توافق قریب‌الوقوع در قره‌باغ

خبرگزاری فارس: وبگاه انگلیسی «میدل ایست آی» در خبری اختصاصی ادعا کرد، با نقش آفرینی روسیه و ترکیه جمهوری آذربایجان و ارمنستان به حصول یک توافق آتش‌بس بر سر منطقه قره‌باغ نزدیک شده‌اند.

منابع خبری ترکیه‌ای به این وبگاه خبر دادند که طبق پیش‌نویس توافق آتش‌بس، در ازای استقرار نیروهای حافظ صلح ترکیه و روسیه، ارمنستان از برخی مناطق قره باغ کوهستانی خارج می شود.

میدل ایست آی گزارش داد: «منابع ترکیه‌ای به میدل ایست آی خبر دادند که (جمهوری) آذربایجان و ارمنستان به انعقاد یک توافق آتش‌بس معنادار بر سر اراضی مورد مناقشه ناگورنو-قره باغ (قره‌باغ کوهستانی) و مناطق اطرافش که از سال 1992 توسط ایروان اشغال شده است، نزدیک شده‌اند».

بنا بر ادعای این رسانه، توافق آتش‌بس مذکور از ارمنستان خواهد خواست که بخش‌های بزرگی از اراضی تحت کنترلش در قره باغ کوهستانی را رها کند و بناست که در این مناطق نیروهای حافظ صلح ترکیه و روسیه مستقر شوند.

میدل ایست آی نوشت: «(جمهوری) آذربایجان روز یکشنبه (امروز) اعلام کرد که شوشا دومین شهر بزرگ ناگورنو-قره باغ (قره باغ کوهستانی) را تحت تسلط خود در آورد ادعایی که ارمنستان تکذیب کرد».

این وبگاه انگلیسی افزود: «منابع مطلع که خواستار عدم افشای نام و هویتشان شدند، به میدل ایست آی گفتند که پیشروی سریع نیروهای آذربایجانی در تحولات میدانی ارمنستان را به بررسی طرح میانجیگرانه روسیه برای متوقف کردن درگیری‌ها سوق داده است؛ طرحی که مورد حمایت ترکیه هم قرار دارد».

میدل ایست ای در ادامه آماری از تلفات درگیری‌های اخیر باکو و ایروان بر سر منطقه قره باغ منتشر کرد و خبر داد، از 27 سپتامبر (ششم مهرماه) حدود 1000 نفر و شاید تا 5000 نفر بر اثر درگیری‌ها بر سر منطقه قره‌باغ کوهستانی کشته شده باشند.

به روایت این رسانه، رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین روسای جمهور ترکیه و روسیه در تماس تلفنی روز شنبه (دیروز) خود درباره مولفه‌های پیش نویس طرح آتش بس بین باکو و ایروان به یک درک مشترک رسیدند و مولود چاووش اوغلو و سرگئی لاوروف وزرای خارجه ترکیه و روسیه هم در تماسی تلفنی در این اره صحبتهای تکمیلی را انجام دادند.

میدل ایست آی در ادامه به جزئیاتی از توافق قریب الوقوع ادعایی آتش‌بس در قره‌باغ کوهستانی اشاره کرد.

طبق این گزارش، بنا بر توافق مذکور قرار است به محض آنکه باکو و ایروان بر سر شرایط آتش‌بس توافق کردند، ارمنستان فورا از پنج منطقه از هفت منطقه اشغالی خودش در مناطق اطراف قره باغ کوهستانی خارج شود. همچنین قرار است ارمنستان طی 15 روز از آن دو منطقه دیگر هم خارج شود.

میدل ایست آی در توضیح محتویات توافق می‌نویسد: «طبق پیش نویس توافق، از باکو خواسته نمی شود که از اراضی که اخیرا در درگیری‌ها به دست آورده است، خارج شود اما حملات آذربایجان در ناگورنو-قره باغ (قره باغ کوهستانی) را متوقف خواهد کرد».

از جمله دیگر محتویات این طرح که از نطر میدل ایست آی «اقدامی مهم» تلقی شده، توافق احتمالی باکو و ایروان برای ایجاد «دو کردیدور» است.

بنا بر گزارش این وبگاه، یکی از این کریدورها، راهی است که ارمنستان را به منطقه قره باغ کوهستانی متصل می‌کند و از دسترسی ایروان به این منطقه اطمینان حاصل می‌کند.

ارمنستان در ازای ایجاد این کریدور، اجازه ایجاد یک کریدور دوم که سرزمین جمهوری آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند، خواهد داد و سپس نیروهای حافظ صلح ترکیه و روسیه به منظور برقراری آتش‌بس در منطقه مستقر خواهند شد.

به گفته یک منبع ترکیه‌ای، توافق مذکور ضمن توقف بحران انسانی ناشی از منازعه بر سر قره باغ کوهستانی، به درخواست های مشروع باکو درباره این منطقه احترام می گذارد.

