت همراه باشد هر دوی این امور را سخت دانست که فردی فرهیخته می‌طلبد و افزود: بزرگانی که هنر‌های ایرانی را در دوره صفوی با حفظ اصالت و تبعیت از سنت معاصر کردند کار بزرگی کردند. بهشتی در پایان گفت: حل مشکلاتی که در حوزه هنر‌های سنتی وجود دارد از اساتید آن بر می‌آید و اگر هر گوشه‌ای از این مشکلات برطرف شود یک دنیایی حل شده، زیرا که تنها روی کار یک هنرمند موثر نیست و در عالم هنر‌های سنتی هر کسی فتحی کند فتح کل عالم کرده نه یک هنرمند.