آشنایی مردم و به ویژه قشر جوان و استارتاپ در ابتدای امر بدون آموزش بوده اما با رشد و توسعه کسب و کارهای اینترنتی چالش‌های مختلفی از جمله تقابل با مسائل حقوقی در این مسیر ایجاد شده است.

فعالیت در حوزه کسب و کارهای جدید مستلزم رعایت قوانین مربوط به این حوزه از جمله در نظر گرفتن رعایت حقوق مصرف کنندگان، قوانین تجارت الکترونیک، حقوق مالکیت فکری و حقوق رقابت و حریم خصوصی همچنین حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای است.

بنابراین افرادی که می‌خواهند در این راستا اقدام کنند و به ویژه مدیران شرکت‌های استارتاپی باید دانستنی‌های حقوقی و قضایی لازم نسبت به این موضوعات را به دست آورند و در پی اخذ مجوزهای لازم برآیند تا با مسائل و مشکلات حقوقی و قانونی مواجه نشوند.

مجوز برای استارتاپ

امروزه و به ویژه پس از توسعه‌ی تکنولوژی و فعالیت‌های آن و همچنین افزایش و گسترش ویروس کرونا در جهان و البته ایران با رونق و شکل‌گیری کسب و کارهای مجازی و آنلاین مواجه شدیم.

و با توجه به این روند رو به رشد استقبال از کسب و کارهای مجازی و استارتاپ‌ها تقاضای دریافت مجوزهای ضروری و الزامی نیز برای طی کردن پروسه‌ی قانونی و حقوقی آن افزایش یافته است.

از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های یک استارتاپ زمان و سرعت آن است؛ در واقع استارتاپ‌ها به نسبت کسب و کارهای قدیمی زمانی موفق هستند که بتوانند در کمترین زمان ممکن بیشترین و سریع‌ترین سودآوری کسب و کار را ایجاد کنند که بدیهی‌ترین نتیجه‌ی به کارگیری خلاقیت در فعالیت‌های تجاری افزایش قابل توجه سرعت در این امور است.

خلاقیت چشمگیر در شروع فعالیت‌های یک استارتاپ بسیار موثر است البته این خلاقیت با عدم قاطعیت همراه است چرا که گاهاً مهم‌ترین روش موفقیت در یک استارتاپ آزمون و خطاست و نمی‌توان به درستی تشخیص داد که دقیقاً چه روش‌هایی صحیح است و کدام روش‌ها پاسخگو نیست.

بخش زیادی از استارتاپ‌ها و کسب و کارهای مجازی از طریق وب سایت‌های اینترنتی و اپلیکیشن‌ها و به صورت آنلاین فعالیت می‌کنند قانونگذار ما در ایران نیز مانند سایر کشورها برای این فعالیت‌ها که در بستر اینترنت انجام می‌شود مجوزهایی را از پیش تعیین کرده است و این مجوزها منحصر به فعالیت‌های آنلاین نیست. و هرگونه فعالیتی در بستر نت و فضای مجازی چه به صورت آنلاین و چه به صورت آفلاین نیازمند اخذ اینگونه مجوزهاست.

برای اینکه به روشنی بدانیم کدام دسته از فعالیت‌ها به طور دقیق نیازمند چه مجوزهایی هستند فهرستی از مجوزهای قابل صدور را بررسی می‌کنیم تا به طور کلی متوجه شویم یک استارتاپ اینترنتی به چه مجوزهایی نیاز دارد.

مجوز نماد اعتماد الکترونیکی

یکی از مهمترین گروه مجوزهای صادره برای فعالیت‌ها و کسب و کارهای اینترنتی و استارتاپ‌ها که با آن سر و کار داریم، دریافت مجوز نماد اعتماد الکترونیکی است.

این مجوز که تحت عنوان ای نماد نیز شناخته می‌شود توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی و در وزارت صنعت معدن و تجارت ارائه می‌شود.

هدف از ایجاد نماد اعتماد الکترونیکی فراهم ساختن بستری جهت مطمئن ساختن مخاطبین و افزایش امنیت در تجارت الکترونیک است.

در صورت دارا بودن ای نماد به عنوان یک مجوز این مجوز به صورت یک علامت در وب سایت قرار می‌گیرد و با کلیک کردن روی آن علامت در وب سایت می‌توان اطلاعات صاحب امتیاز و اعتبار مجوز دریافت شده را مشاهده کرد.

