پیشنهاد تشکیل آژانس تخصصی هوش مصنوعی بریکس

مصطفی طاهری، رئیس فراکسیون هوش مصنوعی مجلس، در نشست تخصصی بریکس با تأکید بر لزوم هم‌راستاسازی سیاست‌ها و مقررات AI میان کشورهای عضو، پیشنهاد تشکیل آژانس چندجانبه هوش مصنوعی ویژه بریکس را مطرح کرد.

به گزارش خبرنگار اعزامی خانه ملت به برزیل، مصطفی طاهری، رئیس فراکسیون هوش مصنوعی مجلس، با حضور در یازدهمین اجلاس روسای مجالس کشورهای عضو بریکس در موضوع «همکاری بین پارلمانی برای هوش مصنوعی مسئولانه و فراگیر » به ایراد سخنرانی پرداخت که متن این سخنرانی به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیمآقای رئیس، خانم ها و آقایان

از حضور در این نشست مهم و تعیین کننده که به موضوعی حیاتی و آینده‌ساز اختصاص یافته، بسیار خرسندم. هوش مصنوعی، امروز به عنوان یکی از مهم‌ترین محرک‌های تحول دیجیتال و رشد اقتصادی پایدار در جهان شناخته می‌شود. در این مسیر، کشورهای عضو بریکس، با برخورداری از ظرفیت‌های گسترده انسانی، فناورانه و نهادی، می توانند نقشی کلیدی و تاثیرگذار ایفا کنند. هرچند سیاست‌ها و برنامه‌های هر کشور در زمینه AI مستقلانه دنبال می شود، اما چالش‌ها و ریسک‌های مشترک، لزوم شکل گیری همکاری های هماهنگ و نزدیک‌تر را دوچندان می کند.

ما در شرایطی قرار داریم که کشورهای بریکس در مراحل متفاوتی از تدوین و اجرای مقررات مربوط به هوش مصنوعی هستند. این ناهمگونی مقرراتی، نه‌تنها باعث سردرگمی فعالان اقتصادی و فناورانه شده، بلکه به مانعی جدی برای توسعه پروژه‌های مشترک AI، تبادل داده و تعاملات فرامرزی در حوزه AI تبدل شده است.

همچنین، برخی قوانین AI دارای قلمرو اثر فراملی هستند که ممکن است منجر به اعمال همزمان چند مقرره  متداخل بر یک فعالیت AI شود. این پراکندگی، باعث بلاتکلیفی کسب وکارها و دشواری در انطباق با همه استانداردها و الزامات مختلف می شود.

در این راستا، پیشنهاد می‌شود حرکت به سوی هم‌راستا‌سازی مقررات و استانداردهای مشترک میان اعضای بریکس آغاز شود؛ از جمله در حوزه تعاریف و مفاهیم پایه‌ای، اصول راهنما مانند شفافیت، عدم تبعیض و مسئولیت‌پذیری الگوریتم‌ها، و همچنین طبقه‌بندی ریسک‌ها. چنین هم‌سویی،نه تنها به تسهیل همکاری داخلی کمک می کند، بلکه بریکس را به صدایی واحد و قدرتمند از اقتصادهای نوظهور در عرصه حکمرانی جهانی هوش مصنوعی بدل می سازد.

همکاران گرامی؛

بر اساس دیدگاه تحلیلگران، در صورت همراستا شدن استراتزیک رویکردهای کشورهای بریکس نسبت بهAI، این گروه می تواند به نیرویی تحول آفرین در نظام حکمرانی بین المللی AI تبدیل شود. برای تحقق چنین چشم انداز، لازم است تلاشی جمعی برای کاهش پراکندگی مقرراتی و حرکت به سوی استانداردهای مورد توافق مشترک انجام گیرد. این فرایند نیاز به گفتگوهای مستمر بین قانونگذاران بریکس، تبادل تجربیات ملی در تدوین خط مشی های AI و پذیرش چارچوبهای داوطلبانه مشترک دارد.

برای سازماندهی بهتر این هم‌افزایی، تأسیس یک آژانس تخصصی چندجانبه هوش مصنوعی ویژه بریکس پیشنهاد می‌شود. این نهاد می‌تواند با سه مأموریت کلیدی، یعنی: هماهنگ‌سازی سیاست‌ها و استانداردها،نظارت و ارزیابی ریسک‌ها، تسهیل تبادل دانش و داده‌ها به ایجاد انسجام در فعالیت های مشترک  کمک کند.

