محبوبیت «اخبار کذب» / جانبداری یا تنبلی؟ کدام یک باعث می شود که ما اخبار کذب را باور کنیم

یک روانشناس در دانشگاه کمبریج واکسنی برای اخبار کذب پیدا کرده است. واکسن او در قالب یک بازی آنلاین به نام «أخبار بد» به مردم تزریق می شود؛ بازی ای که با فراهم آوردن فرصت تولید و انتشار اخبار کذب، کاربران را در برابر اخبار و اطلاعات کذب واکسینه می کند. در این بازی می توانید سایت خبری خودتان را بسازید (عنوان سایت من این است: «حقیقت بی غش چیزی که آن ها نمی خواهند بخوانید!») مم هایی در رد و حمله به واقعیت های علمی تغییرات جوی طراحی کنید و از یک حساب جعلی رئیس جمهوری توییت های هشدار آمیز پست کنید. طراح این بازی، ون دِر لیندن، امیدوار است که بتواند به مردم نشان دهد اخبار کذب چطور تولید و منتشر می شود، و از این طریق در ذهن کاربران نوعی «آنتی بادی ذهنی» ایجاد شود و از آن ها در برابر اخبار و اطلاعات کذب محافظت کند. تصور عمومی بر این است که اگر توییتر همه بات های روسی را حذف کند یا فیس بوک بتواند الگوریتمی طراحی کند که واقعیت را از دروغ تشخیص دهد، معضل اخبار کذب برای همیشه از بین خواهد رفت. اما واقعیت تلخ این است که اخبار کذب هم، مثل اعتیاد به مواد مخدر، وجود دارند چون طرف تقاضای شان وجود دارد و مسئله، وجود طرف عرضه نیست. برای این که این معضل را حل کنیم باید اذهان خودمان را اصلاح کنیم. باید بیاموزیم، یا باز بیاموزیم، که چطور فکر کنیم.

رایج ترین توضیح برای این که چرا مردم اخبار کذب را باور می کنند این است که مردم می خواهند این اخبار را باور کنند. رأی دهندگان ابتدا یک طرف را انتخاب می کنند و بعد هر چیزی را که متمایل به آن طرف باشد باور می کنند، و همزمان همه و آن چیزهایی را که متمایل به آن طرف نیست رد می کنند. اخبار کذب به نظرشان با عقل جور در می آید، شاید به این خاطر که می خواهند با عقل جور در بیاید. اما دیوید رند، استاد ام.آی.تی، در مقاله ای درباره اخبار کذب می گوید که کسانی که فریب دروغ های آنلاین را می خورند «تنبل هستند، نه جانبدار» او می گوید که بزرگ ترین وجه تمایز کسانی که اطلاعات آشکار نادرست را باور می کنند یا کسانی که این دروغ ها را باور نمی کنند حزب گرایی و جانبداری نیست، بلکه دقت، توجه و احساس مسئولیتی است که در نتیجه گیری به خرج می دهند. کسانی که واکنش های احساسی و سریع به اطلاعات جدید دارند زودباورتر از کسانی هستند که استدلال تحلیلی یا به قول رند کنترل شناختی شان را به کار می بندند. کنترل شناختی لازم استدلال عقلانی با برنامه ریزی، با حل مسائل ریاضی است. کار دشواری است و اکثر ما اغلب اوقات، از آن اجتناب می کنیم. برخی روان شناسان ظرفیت و توان استدلال تحلیلی ما را به توانایی شنا کردن گربه ها تشبیه کرده اند و گفته اند که ما قادر به این کار هستیم، اما فقط با زحمت و قبول دردسر، و ترجیح می دهیم تا زمانی که مجبور نباشیم انجامش ندهیم، اینترنت موجب می شود که ما کم تر درباره اخباری که می بینیم تأمل و فکر کنیم، چرا که ذات آن بر واکنش های سریع و لحظه ای استوار است. تیترها، تصاویر و مم ها به سرعت از میدان دید ما رد می شوند و پیغام های احساسی به ذهن ما می فرستند. اصحاب تکنولوژی معمولا از خلق تجربه های «بی اصطکاک» برای کاربران می گویند و در حوزه خبر و اطلاعات خبری، بی اصطکاک به معنای «بی فکر» است. طنز تلخی در اینجا هست. گویی بی شمار اذهان مختلف، در طول سالیان دراز آگاهانه و سخت کوشانه تفکر کرده اند تا زیرساخت الکترونیکی بسازند که حالا ما را تشویق می کند تفکر انتقادی، و در واقع همه قوای فکری و انتقادی، را کنار بگذاریم.

منبع: اندیشه پویا