از نقدهایی که وارد است تا نقدهایی که وارد نیست!

امیر قربانی- پس از جنجال های چند روزه پیرامون فیلم "من مادر هستم" به کارگردانی فریدون جیرانی، بالاخره این فیلم در سینماهای تهران اکران شد و در روزهای ابتدایی با استقبال نسبتا خوب مخاطبان همراه شد. جیرانی در فیلم جدیدش به نوعی قصه چند خانواده تازه به دوران رسیده را به تصویر کشیده که خيانت و روابط بي بند و بار آنها را متلاشی می‌کند.

هنگامه قاضیانی در نقش مادر(ناهید)، فرهاد اصلانی در نقش پدر(نادر)، حبیب رضایی در نقش عمو(سعید)، باران کوثری در نقش دختر خانواده(آوا)، پانته‌آ بهرام در نقش همسر سعید(سیمین) و ... در "من مادر هستم" به ایفای نقش پرداخته‌اند. سایت فردا از ابتدای آغاز حاشیه های این فیلم ن قطه نظرات خود را درباره مسائل مختلف از جمله اشکالاتی که در ساخته فریدون جیرانی وجود داشته مطرح کرده، اما مطلب زیر نگاهی دوباره و متفاوت به اتفاقاتی است که پیرامون "من مادر هستم" ایجاد شده است و در عین حال به موضوع فیلم هم با تحلیلی متفاوت پرداخته شده است.

اول - نقدی که وارد است - نشان دادن بیش از حد مشروبات الکلی در صحنه های مختلف فیلم چه آنجا که پدر خانواده در شراب خواری آنقدر تفریط می کند که طاقت ایستادن روی پا را ندارد و چه آن بخشی از فیلم که دختر خانواده با دوست پدر در آپارتمان وی به استعمال مشروبات الکلی می پردازد همگی صحنه های زننده ای را نشان می دهد که برای بسیاری از خانواده های ایرانی غیر قابل هضم است. عادی جلوه داده شدن روابط نامشروع و ارتباط با نامحرم و لمس کردن بدن پدر خانواده توسط دختر در چند صحنه از فیلم، تمرین موسیقی یک دختر در زیر زمین یک خانه با 4 پسر جوان نیز از جمله سکانس هایی است که در این فیلم به نمایش گذاشته شده و بی توجهی به این صحنه و عادی جلوه داده شدن آن از سوی کارگردان جای سوال دارد. از سوی دیگر حضور عجیب یک بیمار در مطب روانپزشک و اشتباه فاحش فیلم یعنی عدم توجه کارگردان به یکی از صحنه های ابتدایی که در آن آوا اسم پدرش را به جای اینکه بگوید نادر می گوید ناصر و موارد بسیار دیگر، سبب شده تا منتقدان ایراداتی به ساخته مجری سابق برنامه هفت وارد کنند. اشکالاتی که اکثریت قریب به اتفاق آنها بجاست و نمی توان به مطرح کردن آنها خرده گرفت. اما آنچه در ماهیت فیلم قرار گرفته و در پایان نمایش، ذهن مخاطب را درگیر می سازد، اشتباهاتی است که در این ارتباطات وجود داشته و مخاطب نسبت به آن صحنه ها دل چرکین می شود.

