تغییر بزرگ در پرداخت یارانه نقدی | واریز سه یارانه نقدی برای خانوارها

دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ از بازطراحی جدی نظام پرداخت یارانه‌ها رونمایی کرده است؛ بازطراحی‌ای که بر اساس آن، یارانه‌ها به جای آنکه در مسیر تولید، واردات یا توزیع اولیه کالاها هزینه شوند، مستقیماً به مصرف‌کننده نهایی منتقل می‌شوند. این تغییر، به معنای شکل‌گیری سه مسیر جدید پرداخت یارانه نقدی و معیشتی به مردم است که می‌تواند ساختار حمایتی دولت از خانوارها را در سال آینده به‌طور اساسی متحول کند.

بر اساس مفاد بودجه ۱۴۰۵، منابع این یارانه‌های جدید از سه محل تأمین می‌شود: اصلاح قیمت بنزین وارداتی، اصلاح نرخ ارز ترجیحی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی و پرداخت یارانه نان به ذی‌نفع نهایی. این سیاست نشان‌دهنده حرکت دولت به سمت «حمایت مستقیم از مردم» به جای «یارانه پنهان در زنجیره تولید» است.

در این گزارش، به بررسی دقیق سه مسیر جدید یارانه نقدی، میزان منابع، آثار احتمالی بر معیشت خانوار، دهک‌های مشمول و پیامدهای اقتصادی این تحول بزرگ می‌پردازیم.

یارانه نقدی ۱۴۰۵ چگونه تغییر می‌کند؟

ساختار سنتی یارانه‌ها در ایران عمدتاً مبتنی بر یارانه انرژی، ارز ترجیحی و کالاهای اساسی بوده است؛ یعنی دولت یارانه را در ابتدای زنجیره (تولید یا واردات) پرداخت می‌کرد، اما همیشه تضمینی وجود نداشت که این یارانه با همان اثر به مصرف‌کننده برسد.

در بودجه ۱۴۰۵ این منطق تغییر کرده است. هدف دولت این است که:

• یارانه مستقیماً به مردم پرداخت شود

• رانت و اتلاف منابع در زنجیره توزیع کاهش یابد

• دهک‌های کم‌درآمد حمایت هدفمندتری دریافت کنند

این رویکرد جدید می‌تواند به معنای واقعی شدن مفهوم «یارانه نقدی» باشد؛ نه فقط به‌عنوان مبلغ ثابت ماهانه، بلکه به‌عنوان بسته‌ای از حمایت‌های مستقیم، نقدی و اعتباری.

مسیر اول یارانه نقدی: اصلاح قیمت بنزین وارداتی

اولین منبع جدید برای پرداخت یارانه نقدی، حاصل اصلاح قیمت بنزین وارداتی است.

طبق لایحه بودجه، دولت قصد دارد بنزین وارداتی را با نرخ غیر یارانه‌ای عرضه کند و منابع حاصل از آن را به حمایت معیشتی از مردم اختصاص دهد.

رقم پیش‌بینی‌شده

۵۴۸ هزار میلیارد تومان

مفهوم اقتصادی

دولت به جای آنکه بنزین وارداتی را با یارانه سنگین به بازار تزریق کند، آن را با قیمت واقعی‌تری عرضه کرده و منابع آزادشده را به مردم بازمی‌گرداند.

پیامد احتمالی

• کاهش فشار بودجه‌ای دولت

• امکان افزایش پرداخت یارانه نقدی یا معیشتی

• اما احتمال اثرگذاری بر انتظارات تورمی در صورت نبود سیاست‌های جبرانی دقیق

مسیر دوم یارانه نقدی: اصلاح ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی

دومین منبع بزرگ یارانه نقدی از اصلاح نرخ ارز ترجیحی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی تأمین می‌شود.

رقم پیش‌بینی‌شده

۵۷۰ هزار میلیارد تومان

چرا مهم است؟

ارز ترجیحی در سال‌های گذشته یکی از پرهزینه‌ترین سیاست‌های اقتصادی دولت بوده که بخش قابل توجهی از آن به رانت، قاچاق و عدم اصابت به هدف منجر شده است. دولت در بودجه ۱۴۰۵ می‌خواهد این منابع را مستقیماً به مردم بدهد.

