از سایپا تا ایران خودرو «Made in China»! / خودرو های بی کیفیت با قیمت های گزاف

گروه اقتصادی فردا: تولید ملی مدت‌ها است که مورد توجه ویژه مسئولین کشور قرار گرفته و توجه ویژه مقام معظم رهبری به آن نیز مزید بر علت شده تا اهمیت تولید بیش از پیش برای اقتصادی‌ها مشخص شود. تولیدی که البته اگر ملی باشد راهگشای توسعه اقتصادی کشور و رهایی از اقتصاد تک بعدی و نفتی خواهد بود. با این حال اما شرکت‌های بزرگ خودروسازی کشور مدتی است که به جای تولید ملی خودرو بیشتر به مونتاژ خودرو می‌پردازند. در واقع می‌توان گفت، شرکت‌های خودروسازی ایران می‌رود به بنگاه خودروهای چینی تبدیل شده و شرکت‌های بزرگ خودرو سازی کشور مانند ایران خودرو و سایپا می‌رود تا رسما به مونتاژکاری خودروهای چینی مشغول شوند تا دیگر خبری از تولید خودروی ملی نباشد. با بررسی اجمالی در بازار خودرو می‌توان به راحتی فهمید که بازار خودروی ایران چندی است که به نردبان ترقی تولیدکنندگان چینی تبدیل شده اما ظاهرا مسوولان صنعتی و خودروسازان کشور آنقدر که نگران واردات محصولات ژاپنی، کره‌ای و آلمانی هستند؛ دلواپسی از سوی چینی‌ها ندارند و چشم خود را بعضا بر برخی محصولات کم‌کیفیت این کشورکه به راحتی در بازار خودرو ایران عرضه می‌شود بسته‌اند. با نگاهی به آمار کیفیت که هرماه از سوی شرکت بازرسی ارائه می‌شود به وضوح می‌توان دریافت که چینی‌های عرضه شده به بازار ایران از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند هر چند که این آمار از سوی بسیاری از مسوولان صنعتی و سازمان ملی استاندارد نیز ماهانه رصد می‌شود. می‌توان گفت، درست در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ همزمان با تشدید تحریم صنعت خودرو، مونتاژ خودروهای چینی در ایران در حد قابل توجهی افزایش یافت. نگاهی به آمار تولید خودرو در ایران در سه سال اخیر نشان می‌دهد که تیراژ مونتاژ خودروهای چینی در کشور با رشد صعودی همراه بوده است. نکته قابل توجه آن است که درست در سال‌هایی که تیراژ تولید دو خودروساز بزرگ کشور به دلیل تحریم غربی‌ها به نصف کاهش یافت چینی‌ها تولید خودروهای خود در ایران را حدودا دو برابر افزایش دادند و این مساله هنوز هم ادامه دارد. قطعات چینی در تولید ایرانی از سوی دیگر از حدود ۲ سال پیش ماجرای ورود قطعات چینی به خط تولید خودروهای ایرانی مطرح شد. خودروهای پرتیراژی که مدت‌ها افتخار داخلی‌سازی آن‌ها و افزایش میزان داخلی‌سازی آن‌ها خبر روز بود و اکنون پای وابستگی تولید آن‌ها به قطعات چینی در میان بود. ۲ سال پیش بود، در نمایشگاه قطعات و مجموعه‌های خودرو، قطعاتی به نمایش درآمد که ساخت داخل نبودند اما روی بسته‌بندی آن‌ها تولید ایران درج شده بود. در‌‌ همان روزهای نمایشگاه خبر‌ها حول چینی بودن این قطعات چرخید و پس از آن دیگر خبری از این قطعات چینی با نام ایرانی شنیده نشد. پس از آن ‌گاهی خبرهایی از به کار رفتن قطعات چینی در خطوط تولید خودروسازی‌های کشور شنیده می‌شد. به