بایدن و اروپاییان مذاکرات برجامی را کلید زده‌اند

گروه بین‌الملل فردا: علی زمانیان

اگرچه هنوز پیروزی رسمی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تایید نشده و حتی برخی مقامات آمریکایی مانند ترامپ و پمپئو کمتری سخنی از انتقال قدرت در واشنگتن به میان نمی آورند، اما مذاکرات برجامی بایدن و مقامات اروپایی بر سر "برجام" و " نحوه بسط تعهدات ایران" در این توافق آغاز شده است. بایدن در مذاکراتی که با امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه و بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس داشته است، به بررسی مولفه ها و مختصات کلی توافق جدید با ایران پرداخته است. همچنین در این مذاکرات اولیه، احتمالا مروری نیز بر روشها و ابزارهای شکل دهنده این روند صورت گرفته است.

در این میان، اظهارات صریح هایکو ماس وزیر امور خارجه آلمان، نشان دهنده جدی بودن این مذاکرات و آغاز زودهنگام آنها،قبل از حضور بایدن در کاخ سفید می باشد. "هایکو ماس" در گفت‌وگویی با آسوشیتدپرس با اشاره به پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا تاکید کرد:

" احتمال بازگشت آمریکا به برجام تحت ریاست جمهوری بایدن وجود دارد؛ به شرط آنکه تهران از نقض تعهدات هسته‌ای خود دست بکشد. برلین همانند واشنگتن با آنچه "نقش بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه، برنامه موشک‌های بالیستیک و تهدید این کشور علیه اسرائیل" خوانده شد، مشکل دارد. ما باید به همراه ایران و آمریکا با یکدیگر گفت‌وگو کنیم تا ببینیم که آیا می‌شود که این توافق را به گونه‌ای توسعه دهیم که دیگر مشکلات را نیز شامل شود یا نه‌."

همان گونه که محرز است، مقامات اروپایی پروسه" بسط تعهدات همه جانبه ایران " در ذیل نام "برجام" را کلید زده اند!کاملا محرز است که این بازی برای مقامات آمریکایی و اروپایی تازگی ندارد! اروپاییان پس از حضور ترامپ در کاخ سفید و قبل از خروج رسمی آمریکا از برجام، سلسله مذاکرات مشترکی را با رکس تیلرسون وزیر امور خارجه سابق آمریکا بر سر این موضوع صورت دادند اما در نهایت ترامپ ترجیح داد از برجام خارج شود. اگرچه پس از خروج آمریکا از برجام، مقامات اروپایی در ظاهر این بازی را متوقف کردند، اما مترصد فرصتی بودند تا با همکاری ایالات متحده و دولت جدید این کشور( در صورت شکست ترامپ در انتخابات) به احیای آن بپردازند.

هم اکنون مقامات اروپایی معتقدند با حضور بایدن در راس معادلات سیاسی و اجرایی ایالات متحده ( البته اگر انتقال قدرت در نهایت صورت گیرد)، می توان به بازتعریف فوری این بازی پرداخت. نکته مهم تر اینکه بایدن نیز دقیقا چنین رویکردی را در قبال برجام دارد و قصد دارد در عین حفظ "نام برجام"، ماهیت و اجزای این توافق را به گونه ای تغییر دهد تا "مهار همه جانبه ایران" را کلید بزند. بدیهی است که جمهوری اسلامی ایران اجازه چنین اقدامی را به مقامات آمریکایی و اروپایی نخواهد داد.

حدود شش ماه قبل، یعنی در اردیبهشت ماه امسال، مقامات آلمانی خود را برای تحقق چنین موضوعی آماده کرده بودند. در آن زمان "لوبرت روتگن"رئیس کمیته روابط خارجی پارلمان آلمان در گفت‌وگو با روزنامه"دی ولت" تاکید کرده بود:

"هدف برجام جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای بود. پس از خروج یک‌جانبه ایالات‌متحده آمریکا از این توافق، ایران هم‌اکنون بار دیگر تهدیدات خود در خصوص ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای را آغاز کرده است! بنابراین ضروری است که توافق جدیدی را آغاز کنیم که گسترده‌‌‌تر باشد و همچنین موضوعات مربوط به ثبات منطقه‌ای را نیز دربربگیرد."