این مجوز و علامت آن بیانگر فعالیت قانونی یک وب سایت است.

بسیاری از کاربران فضای مجازی با در نظر گرفتن نماد اعتماد الکترونیکی اقدام به خرید اینترنتی از فروشگاه‌های مجازی و آنلاین می‌نمایند چرا که باعث افزایش اعتماد بیشتر کاربران می‌شود و بنابراین به بسیاری از صاحبان کسب و کارهای اینترنتی و استارتاپ‌ها توصیه می‌شود که نسبت به اخذ این مجوز اقدام نمایند.

دریافت نماد اعتماد الکترونیکی پس از بررسی وب سایت و احراز هویت و صلاحیت مالک یک وب سایت به مدت یک سال صادر می‌شود و هر دو سال یک بار نیاز به تمدید دارد.

مجوز رسانه‌های دیجیتال

این مجوز که تحت عنوان ساماندهی نیز شناخته می‌شود توسط مرکز توسعه فناوری اطلاعات رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه می‌شود و با هدف نظارت بر محتوا و آثار دیجیتال و حمایت از حقوق مولفان و پدیدآورندگان آن آثار است.

این مجوز برای کلیه کسب و کارها و استارتاپ‌هایی که به واسطه رسانه‌های آنلاین اقدام به نشر محتوای تولیدی خود می‌نماید قابل صدور است.

رسانه‌های اینترنتی مانند سرویس‌های مخابراتی MMS و SMS و رسانه‌های مبتنی بر شبکه و سایر اشکال شبکه‌های مختص تبادل داده مانند بلوتوث و بسته‌های نرم‌افزاری و همچنین بازی‌های رایانه‌ای مشمول اخذ این مجوزها هستند.

از امتیازاتی که مرکز توسعه فناوری اطلاعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای واحدهای فرهنگی در نظر گرفته است آن است که هزینه‌های اخذ این مجوزها رایگان است.

به طور کلی دریافت این مجوز برای همه کسب و کارهای اینترنتی توصیه می‌شود.

مهمترین مزیتی که دریافت مجوز رسانه‌های دیجیتال به همراه دارد جلوگیری از فیلترینگ سریع و بدون اطلاع است.

مجوز نظام صنفی رایانه‌ای

دیگر مجوز شناخته شده در خصوص کسب و کارهای اینترنتی و به ویژه کسب و کارهای مخصوص شرکت‌های حقوقی مجوز نظام صنفی رایانه‌ای است.

قوانین مربوط به سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کلیه شرکت‌های فعال در زمینه‌های مشاوره، نظارت، توسعه، طراحی و تولید نصب و راه‌اندازی سیستم‌های نرم‌افزار و سخت‌افزار و شبکه‌های اطلاع رسانی و همچنین پشتیبانی و آموزش‌های در این حوزه را ملزم به دریافت مجوزهای نظام صنفی رایانه‌ای می‌نماید.

این شرکت‌ها وظیفه دارند پس از ثبت شرکت بر اساس قانون تجارت و پیش از هرگونه اقدام به فعالیت با مراجعه به نظام صنفی استان این مجوز مذکور را دریافت نمایند.

علاوه بر این شرکت‌هایی که پیش از تشکیل نظام صنفی رایانه‌ای استان شکل گرفته‌اند باید حداکثر ظرف مدت ۶ ماه پس از تشکیل نظام صنفی رایانه‌ای این مجوز را دریافت نمایند.

پس از گذشت این مدت تعیین شده هیچ شرکتی در استان بدون مجوز قادر به فعالیت نخواهد بود.

عضویت در انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی نیز از دیگر اقدامات ضروری برای کسب و کارها و استارتاپ‌های نوپای مجازی است انجمن مذکور در راستای حمایت از کسب و کارهای مجازی شکل گرفته است که این امکان را به شرکت‌های عضو می‌دهد تا در خصوص دعاوی و اختلافات کارگری و کارفرمایی و در هر یک از مراحل رسیدگی بتوانند از مرجع رسیدگی حضور انجمن را به عنوان نماینده صنف یا کارشناس درخواست نمایند.