صرفه بودن قطعات چینی و ارزان‌تر تمام شدن تولید، دلیلی بود که در آن روز‌ها برای استفاده از قطعات چینی مطرح می‌شد اما هیچ‌گاه به طور رسمی تایید نشد تا اینکه برای نخستین بار در اردیبهشت سال ۹۲، در نامه احمد نعمت‌بخش دبیر انجمن خودروسازان به سه کمیسیون برنامه و بودجه، اقتصادی و صنایع و معادن مجلس، این مساله به صورت رسمی تایید شد. در بند دوم این نامه صراحتا آمده است که «با تداوم این وضعیت، ساخت داخل بسیاری از قطعات مقرون به صرفه اقتصادی نبوده و به همین دلیل تعداد کمی از ایشان به وارد کردن قطعات از چین پرداختند که باعث افزایش وابستگی ارزی این صنعت شد.» و به این ترتیب بود که معلوم شد تولیدات ملی دو شرکت بزرگ خودرو سازی نه با قطعات تولیدی داخل کشور بلکه با قطعات چینی تولید می‌شوند. در این میان ایران خودرو سهم بیشتری در خودروهای چینی وارد شده به بازار دارد و به تازگی محصولاتی را برای سال ۹۴ معرفی کرده که همه چینی هستند. H۳۰ کیا از خودروهایی است که ایران خودرو وعده داده آن را با همکاری دانگ فنگ، خودرو ساز چینی روانه بازار کند. S۳۰ نیز یکی دیگر از محصولات چینی ایران خودرو است. هر چند یکی از مزیت‌های مونتاژ خودرو از یک شرکت خارجی این است که در کنار مونتاژ، خودروسازان دانش فنی نیز کسب می‌کنند، اما این اتفاق زمانی رخ خواهد داد که طرف مقابل چیزی بیشتر از خودروسازان داخلی در زمینه دانش فنی داشته باشد نه چینی‌هایی که از نگاه این مدیر ارشد دانش بیشتری از خودروسازان ندارند. داستان پراید و بی‌کیفیتی خودرو‌های تولید داخل از سوی دیگر کیفیت خودرو‌های تولید داخل نیز بار‌ها مورد شک و تردید قرار گرفته است و آمار بالای تصادفات و آمار تلفات جاده‌ای نیز مزید بر علت شده تا کیفیت خودرو‌های تولید داخل زیر سوال برود. هنوز از یاد‌ها نرفته است که در سال ۹۱ فرمانده ناجا در سومین همایش ایمنی و ترافیک ضمن انتقاد از برخی مجوز‌ها برای ادامه تولید خودروهای ناایمن اعلام کرد: «اگرچه ممکن است خودرو پراید یک روز ایمن بوده باشد اما امروز پراید ایمن نیست و باید بگوییم ناایمن‌ترین خودروی کشور محسوب می‌شود.» در آن روز‌ها به نظر می‌رسید روی صحبت احمدی مقدم با مسئولین سازمان ملی استاندارد باشد که این خودروی بی‌کیفیت را تایید می‌کنند تا تولید آن ادامه پیدا کند. این خودرو که همواره در کیفیت و ایمنی آن حرف و حدیث‌هایی مجود داشته هنوز هم به دلیل قیمت پایین‌تر نسبت به سایر خودروهای تولید داخل پرطرفدار است هر چند که جای خود را به تیبا داده و تولید آن متوقف شده است اما به روایت کار‌شناسان تیبا نوع پیشرفته‌‌ همان پراید است. به این ترتیب بود که در سال‌های اخیر بار‌ها مسئولین به دلیل آمار بالای تصادفات از کیفیت و ایمنی پراید ایراد گرفتند و اوج این ماجرا خردادماه سال۹۰ بود که رییس پلیس راهنمایی و رانندگی به شرکت سایپا اخطار داد ظرف یک ماه باید روی همه خودروهای پراید کیسه هوا نصب کنند. اتفاقی که تا ماه‌ها بعد از آن عملی نشد و تولید