شوک یارانهای در راه؟
یارانه نقدی در آستانه تغییر بزرگ | پیشنهاد افزایش یارانه نقدی به ۳ میلیون
گزارش فردانیوز درباره پیشنهاد افزایش یارانه نقدی به ۳ میلیون تومان و جنجال افزایش ۲ درصدی مالیات بر ارزش افزوده برای کالابرگ؛ پرسش اصلی: منابع حذف یارانهها کجا هزینه شده است؟
انتشار بخشهایی از محتوای لایحه بودجه ۱۴۰۵ و مطرح شدن ایدههایی مثل افزایش ۲ واحد درصدی مالیات بر ارزش افزوده با هدف تأمین منابع «کالابرگ الکترونیکی»، دوباره بحث یارانه نقدی را به خط اول دغدغههای معیشتی مردم برگردانده است. در گزارشهای منتشرشده، منتقدان میگویند در شرایطی که قیمت بسیاری از اقلام و خدمات (از سوخت و نان تا حاملهای انرژی و نهادههای تولید) بالا رفته، جامعه توان پذیرش فشار مالیاتی تازه را ندارد و دولت باید شفاف بگوید منابع حاصل از حذف/کاهش یارانههای قبلی کجا هزینه شده است.
در همین چارچوب، برخی فعالان کارگری و صنفی پیشنهاد دادهاند برای بازگرداندن حداقل قدرت خریدِ دهکهای پایین، یارانه نقدی بهمراتب بالاتر (حتی در حد «۳ میلیون تومان به ازای هر نفر») مطرح شود؛ پیشنهادی که واکنشهای زیادی را در فضای عمومی ایجاد کرده، چون هم به موضوع منابع بودجه گره خورده و هم به پرسشهای جدی درباره کارایی سیاستهای حمایتی.
یارانه نقدی در بودجه ۱۴۰۵ چه تغییری میکند؟
آنچه فعلاً در کانون بحث قرار گرفته، «افزودن ۲ واحد درصد به نرخ مالیات بر ارزش افزوده» بهعنوان یکی از مسیرهای تأمین منابع رفاهی (از جمله کالابرگ) است؛ رسانهها در روزهای اخیر درباره جزئیات این بخش از لایحه بودجه ۱۴۰۵ گزارشهایی منتشر کردهاند.
منتقدان اما میگویند مالیات بر ارزش افزوده مستقیماً روی قیمت مصرفکننده اثر میگذارد و فشار آن عمدتاً روی طبقات متوسط و پایین مینشیند؛ در مقابل، مطالبه اصلی این است که دولت اول درباره «منابع آزادشده از حذف یارانهها» و «هدفگیری دقیق حمایتها» پاسخ شفاف بدهد.
یارانه نقدی ۳ میلیون تومانی؛ پیشنهاد از کجا آمد و دقیقاً چه میگوید؟
در گزارش ایلنا از واکنشها به تغییرات بودجه، چند محور پررنگ است:
-
ادعا میشود طی یکسال، بخشی از افراد از دریافت یارانه/کالابرگ کنار گذاشته شدهاند و باید روشن شود منابع قطعشده دقیقاً کجا مصرف میشود.
-
یادآوری میشود که در سال قبل هم «افزایش یک واحد درصدی مالیات ارزش افزوده» برای یک هدف مشخص مطرح شد و سپس درباره میزان تحقق و محل هزینهکرد آن پرسشهایی مطرح شد.
-
نتیجهگیری برخی فعالان صنفی این است که با سطح تورم و جهشهای قیمتی کالاهای خوراکی، حمایت فعلی برای حفظ حداقل قدرت خرید کافی نیست و باید حمایت نقدی/کالایی به شکل معنادار تقویت شود.
نکته مهم: «یارانه نقدی ۳ میلیون تومانی» در این متنها در حد پیشنهاد/مطالبه مطرح شده و به معنای «مصوبه قطعی دولت یا مجلس» نیست.
یارانه نقدی الان چقدر است؟ واقعیت پرداخت فعلی به دهکها
طبق گزارشهای رسمی رسانهای از پرداختهای ماهانه:
-
برای دهکهای چهارم تا نهم، یارانه نقدی ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر واریز میشود.
-
برای سه دهک اول، یارانه نقدی ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر گزارش شده و معمولاً زودتر از سایر دهکها واریز میشود.
همزمان، در برخی مقاطع «اعتبار کالابرگ الکترونیکی» نیز شارژ میشود و ارقام اعلامی برای آن بسته به مرحله اجرا و دهکها متفاوت گزارش شده است.
یارانه نقدی و کالابرگ؛ چرا دولت دوباره به سمت منابع مالیاتی میرود؟
حامیان ایده «منابع پایدار برای رفاه» معمولاً دو استدلال دارند:
-
پایداری منابع: وقتی دولت برای حمایت رفاهی، منابع مشخص و تکرارشونده نداشته باشد، پرداختها نامنظم و مقطعی میشود. (بحثی که درباره تداوم کالابرگ هم مطرح است.)