همچنین این انجمن می‌تواند نقشی موثر در راستای حمایت از حقوق کارفرمایان داشته باشد.

در خصوص مراحل رسیدگی به امور مالیاتی مربوط به کسب و کارهای اینترنتی نیز این انجمن اقدامات موثری را انجام خواهد داد؛ علاوه بر این در رفع مشکلات مربوط به بخش‌های دولتی می‌توان به اثرگذاری این انجمن صنفی اشاره کرد.

نکته قابل توجه آن است که عضویت در انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی برای استارتاپ‌های مستقر در تهران امکان‌پذیر است.

پروانه کسب اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی

از دیگر مجوزهای متداول و الزامی در خصوص کسب و کارهای اینترنتی و استارت‌آپ‌ها اخذ پروانه کسب اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی است.

البته لازم به ذکر است که برای اخذ این مجوز باید مجوز نماد اعتماد الکترونیکی یا همان اینماد نیز اخذ شود.

هدف اتحادیه جهت صدور این پروانه نظارت بر فعالیت افراد صنفی در فضای مجازی و در راستای نظارت بر بازاریابی شبکه‌ای است.

اخیرا اخذ این مجوز از اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی با اما و اگرهایی همراه شده است.

پروانه کسب صنفی

پروانه کسب صنفی نیز از دیگر مجوزهایی است که در جهت راه‌اندازی کسب و کار اینترنتی در صنف مشخصی ضرورت دارد.

ثبت شرکت‌ و اهمیت دریافت مجوزهای لازم

شرکت‌های استارتاپی با توجه و عنایت به انگیزه و توان بنیانگذاران و بدون دارا بودن سرمایه فراوان به دنبال پیگیری یک ایده جدید و نوآورانه و یا رفع مشکل یا  پاسخگویی به نیازی هستند.

متاسفانه بیشتر بنیانگذاران شرکت‌های استارتاپی در ابتدای امر توجهی به مسائل قانونی و حقوقی مرتبط ندارند و این امر سبب ساز مشکلات متعددی می‌گردد.

یکی از نتایج و آثار مهم بی‌توجهی به این الزامات حقوقی و قانونی مواجهه با فیلتر شدن سامانه یا مواجه شدن با حکم قضایی یا ممنوعیت از فعالیت یک استارتاپ است.

روشن است که اقدام به راه‌اندازی یک استارتاپ یا کسب و کار اینترنتی بدون دریافت مجوزهای ضروری نتیجه جز فیلترینگ و دستور توقف فعالیت نخواهد داشت و بنابراین کسب آگاهی در این خصوص پراهمیت است.

همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم، از مهمترین مزایای ثبت یک شرکت استارتاپی آن است که با جلب اعتماد افراد مختلف می‌توانیم سرمایه‌گذاران بیشتری را جذب کرده و اعتبار تجاری خود را بیشتر کنیم.

همچنین جهت برخورداری از یک حساب بانکی تجاری لازم است که شرکت استارتاپ به صورت قانونی ثبت شود.

برای ثبت شرکت استارتاپ  باید این شرکت‌ها در یکی از قالب‌های شرکت تجاری ثبت شود به عنوان مثال برای ثبت شرکت استارتاپی در قالب شرکت سهامی خاص؛  شرایطی همچون سرمایه حداقلی و همچنین عضویت سه نفر همراه دو نفر بازرس و پرداخت حداقل ۳۵ درصد سرمایه به صورت نقدی لازم است.

و با ارائه مدارک شناسایی و همچنین اخذ مجوز می‌توان اقدام به ثبت شرکت نمود.

با توجه به ماهیت فعالیت برخی استارت‌آپ‌ها مستلزم دریافت مجوز است که این موارد در وب سایت اداره ثبت شرکت‌ها به نشانی https://sherkat.ssaa.ir/ آمده است. البته با توجه به امکان عدم ذکر برخی فعالیت‌های مستلزم دریافت مجوز در این سامانه استعلام از نهاد مربوطه با توجه به نوع فعالیت الزامی است.

گاهی لازم است از چند نهاد مختلف نسبت به دریافت مجوز اقدام شود در صورت ایجاد این الزام دریافت برخی مجوزهای ثانویه مستلزم دریافت مجوزهای اولیه و پیش نیاز است که لازم است نسبت به دریافت آنها اقدامات لازم صورت گیرد.