پراید با‌‌ همان روند قبل ادامه پیدا کرد هر چند که امروز چند مدل پراید تولیدی هستند که با توجه به رتبه و قیمت، کیسه هوا دارند. در هر حال امروز سایپا چندین و چند نوع پراید تولید می‌کند. سایپا ۱۵۱، سایپا ۱۳۲، سایپا ۱۱۱، سایپا ۱۳۱، و تیبا از جمله تولیدات امروز سایپا هستند که هر کدام با آپشن‌های مختلف نیز چند دسته و چند قیمت می‌شوند. اما هنوز هم در کیفیت و امنیت این خودرو تردید‌های اساسی وجود دارد و در حالی که این روز‌ها گران‌ترین خودروی تیبا، نزدیک به ۲۶ میلیون تومان قیمت گذاری شده اما هنوز هم از این خودرو به عنوان پر حادثه‌ترین خودرو که تلفات جانی و مالی بیشتری نیز به همراه دارد یاد می‌شود. همین چند وقت پیش بود که رییس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور، اسکندر مومنی اعلام کرد: بر اساس آمار‌ها، پراید ۳۰ درصد تصادفات نوروز امسال را داشته و بیشترین تصادفات را در بین خودرو‌ها دارد. سردار مومنی تاکبد کرد: نمی‌خواهیم دارندگان خودروی پراید را نگران کنیم، ولی کنترل و هدایت پذیری پراید در سرعت بالای ۸۰ کیلومتر در ساعت به شکل فزاینده‌ای کاهش می‌یابد. تا به این ترتیب رئیس پلیس راهنمای و رانندگی نیز نسبت به ایمنی ضعیف پراید‌هایی که حالا ۲۰ میلیونی شده‌اند، هشدار دهد. سردار مومنی اما در آخرین اظهارات خودرویی خود در روزهای پایانی اسفند ماه سال ۹۳، در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران که از وی درباره خودروهای پرحادثه کشور پرسیده بود، گفته: براساس بررسی‌های انجام شده پراید، پیکان و وانت‌نیسان پرحادثه‌ترین خودروهای کشور هستند. البته وضعیت ایمنی و استاندارد سازی ایران خودرو نیز بهتر از سایپا نیست و همواره این شرکت خودرو سازی نیز بر طبل گرانی قیمت خودرو‌هایش می‌کوبد اما خبری از ارائه خدمات و ایمنی بیشتر نیست که نیست. دنا خودرویی که قرار بود ملی باشد خودروی دنا نمونه خوبی برای عرضه گران ایران خودرو در ماه‌های اخیر است. خودرویی که قرار بود ملی باشد و برای همه مردم در دسترس، اما فروش ۵۲ میلیونی ان در بازار آزاد عملا دسترسی به این خودرو را برای قشر متوسط غیر ممکن کرده است. در حالی که مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو، از عرضه خودروی جدید دنا به بازار با قیمت تقریبی ۳۵ میلیون تومان در تابستان سال گذشته خبر داده بود و گفته بود: تولید انبوه و تجاری سازی این خودروی لوکس در اواخر اردیبهشت ماه و یا اوایل خردادماه سال ۹۲انجام می‌گیرد اما نه تنها این اتفاق نیافتاد بلکه حالا بر سر نرخ این خودرو هم با شورای رقابت درگیریهای جدی وجود دارد. ماجرا هم از این قرار بود که هر چند پس از کش و قوس‌های فراوان بالاخره، قیمت خودروی دنا از سوی شورای رقابت تعیین شد و دهه آخر آذرماه بود که شورای رقابت، قیمت خودروی دنا را ۴۲ میلیون تومان اعلام کرد و ایران‌خودرو را مکلف ساخت تا خودروی دنا را به این نرخ عرضه کند. این در حالی بود که در‌‌‌ همان روز‌ها و همزمان با