نتیجه احتمالی

• کاهش رانت وارداتی

• افزایش شفافیت پرداخت‌ها

• اما ضرورت اجرای دقیق برای جلوگیری از فشار تورمی بر کالاهای اساسی

مسیر سوم یارانه نقدی: یارانه نان برای ذی‌نفع نهایی

سومین محور تحول یارانه‌ها، انتقال یارانه نان از ابتدای زنجیره (آرد و گندم) به مصرف‌کننده نهایی است.

رقم پیش‌بینی‌شده

۲۹۰ هزار میلیارد تومان

هدف این سیاست

• جلوگیری از قاچاق آرد

• کاهش هدررفت یارانه

• اطمینان از اینکه یارانه واقعاً به مصرف‌کننده می‌رسد

این یارانه می‌تواند به شکل اعتبار خرید نان، کالابرگ یا پرداخت معیشتی به خانوارها اجرا شود.

آیا این یعنی سه یارانه نقدی جدید برای همه؟

در ظاهر ممکن است چنین برداشت شود که هر خانوار سه یارانه جدید دریافت خواهد کرد، اما واقعیت پیچیده‌تر است.

این منابع ممکن است به صورت:

• افزایش یارانه نقدی فعلی

• بسته‌های معیشتی

• کالابرگ

• یا ترکیبی از این‌ها

پرداخت شود و به احتمال زیاد دهک‌بندی در آن نقش اساسی خواهد داشت.

یارانه نقدی ۱۴۰۵ به کدام دهک‌ها می‌رسد؟

اگرچه هنوز آیین‌نامه اجرایی اعلام نشده، اما سیاست رسمی دولت تمرکز بر دهک‌های کم‌درآمد و متوسط است. انتظار می‌رود:

• دهک‌های ۱ تا ۴ بیشترین بهره را ببرند

• دهک‌های ۵ تا ۷ حمایت محدودتر دریافت کنند

• دهک‌های بالاتر احتمالاً مشمول یارانه نخواهند بود

تأثیر یارانه‌های جدید بر تورم

یکی از نگرانی‌های اصلی این است که آزادسازی قیمت‌ها پیش از پرداخت جبرانی انجام شود. اگر چنین شود، تورم زودتر از یارانه به سفره مردم می‌رسد. موفقیت این طرح به:

• زمان‌بندی دقیق

• اجرای همزمان سیاست‌های جبرانی

• شفافیت اطلاع‌رسانی

وابسته است.

جمع‌بندی: یارانه نقدی ۱۴۰۵، تغییر ساختار یا تغییر عدد؟

آنچه در بودجه ۱۴۰۵ دیده می‌شود بیش از آنکه افزایش ساده مبلغ یارانه باشد، یک تغییر ساختاری در فلسفه پرداخت یارانه است:

از یارانه پنهان → به یارانه مستقیم
از حمایت از کالا → به حمایت از مردم
از زنجیره تولید → به مصرف‌کننده نهایی

اگر این تغییر درست اجرا شود، می‌تواند به عدالت اقتصادی نزدیک‌تر شود؛ اما اگر با تأخیر، خطای دهک‌بندی یا ضعف اجرایی همراه شود، ریسک افزایش فشار معیشتی را دارد.

پرسش‌های پرتکرار درباره یارانه نقدی ۱۴۰۵

یارانه نقدی ۱۴۰۵ چقدر می‌شود؟
هنوز رقم مشخصی اعلام نشده و به آیین‌نامه‌های اجرایی بستگی دارد.

آیا یارانه نقدی حذف می‌شود؟
خیر، ساختار آن تغییر می‌کند، نه اینکه حذف شود.

آیا بنزین گران می‌شود؟
تمرکز بر بنزین وارداتی است؛ جزئیات قیمت‌گذاری هنوز اعلام نشده.

یارانه نان یعنی نان گران می‌شود؟
یارانه نان به مصرف‌کننده منتقل می‌شود؛ احتمال تغییر قیمت اسمی وجود دارد، اما حمایت جبرانی پیش‌بینی شده است.

برای اطلاع از مبلغ دقیق یارانه نقدی ۱۴۰۵، دهک‌های مشمول، زمان و نحوه پرداخت، بخش اقتصادی فردانیوز را به‌طور روزانه دنبال کنید.

منبع

اندیشه معاصر
خبرگزاری خبرآنلاین
خبرگزاری تسنیم