توجه به این نکته ضروری است که برخی مجوزها تنها به اشخاص حقوقی داده می‌شود بنابراین تحقیق در این راستا ضرورت دارد. برای ایجاد شخصیت حقوقی برای استارت‌آپ‌ها می‌توان آنها را در قالب یکی از شرکت‌های تجاری ایجاد کرده و به ثبت رساند.

با ثبت شرکت استارتاپی امکان فعالیت رسمی و قانونی برای آن استارتاپ ایجاد می‌شود و افراد از حمایت‌های قانونی برخوردار می‌شوند و البته در جهت جلب اعتماد افراد و سرمایه‌گذاران نیز موثر است چرا که مسیر هموارتری را برای معاملات تجاری ایجاد خواهد کرد.

ثبت استارتاپ برای اقدام به معاملات تجاری با ارگان‌های دولتی نیز ضروری است تاسیس استارتاپ تحت عنوان در قالب یک شخصیت حقوقی مانند شرکت‌های سهامی، با مسئولیت محدود، تضامنی و غیره مذکور در قانون تجارت امکان‌پذیر است.

ثبت شرکت استارتاپ مراحل مختلفی دارد؛ از جمله آن که سمت اشخاص مانند مدیرعامل باید مشخص شود.

همچنین سرمایه اولیه که تحت عنوان سرمایه شخص حقوقی شناخته می‌شود و حداقل تعیین شده آن در قانون باید توسط موسسین شرکت تامین شود.

دیگر نکته‌ای که باید در این خصوص در نظر داشته باشید بحث فرایند جذب سرمایه است؛ جذب سرمایه ممکن است از طریق دریافت وام، دریافت کمک‌های تجاری، همچنین سرمایه شخصی افراد صورت گیرد. البته بهترین راه آن است که زمانی که از کسب سود اطمینان حاصل کردیم به سمت وام‌های دولتی و خصوصی برویم.

در خصوص اطلاعات مرکز اصلی فعالیت‌های شرکت، که به عنوان اقامتگاه شخص حقوقی نیز شناخته می‌شود باید آدرس مشخصی برای شرکت تعیین شده و به ثبت برسد.

توجه داشته باشید تمام مدارک ارسال شده از طرف سازمان ثبت شرکت‌ها به این آدرس تعیین شده ارسال خواهد شد. با تعیین میزان سهام و سرمایه هر یک از شرکا، سهم‌ الشرکه و امضای آنان تعیین می‌گردد.

پس از تعیین مشخصات شرکت، از طریق سامانه الکترونیکی ثبت و اسناد کشور ثبت نام اولیه صورت می‌گیرد.

 اساسنامه و شرکت‌نامه شرکت نیز باید تکمیل شده و ارائه شود. همچنین ارائه اقرارنامه امضا شده توسط هر کدام از اعضا از جمله مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت استارتاپ است.

از دیگر مدارک و اسناد مورد نیاز ارائه گواهی عدم سوء پیشینه کیفری که از مراکز پلیس+۱۰ قابل دریافت است می‌باشد.

در صورتی که ثبت شرکت استارتاپ به وسیله کمک گرفتن از وکیل صورت می‌گیرد ارائه اصل وکالت‌نامه نیز لازم است.

شرکت‌های استارتاپی که در قالب شرکت‌های تجاری شکل بگیرند بر اساس قالب شرکت به طریق متفاوتی قابلیت انحلال خواهند داشت اما مهمترین عوامل انحلال شرکت به عنوان مثال می‌تواند منتفی شدن موضوع شرکت باشد.

همچنین در حالتی که ثبت شرکت‌های استارتاپ در قالب شرکت سهامی بوده باشد و مجمع عمومی فوق العاده تصمیم به انحلال شرکت بگیرد شرکت استارتاپ منحل می‌شود.

یکی از مهمترین راه‌های انحلال شرکت استارتاپ زمانی است که سرمایه شرکت از مقدار اولیه در زمان تاسیس کاهش یابد و در موعد مقرر قانونی جبران نشود.

همچنین در صورت ورشکستگی شرکت‌های استارتاپ این شرکت‌ها منحل می‌شوند.