-
هدفگیری: اگر منابع درست هدفگیری نشوند، هم فشار تورمی ایجاد میشود و هم یارانه به گروههای غیرهدف میرسد.
اما منتقدان میگویند «مالیات ارزش افزوده» بهطور طبیعی از مصرف گرفته میشود و در عمل میتواند فشار بیشتری به خانوارها وارد کند؛ بهخصوص وقتی همزمان با آن، هزینههای کالا و خدمات هم بالا رفته باشد.
یارانه نقدی و پرسش اصلی: پول حذف یارانه بنزین و نان کجا رفت؟
چکیده مطالبهای که در متن ایلنا برجسته شده این است: اگر از محل حذف یا کاهش برخی یارانههای قبلی و همچنین رشد قیمت برخی اقلام، «منابع جدید» ایجاد شده، دولت باید شفاف بگوید این منابع دقیقاً در کدام ردیفها خرج شدهاند.
این پرسش از منظر سیاست عمومی یک نکته کلیدی دارد: اعتماد عمومی به سیاستهای حمایتی زمانی بالا میماند که مردم بتوانند مسیر «درآمد-هزینه» را بفهمند؛ مخصوصاً وقتی ابزار تأمین منابع، چیزی باشد که مستقیم روی قیمتهای روزمره اثر میگذارد (مثل VAT).
یارانه نقدی ۳ میلیون تومانی اگر جدی شود، چه چالشهایی دارد؟
حتی اگر این پیشنهاد صرفاً یک مطالبه باشد، تبدیل آن به سیاست اجرایی چند مانع بزرگ دارد:
-
بار مالی بسیار سنگین: پرداخت ماهانه چندمیلیونی به ازای هر نفر، بودجهای با ابعاد بزرگ میخواهد و بدون منبع پایدار، به چاپ پول/کسری بودجه و فشار تورمی میرسد.
-
هدفگیری دهکی: اگر پرداخت عمومی باشد، هزینه بسیار بالا میرود؛ اگر هدفمند باشد، چالش تشخیص و اعتراضات دهکی جدی است.
-
ترکیب نقدی-کالایی: تجربههای اخیر نشان داده دولتها برای کنترل اثر تورمی، به سمت ابزارهایی مثل کالابرگ هم میروند.
جدول جمعبندی: یارانه نقدی فعلی، کالابرگ و پیشنهاد جدید
|
موضوع |
وضعیت/عدد مطرحشده |
نکته کلیدی |
|---|---|---|
|
یارانه نقدی دهکهای ۴ تا ۹ |
۳۰۰ هزار تومان/نفر |
گزارش واریز و اعلام رسمی رسانهای |
|
یارانه نقدی دهکهای ۱ تا ۳ |
۴۰۰ هزار تومان/نفر |
روال پرداخت ماهانه گزارش شده |
|
کالابرگ الکترونیکی (نمونه ارقام منتشرشده) |
۳۵۰ تا ۶۲۰/۶۵۰ هزار تومان در برخی مراحل |
بسته به مرحله اجرا و دهکها متفاوت گزارش شده |
|
پیشنهاد مطرحشده در فضای انتقادی |
۳ میلیون تومان/نفر |
«مطالبه/پیشنهاد» است نه مصوبه |
|
بحث تأمین منابع در بودجه ۱۴۰۵ |
+۲ واحد درصد VAT برای کالابرگ/رفاه |
محور مناقشه: فشار بر مصرفکننده |
پرسشهای متداول یارانه نقدی
1) یارانه نقدی الان چقدر است؟
طبق گزارشهای واریزی، دهکهای ۴ تا ۹ ۳۰۰ هزار تومان و سه دهک اول ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر دریافت میکنند.
2) آیا یارانه نقدی ۳ میلیون تومانی تصویب شده؟
خیر. عدد «۳ میلیون تومان» در گزارشها بهعنوان پیشنهاد/مطالبه مطرح شده و «مصوبه رسمی» اعلام نشده است.
3) افزایش ۲ درصدی مالیات بر ارزش افزوده برای چیست؟
در گزارشها آمده این افزایش بهعنوان راهی برای تأمین منابع رفاهی/کالابرگ در لایحه بودجه ۱۴۰۵ مطرح شده است.
4) چرا افزایش VAT حساسیت ایجاد کرده؟
چون مالیات بر ارزش افزوده معمولاً روی قیمت مصرفکننده اثر میگذارد و میتواند فشار هزینهای خانوارها را بالا ببرد.
5) کالابرگ بهتر است یا یارانه نقدی؟
کارشناسان دیدگاههای متفاوت دارند؛ برخی میگویند در تورم بالا «توزیع کالایی/کالابرگ» میتواند اثر حمایتی مستقیمتری داشته باشد.
برای اینکه از آخرین تصمیمات درباره یارانه نقدی، کالابرگ الکترونیکی و تغییرات بودجه ۱۴۰۵ جا نمانید، این گزارش را ذخیره کنید و فردا دوباره بهروزرسانیهای «یارانه نقدی» را در فردانیوز دنبال کنید.
منابع خبری
ایلنا
فرارو
ایرنا
انتخاب
خبرگزاری آنا
ایسنا