از همان زمان و حتی قبل از آن محرز بود که تروئیکای اروپایی مشغول ارسال کدهای آشکار به ایران و نظام بین‌الملل، در خصوص عبور کامل از برجام و انعقاد "توافق جدید" هستند. مقامات دولت ترامپ نام این توافق را "توافق جامع" گذاشته و معتقد بودند "انحلال برجام" پیش شرط تحقق آن است. با این حال، بایدن و همراهانش( به همراه بازیگران اروپایی) معتقدند که نباید از نام "برجام" عدول و عقب نشینی کرد زیرا نماد ظاهری دیپلماسی چندجانبه گرایانه در نظام بین الملل محسوب می شود. بنابراین، می توان در عین افزودن بر حجم و دامنه تعهدات ایران، چنین محدودیتهایی را در ذیل نام برجام علیه تهران اعمال کرد.

همان گونه که اشاره شد، تروییکای اروپایی در خصوص "محدودسازی قدرت ایران"،آن هم به صورت حداکثری با ترامپ و جمهوریخواهان اتفاق نظر داشتند اما مخالف "ابطال رسمی برجام" بودند. این همان رویکردی است که این بار اروپاییان و دولت بلیدن سعی دارند با هم افزایی یکدیگر آن را پیش ببرند. موضوعی که اگر هشیاری، رصد و اقدامی جدی در برابر آن صورت نگیرد، به سرانجام خواهد رسید. بنابراین، لازم است دستگاه دیپلماسی کشورمان در مواجهه با این روند از لاک انفعال یا بی تفاوتی خارج شود. طرح مشترک آمریکا -اروپا در دوران ریاست جمهوری احتمالی بایدن، مبتنی بر همان مؤلفه‌های چهارگانه‌ای است که ترامپ از ابتدای حضور خود در کاخ سفید، بر روی آن‌ها تأکید داشت.این مؤلفه‌ها شامل تحدید توان موشکی ایران ،کاهش قدرت مانور منطقه‌ای ایران"،دائمی ساختن محدودیت‌های هسته‌ای ایران "و بازرسی آزادانه آژانس از اماکن نظامی ایران است! این بار نیز نقش آفرینی اصلی را در این خصوص دو کشور فرانسه و آلمان خواهند کرد. در سپتامبر سال 2017 میلادی و خصوصا در جریان برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه به نمایندگی از اتحادیه اروپا به ترامپ و نتانیاهو تعهد داد تا این مؤلفه‌ها را به‌صورت تدریجی در توافق هسته‌ای ( برجام) گنجانده و آن را تبدیل به توافق کاملا مطلوب غرب و رژیم صهیونیستی کند. با این حال، در نهایت این بازی به دلیل خروج کاخ سفید از برجام و متعاقبا، مقاومت همه جانبه جمهوری اسلامی ایران در سایه "استراتژی فشار حداکثری" تحقق پیدا نکرد.

مواضع جدید وزیر خارجه آلمان و دیگر مقامات اروپایی باید کاملا به صورت جدی و دقیق مورد ارزیابی و تحلیل وزارت امور خارجه کشورمان قرار گیرد. این اظهارات، موید نقشه راه وهدف اصلی اتحادیه اروپا در تقابل هسته‌ای و موشکی با جمهوری اسلامی ایران است. در این معادله، اساسا اهمیتی ندارد که ژرمنها و فرانسوی ها، نام این پروسه را "بازگشت به برجام" یا " انعقاد توافق ثانویه" بگذارند! آنچه اهمیت دارد، به ماهیت و خمیرمایه واقعی اقدام آنها در تقابل همه جانبه با جمهوری اسلامی ایران باز می گردد.