دوم- ضدیت با طبقه بورژوای نوکیسه- " من مادر هستم" علاوه بر آنچه که منتقدانش آن را فیلمی در جهت رواج بی بند و باری در جامعه می انگارند، بیشتر در پی ضدیت با طبقه بالای جامعه و مرفهین بی درد قرار گرفته و حاصل بی بند و باری برخی خانواده های ایرانی و عادی شدن شراب خواری را چیزی جز بی غیرتی، خیانت و روابط نامشروع نمی داند. اگر بخواهیم بگوییم آنچه در این فیلم به نمایش گذاشته شده در جامعه کنونی واقعیت های مصداقی ندارد بی اغراق مانند کبک سر در برف فرو برده ایم. آنجا که نادر به عنوان پدر خانواده در مقابل فرزندش آوا اقدام به شراب خواری می کند، نتیجه آن می شود که این دختر همراه با دوست پدر در خانه ای تنها، شراب می خورد و همان شب مورد تجاوز قرار می گیرد. در ضرب المثلی هم که از گذشته در بین ایرانیان رواج داشته این نکته وجود دارد که راس گله هر طرف رود باقی گله نیز به آن سو کشیده می شوند. وقتی پدر یک خانواده شراب خواری کند، انتظاری نباید داشت که فرزندان نیز از این کار پدر پیروی نکنند و این نوعی هشدار به پدران خانواده های ایرانی به خصوص در طبقه موسوم به بورژوا است. ضمن اینکه " من مادر هستم" روابط غلطی را به نمایش گذاشته که ناشی از جلوگیری یک مادر از ازدواج دو جوان است. همچنین این فیلم دنیا را دار مکافات برای انسان هایی می داند که هیچ وقت از آینده خبر نداشته و هیچ وقت به این فکر نمی کنند که هر عملی در این دنیا ممکن است عکس العملی داشته باشد. «سیمین در دوران جوانی عاشق مردی به اسم نادر بوده و بعد از اینکه از او باردار شده، نادر حاضر به ازدواج با او نشده است! نادر، سیمین را متقاعد می کند که فرزندش را سقط کند؛ سقطی که باعث می شود سیمین تا آخر عمر نتواند بچه دار شود. نادر با یکی از هم دانشگاهی های خود به اسم ناهید ازدواج می کند و برای اینکه سیمین خوشبخت شود از دوستش سعید می خواهد با سیمین ازدواج کند!» نادر پدر همان دختری است که سال ها بعد خودش در دادگاه اعتراف می کند که دنیا دار مکافات است و کاری که امروز با دختر من شده همان بلایی است که خودم سال ها پیش سر سیمین آورده ام.

سوم- تجمعات غیر قانونی- در کنار همه نقدهایی که به فیلم جیرانی و رفتار منتقدانش وجود دارد این نکته را نباید فراموش کرد که نحوه اعتراض به برخی مسائل فرهنگی از جمله فیلم هایی که بعضا دارای مضامین غیر اخلاقی و ضد اسلامی را نشان می دهند، راهی غیر قانونی را در پیش گرفته اند. همانطور که قانون اساسی کشور برگزاری تظاهرات را آزاد دانسته، بندهای این اصل از قانون معترضین را به کسب مجوز از وزارت کشور برای برگزاری تظاهرات ملزم می سازد. اما آنچه در اعتراضات اخیر به فیلم "من مادر هستم" دیده شد، تجمعاتی بود که بدون کسب مجوز قانونی از وزارت ارشاد برگزار شد و ادامه این روند در آینده موجب می شود این گروه نسبت به هر مسئله ای که سر خود صلاح بدانند اعتراض کرده و تجمعی ترتیب دهند. همچنین ممکن است که غرض ورزی های برخی افراد نیز وارد این تجمعات شده و کار به جایی کشیده شود که دیگر نتوان جلوی آن را گرفت؛ هر چند که ممکن است برخی با مقاصد گروهی خاص وارد این تجمعات شده باشند.

چهارم- اهم و مهم - البته در شرایط کنونی مسائل فرهنگی کشور باید دغدغه همگان باشد. اما اهم و مهم کردن مسائل یکی از نکاتی است که نخبگان و دانشجویان باید آن را در نظر داشته باشند. سوالی که باید از گروه معترض پرسید این است که در زمان مطرح شدن فساد بزرگ اقتصادی و ماجرای اختلاس 3 هزار میلیاردی چرا اعتراضات مشابهی صورت نگرفت تا میزان حساسیت این دوستان به بیت المال مسلمین عیان شود و چرا برای این امور مهم لب به اعتراض نگشودند؟ نکته مهم این است که معترضین اکنون که روند سو مدیریت در ارشاد به نحو اکمل خود رسیده است زبان به اعتراض گشوده اند اما آن روزهایی که روند فعلی در ارشاد با رفع توقیف از فیلم های خاص آغاز شد این دوستان حساسیتی بروز ندادند و اتفاقا تمام قد به حمایت از دولت می پرداختند.بنابراین به نظر می رسد بخشی از دلایل ظهور فیلم های حاشیه ساز ،بی اعتنایی این دوستان به روندهای مسئله دار در سینما و سیاست و هجمه آنها به منتقدان این روندها است. بنابراین سوال این است که اکنون اعتراض به این فیلم ها آن هم بدین نحو آیا هدیه ای تمام عیار برای آن مدیری که از پشت شیشه های اتاق اش خندان به نظاره نزاع نشسته است نیست؟