این تعیین نرخ، ایران‌خودرو نیز اعلام کرد که به هیچ وجه امکان عرضه این خودرو با قیمت مصوب شورای رقابت را ندارد و درخواست تجدیدنظر خود را در قالب نامه‌ای به شورای رقابت به همراه مستندات، اعلام خواهد کرد. هر چند شورای رقابت از سخنان خود کوتاه نیامد و در ‌‌نهایت خودروی دنا ۴۲ میلیونی عرضه شد اما نکته اینجاست که این خودرو در بازار آزاد ۵۲ میلیون به فروش می‌رسد و مانند بسیاری از موارد دیگر سایت رسمی ایران خودرو بلافاصله بعد از اعلام فروش و ثبت نام برای این خودرو بسته می‌شود تا جایی که متقاضیان مجبور به تهیه این خودرو از بازار آزاد هستند! انحصاری بودن صنعت خودرو و مشکلات آن در هر حال، در ایران، به دلایل مختلف صنایع خودروسازی با توجه به اینکه سال‌ها است به صورت انحصاری اداره می‌شوند، هنوز نتوانسته‌اند رضایت ایرانیان را چه از لحاظ طراحی و چه از لحاظ قیمت برآورده کنند. در واقع می‌توان گفت دو شرکت مطرح خودرو سازی ایران یعنی سایپا و ایران خودرو هنوز به رشد و شکوفایی کامل نرسیده‌اند و قابلیت رقابت با برندهای مطرح جهان را پیدا نکرده‌اند. در این میان شرکت سایپا با توجه به اینکه ارزان‌ترین خودوری تولید داخل یعنی پراید و تیبا را تولید می‌کند که باید برای قشر متوسط کاملا قابل دسترس باشد، با توجه به گرانی نجومی قیمت این خودرو بیشتر در تیر انتقادات قرار می‌گیرد. این در حالی است که با در نظر گرفتن متوسط ۲۰ میلیونی قیمت تیبا می‌توان خودروهای بسیار با کیفیت‌تر از آن در خارج ایران تهیه کرد. جدول زیر نشان دهنده نام چند خودرویی است که ارزان‌تر از پراید می‌توان در دنیا تهیه کرد. خودروهایی که هر چند جزئی از خودروهای تاپ نیستند اما از لحاظ کیفیت و امکانات قوی تر هستند. در این میان نکته اینجاست که خودرو سازان در ایران خودرو و سایپا هر بار به بهانه‌ای بر طبل گرانی قیمت‌ها می‌کوبند. یک بار بهانه افزایش نرخ ارز است، بار دیگر بهانه هدفمندی یارانه‌ها و افزایش نرخ حامل‌های انرژی است، باز دیگر بهانه تحریم‌ها است و بار بعد اضافه کردن استاندارهای جهانی که وظیفه خودرو سازان است. حالا هم تکانه‌های قیمت خودرو در بازار به دلیل نزدیک شدن به شب عید، افزایش یافته و تقاضا برای خرید خودرو بالا رفته است و همین بالا رفتن تقاضا، سبب بالارفتن قیمت‌ خودرو‌ها از ۳۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان شده است. با نزدیک شدن به شب عید و ایام مسافرت‌های نوروزی، بسیاری از مردم بالاخره ناچار شدند که به بازار خودرو مراجعه کرده و خودرو بخرند. اگرچه در این میان برخی شایعات مبنی بر گرانی خودرو در سال ۹۴ و از سوی دیگر بالا رفتن نرخ مالیات بر ارزش افزوده و عوارض سالانه خودرو نیز به این مراجعه و افزایش تقاضا در بازار دامن زده و به نظر می‌رسد خودرو سازان که این روز‌ها وزارت صنعت را هم همراه خود می‌بینند و برای خروج قیمت گذاری خودرو‌ها از شورای رقابت تلاش می‌کنند، ساز گرانی خودرو در سال ۹۴ را از همین امروز کوک کرده‌اند.