علاوه بر آن، استفاده مؤثر از AI نیازمند زیرساخت‌های فنی قدرتمند و ظرفیت پردازشی بالا است. این زیر ساختها شامل:

مراکز داده عظیم و امن و مقیاس پذیر، شبکه‌های ارتباطی پرسرعت و منابع پردازشی پیشرفته

منابع انرژی پایدار برای تامین نیار مراکز داده. همکاری کشورهای بریکس در زمینه سرمایه‌گذاری مشترک، توسعه ابررایانه‌ها و تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین سخت‌افزار، استانداردسازی و اشتراک­گذاری دانش فنی و ایجاد چارچوبهای حاکمیت داده و تبادل داده میان کشورهای بریکس می‌تواند نقشی تعیین کننده در تقویت توانمندی های جمعی ایفا کند.

خانم ها و آقایان؛

از سوی دیگر، داده ها به عنوان ماده اولیه هوش مصنوعی، نقش محوری در پیشرفت این فناوری دارند که نیازمند حاکمیت و مدیریت هوشمندانه است.

هرچند کشورهای بریکس، هر یک نگرش‌ها و مقررات خاصی درباره داده، به‌ویژه داده‌های شخصی و راهبردی دارند و این تفاوتها می تواند مانعی بر سر راه تبادل آزاد داده میان اعضای بریکس باشد. اما بدون اشتراک گذاری داده های متنوع و بزرگ مقیاس، توسعه الگوریتم های پیشرفته (به ویژه در حوزه هایی نظیر هوش مصنوعی مولد یا سیستمهای یادگیری عمیق) این فرایند به کندی پیش خواهد رفت.

در این زمینه، پیشنهاد می‌شود ضمن احترام به اصل حاکمیت ملی و حفاظت از حریم خصوصی

چارچوب‌های حاکمیت مشترک برای حفاظت داده و سازوکارهای انتقال ایمن داده میان اعضا تدوین گردد

مخازن داده مشترک ایجاد و از ابتکارات متن‌باز و داده‌های باز حمایت شود

موافقت‌نامه‌های دوجانبه یا چندجانبه برای تسهیل تبادل داده منعقد گردد.

موضوع محوری دیگر، توسعه سرمایه انسانی در حوزه AI است. نیروی انسانی متخصص، خلاق و توانمند، مهمترین سرمایه برای پیشبرد اکوسیستم هوش مصنوعی است. تجربه های موفق جهانی نشان داده که کشورهایی در توسعهAI پیشتاز بودند که علاوه بر تربیت نیروی ماهر در داخل، توانسته اند مغزافزار بین المللی را نیز جذب کرده یا از فرار مغزها جلوگیری کنند.

با در اختیار داشتن بیش از ۴۰٪ جمعیت جهان، کشورهای بریکس باید بر تربیت استعدادهای بومی و ایجاد بستر مناسب برای شکوفایی، ماندگاری و بازگشت نخبگان تمرکز کنند.

اقدامات پیشنهادی در این حوزه عبارتند از:

۱.سرمایه‌گذاری هدفمند در آموزش دانشگاهی و پژوهش‌ کاربردی

۲.برنامه‌های تبادل نخبگان و ویزای ویژه علمی

۳. مشوق‌های بازگشت متخصصان مهاجر و ماندگاری آنها و تبادل تجربه‌ها در سیاست‌گذاری منابع انسانی.

حضار گرامی و همکاران ارجمند،در پایان، برای پیشبرد این اهداف راهبردی، پیشنهاد می‌شود:

1.تشکیل کارگروه تخصصی AIBRICS در قالب نهادی بین‌دولتی ذیل ساختار بریکس، برای پیگیری ابتکار آژانس تخصصی و تدوین برنامه‌های مشترک

2.تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری مشترک برای پژوهش و زیرساخت AI با مشارکت دولت‌ها و بانک توسعه جدید بریکس، برای تأمین مالی پروژه‌های اولویت‌دار همچون ابررایانه‌های منطقه‌ای، آزمایشگاه‌های مشترک و بورسیه‌های دکترا و پسادکترا

3.تدوین بیانیه اصول اخلاقی و حاکمیتی مشترک

4. برگزاری ارزیابی سالانه و تطبیق پیشرفت‌ها با مسیر راهبردی توافق‌شده.

با اجرای این گام‌ها، بریکس می‌تواند به قطب پیشرو و اثرگذار در حکمرانی هوش مصنوعی بدل شود؛ جایگاهی که نه تنها منافع ملی هر کشور عضو را تضمین می‌کند، بلکه با مشارکت فعال در شکل‌دهی به قواعد بین‌المللی، به خلق آینده‌ای عادلانه، ایمن و فراگیر در عصر دیجیتال یاری رسانده و بتواند منافع ملت‌های ما و نسل‌های آینده را تضمین نماید.

جمهوری اسلامی ایران آمادگی کامل خود را برای مشارکت فعال در این فرایند اعلام می‌دارد و امیدوار است، با همکاری و حمایت همه اعضای محترم، فصل نوینی از دیپلماسی علمی و فناوری در چارچوب بریکس آغاز گردد./