وقتی ترکیه آنقدرها هم برای ترامپ مهم نیست
اردوغان با سه رئیسجمهور آمریکا کار کرده است: بوش پسر، اوباما و اینک ترامپ. اما در دوره هیچکدام از این روسای جمهور به اندازه امروز در روابط با آمریکا سرگشته بهنظر نرسیده است.
خبرگزاری فارس: رجب طیب اردوغان، اولین رئیسجمهور نظام ریاستی ترکیه، اندکی پس از تکیه زدن بر سریر قدرت بهعنوان اولین رئیس نظام ریاستی، روزهای خوبی را سپری نمیکند. از یکسو ارزش لیر در برابر دلار در حال ریزش است تا آنجا که او از مردم کشورش خواسته تا دلارها و یوروهایشان را بفروشند. رئیسجمهور ترکیه گفته است: «اگر زیر بالشهایتان دلار دارید، آنها را بیرون بیاورید. اگر یورو دارید، بیرون بیاورید... فورا این ارزها را به بانکها بدهید و به لیره تبدیل کنید و با این کار، ما در این "نبرد استقلال" پیروز خواهیم شد. چرا که این زبانی است که آنها میفهمند.» از سوی دیگر رئیسجمهور آمریکا در صفحه خود در توئیتر ضمن اعمال تعرفه بیشتر بر فولاد و آلومینیوم وارداتی از ترکیه، تاکید میکند که روابط دو کشور در وضعیت خوبی نیست.
اردوغان با سه رئیسجمهور آمریکا کار کرده است: بوش پسر، اوباما و اینک ترامپ. اما در دوره هیچکدام از این روسای جمهور به اندازه امروز در روابط با آمریکا سرگشته بهنظر نرسیده است. سرگشتگی او حتی در یادداشتش در نیویورکتایمز هم خواندنی است: «آمریکا بارها و مرتب در فهم و احترام گذاشتن به نگرانیهای مردم ترکیه ناکام مانده است و در سالهای اخیر، مشارکت ما مورد آزمون اختلافنظرها قرار گرفته و متاسفانه تلاشها ما برای معکوس کردن این روند خطرناک، به جایی نرسیده است. اگر آمریکا شروع به احترام گذاشتن به حاکمیت نکند و ثابت نکند که متوجه خطراتی است که ملت ما با آن مواجه است، شراکت ما میتواند در معرض خطر باشد.»
بهرغم ادبیات این روزهای اردوغان و تیم او در حزب عدالت و توسعه، بدیهی است که روابط راهبردی با ایالات متحده برای آنکارا همچنان مهم است. ترکیه نمیخواهد وارد تنش با آمریکا شود و برای جلوگیری از تنش دست به اقداماتی نظیر اعزام گروهی به آمریکا برای مذاکره هم کرده است، منتها مذاکره با ترامپ حتی برای متحدین آمریکا کار آسانی نیست.
اما سوال اینجاست که دستکم از منظر سیاسی، چرا واشنگتن تا این حد سیاست را در قبال آنکارا سخت گرفته است. در پاسخ به این سوال، توجه به دو رویکرد دولت دونالد ترامپ، مهم است: رویکرد به ناتو و رویکرد به منطقه غرب آسیا.
اصلیترین ارزش ترکیه برای آمریکا در دهههای گذشته عضویت این کشور در ناتو و عملکرد آن بهصورت زنجیری در برابر نفوذ کمونیسم و پس از آن نفوذ روسیه پوتین بود. سیاست آمریکا در قبال ناتو تا قبل از دولت ترامپ، امنیت بخشیدن به اعضای ناتو در اروپا در برابر نفوذ و همراهی در سطح بینالمللی بود. اما ترامپ دیدار با پوتین در هلسینکی را از دیدار با سران ناتو در بروکسل بسیار راحتتر برمیشمارد. از نظر ترامپ، ناتو موجودیتی پرهزینه برای ایالات متحده است که اعضای آن با اختصاص ندادن دستکم ۲ درصد از درآمد ناخالص ملی به مصارف نظامی، در حال مکیدن ثروت آمریکا هستند.
با این نگاه ترامپ، خود ناتو هم آنقدرها مهم نیست چه رسد به عضویت ترکیه در آن و ممانعت این کشور از نفوذ روسیه. ضمن آنکه خود ترکیه نیز در سالهای اخیر به روسها نزدیک شده که نمود عینی آن مذاکرات آستانه در خصوص حل بحران سوریه است. ترکیه بهدنبال خرید اس - ۴۰۰ از روسها هستند؛ امری که سران ناتو با آن جدا مخالفند، چون کشوری که مسلح به اف - ۳۵ است، با خرید اس - ۴۰۰ عملا کدهای اف - ۳۵ را لو میدهد.
با این حساب، نه دیگر ترامپ چندان بهدنبال زنجیر بستن به پای مسکو و پیگیری آرمان همیشگی ناتو است و نه ترکیه دیگر آن عضوی است که واشنگتن روزگاری انتظار آن را داشت. البته نباید اشتباه کرد، این سلسله تحولات بهمعنای چشمانداز مثبت روابط روسیه با ایالات متحده نیست چرا که محیط داخلی آمریکا بهشدت مانع تحقق چنین امری است، اما دستکم بدان معناست که ترکیه برای تحدید روسیه اهمیت خود را فعلا از دست داده است.
اما سیاست خاورمیانهای ترامپ دقیقا با یک محور تعریف میشود: «رژیم صهیونیستی». روابط ترکیه با اسرائیل در دوران حزب عدالت و توسعه همواره دچار نوسان بوده و حتی برای شش سال قطع شده است. ضمنا، سیاست اخوانی ترکیه که منجر به حمایت این کشور از برخی گروههای فلسطینی میشود، اخیرا به جنگ لفظی بین اردوغان و نتانیاهو هم انجامید. حزب عدالت و توسعه نشان داده که میتواند با صهیونیستها کار کند، اما شاید در بین احزاب ترکیهای، بهترین گزینه برای تلآویو نباشد.
ترکیه همچنین در ماجرای عفرین (واقع در شمال سوریه) هم با واشنگتن دچار تنش شد. دستکم در ظاهر، واشنگتن از عملیات ترکیه در عفرین ابراز نگرانی کرد و ترکیه به این نگرانیها بیتوجهی.
به هر روی، روابط ترکیه و آمریکا در شرایط فعلی روابطی پرتنش بهحساب میآید، هرچند که نمیتوان گفت: آنکارا از شراکت راهبردی با واشنگتن گذشته است. با این حال، آنگونه که بلومبرگ تحلیل کرده است: «راهی برای آنکه روابط بین ترکیه آمریکا به حالت سابق بازگردد وجود ندارد.»
شاید در نگاه اول تنشها به بازداشت یک کشیش آمریکایی در ترکیه بازگردد، اما ریشه تنشها را باید عمیقتر از آن چیزی دانست که ظاهر اخبار نشان میدهند.
دیدگاه تان را بنویسید