گام بعدی وین

آرمان: اندکی ساده‌انگارانه و خوشبینانه به نظر می‌رسد که پس از پشت‌سر گذاشتن چهار سال بحران و ورود به سال پنجم جنگ و خشونت در سوریه، حال که طرفین و کشورهای همسایه و ذی‌نفوذ، مشارکت سیاسی و منطقه‌ای را مهم‌ترین راه جهت رهایی سوریه از بحران می‌دانند، با چند نشست و در یک فرصت کوتاه پس از سال‌ها مذاکرات نافرجام بتوان به نتیجه‌ای مطلوب دست یافت. گرچه نتیجه نشست وین2 درباره سوریه در پایتخت اتریش که با حضور 17کشور از جمله ایران برگزار شد صدور بیانیه‌ای 9ماده‌ای بود اما در مذاکرات بعدی وین که پنجشنبه هفته جاری به وقوع خواهد پیوست کمی بعید به نظر می‌رسد کنشگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به یک راه‌حل معقول جهت خروج سوریه از بحران دست یابند. به طور قطع، حل و فصل بحران سوریه به یک فرآیند زمانی درازمدت نیاز دارد. در نشست وین‌1 همانطورکه مشاهده شد اختلاف‌نظرها بسیار زیاد بود و نکات بسیار ریز و مسائل مبهم و قابل تفسیری وجود داشت که امید دستیابی به یک راه‌حل مشترک طی چند نشست و مذاکره را اندکی دشوار ساخت. اما همانطور که پیش از این نیز بدان اشاره شد تنها راه‌حل و گزینه معقول در مورد سوریه راه‌حل سیاسی است بنابراین باید راه حل برد- برد برای آن از سوی همه کنشگران پیگیری شود. قطعا حصول گزینه برد- برد سیاسی در مورد بحران سوریه امکانپذیر است اما بازیگران متعدد و متغیرهای فراوان، اندکی فضا را در صحنه میدانی سوریه پیچیده کرده‌اند بنابراین باید با احتیاط در مورد زمان و شرایط توافق سیاسی با آنها به مذاکره نشست. مساله دیگری که به میان می‌آید اینکه می‌توان نمایندگان موافق و مخالف سوری را در کنار یکدیگر قرار داد و با آنها به گفت‌وگو پرداخت. باید اذعان داشت در داخل سوریه وضعیت قدرت بسیار پیچیده است. یقینا در هیچ پروسه زمانی به این شرایط نخواهیم رسید که بتوان با برخی از مخالفان سوریه پشت یک میز نشسته و به مذاکره پرداخت چراکه بسیاری از این مخالفان به عنوان تروریست‌های بین‌المللی شناخته می‌شوند و از این رو نباید برخی کشورها تلاش‌کنند در اجلاس وین این گروه‌ها را به عنوان بخشی از نمایندگان مردم سوریه ارزیابی کرده و وارد مذاکرات کنند. اما سوالی جدی در این میان مطرح می‌شود که چه کسانی به عنوان نمایندگان مخالفان به رسمیت شناخته‌ می‌شوند تا دولت سوریه بتواند با آنها به گفت‌وگو بپردازد. با این ابهامات و کمک‌هایی که هنوز از جانب آمریکا و متحدانش در منطقه از جمله عربستان، قطر و ترکیه به مخالفان دولت رسمی سوریه در این کشور می‌شود نمی‌توان امید داشت مذاکرات درباره بحران سوریه به سرعت به نتیجه برسد. لاجرم اینکه بتوان مخالفان میانه‌رو دولت سوریه و تروریست‌ها را از یکدیگر جدا کرد خود به تنهایی فرآیند بسیار پیچیده‌ای خواهد داشت. از سویی باید وضعیت دولت سوریه نیز روشن شود؛ چرا که برخی از بازیگران صحنه میدانی سوریه معتقدند دولت بشار اسد باید کاملا کنار گذاشته شود، برخی نیز بر این اعتقادند اسد باید بر صحنه قدرت سوریه حضور داشته باشد تا فرآیند تغییر در این کشور آغاز شود. همان طور که مشاهده می‌شود نظرات و اختلافات در مورد مخالفان و حتی دولت سوریه بسیار شدید است و حتی به لحاظ جغرافیایی امروز در صحنه میدانی سوریه بازیگران زیادی وجود دارند از جمله داعش و پس از آن جبهه النصره و همچنین ارتش آزاد سوریه. نیروهای کوچک دیگری هم هستند که هر کدام از آنها بخشی را در اختیار خود گرفته و از این رو پیچیدگی‌های این کشور درگیر جنگ و تروریسم را صدچندان ساخته‌اند. اما به هر روی باید روند سیاسی پیگیری شود تا همه طرف‌ها تشویق به کنار گذاشتن جنگ شوند و در جهت دستیابی به یک راه حل سیاسی برآیند. مهمترین دستاورد مذاکرات آتی وین می‌تواند این باشد که همه طرف‌های مذاکره بر سر یک راه‌حل سیاسی به اتفاق نظر برسند. گرچه برخی کنشگران همچنان معتقدند که حل مساله سوریه باید به گزینه نظامی منتهی شود. یکی از بزرگترین دستاوردهای وین1 نیز پذیرش این مساله بود که روش فرآیند تحولات سوریه باید سیاسی باشد بنابراین باید به شدت بر این دستاورد تاکید و همچنان آن را حفظ کرد و پس از آن به سراغ مشکلاتی که پیش از این به آن پرداخته شد، رفت. گرچه پرداختن به هر کدام از مسائل مذکور بسیار پیچیده و فصل پرتنش و دشواری را در مقابل جامعه بین‌المللی و بازیگران منطقه‌ای و حتی بازیگران داخلی سوریه قرار می‌دهد.