یکی دیگر از منابع مطلع ترکیه‌ای به میدل ایست آی خبر داد، آنکارا معتقد است که مسکو برای تنبیه نیکول پاشینیان نخست وزیر مورد حمایت غربی‌ها، چشمش را به روی حملات اخیر به ارمنستان توسط آذربایجان که مورد حمایت ترکیه است، بسته است.

این منبع افزود: «روس‌ها تنها درباره حضور مزدوران سوری در صحنه نبرد شکایت کرده‌اند. لاوروف هم حتی در مذاکرات ماه گذشته خود با هیات ترکیه در مسکو، شوشا را شهر متعلق به آذربایجان توصیف کرد».

میدل ایست آی گزارش خود را با توضیح درباره چرایی شدت گرفتن درگیری‌های روزهای اخیر بین باکو و ایروان بر سر قره باغ کوهستانی پایان می‌دهد.

در گزارش آمده است: «منابع مطلع گفتند که آذربایجان برای به دست آوردن اراضی بیشتر طی آخر هفته جاری (شنبه و یکشنبه) و در آستانه آتش‌بس، تلاش‌های خودش را شدت داده است».

گمانه زنی این رسانه درباره آتش بس قریب الوقوع بین باکو و ایروان با نقش افرینی آنکارا و مسکو در شرایطی مطرح شده که پیش از این هم دو طرف درگیری حداقل سه بار با اتش بس موافقت کردند اما این توافقات تاثیر عملی برای توقف درگیری‌ها نداشت و هر طرف، دیگری را به نقض آتش بس متهم کرده است.

اهمیت شوشا و اهداف باکو - آنکارا در قره باغ ذوق‌زدگی، اظهار مسرّت و واکنش مقامات و سران ترکیه در مورد کنترل شوشا، حتی از مقامات جمهوری آذربایجان نیز بیشتر و ملموس‌تر است.

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ارتش جمهوری آذربایجان در تداوم درگیری‌های اخیر توانست پس از 28 سال شهر شوشا را به کنترل خود در آورد.

رئیس‌جمهور آذربایجان از آزادی شهر شوشا خبر داد

این موضوع برای الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان و همسرش که همزمان معاون اوست، چنان اهمیتی دارد که علی اف با اعلام این خبر و نهادن تاج گل بر سر مزار پدرش مرحوم حیدر علی اف رئیس جمهور سابق آذربایجان، فضای ملی‌گرایانه و حماسی بیشتری درمورد شوشا به وجود آورد. علی اف که با لباس نظامی در برابر دوربین تلویزیون ایستاده بود، خطاب به مردم کشورش گفت: امروز، روز مهمی در تاریخ آذربایجان خواهد بود. شوشا جایگاه ویژه‌ای در تاریخ ما داشته و علاوه بر آذربایجان، مروارید قفقاز نیز به شمار می آید. با وجود آن که الهام علی اف در سخنان و مشی سیاسی خود عملاً کاری به مسائل دینی ندارد، این بار در مورد شوشا تلاش کرد ادبیاتی دینی به کار ببرد و به همین خاطر اعلام کرد: صدای اذان پس از 28 سال از مساجد شوشا طنین‌انداز خواهد شد.

اهمیت به دست آوردن مناطق با آن که تاکنون 3 بار بین باکو و ایروان، آتش بس اعلام شده، اما طرفین، همواره یکدیگر را به نقض آتش بس متهم کرده اند و در تداوم درگیری ها و پیشروی ارتش آذربایجان از روز 27 سپتامبر تاکنون، با احتساب شوشا، 5 شهر، 3 بخش و بیش از 220 روستا آزاد شده است.

اهمیت آزادسازی مناطق، به این بازمی‌گردد که رئیس جمهور آذربایجان، از آغاز دور جدید درگیری ها، همواره اعلام کرده که به اشغالگری ارمنستان پایان خواهد داد.

اما واقعیت این است که مناطق آزاد شده، با وجود آنکه اراضی وسیعی را در بر می‌گیرد، اما از منظر جغرافیای سیاسی انطباق نسبی ملموسی با طرحی دارد که پیشتر رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین آن را پیشنهاد کرده بود.

به این معنی که پوتین گفته بود، مناطق پیرامونی قره باغ آزاد شود و در اختیار جمهوری آذربایجان قرار بگیرد. اما حالا با کنترل شهر شوشا، کارشناسان نظامی معتقدند که راه برای پیشروی به سوی خان کندی هموار شده است.

شهر شوشا، علاوه بر این که از مهمترین شهرهای تاریخی و فرهنگی آذربایجان است، موقعیت جغرافیایی خاصی در منطقه دارد و قرار گرفتن شوشا در جاده خانکندی (بزرگترین شهر و مرکز قره‌باغ)، دارای اهمیت استراتژیک است. این شهر در هشتم مه سال 1992 میلادی به اشغال نظامیان ارمنستان درآمده بود.

خوشحالی مقامات ترکیه از کنترل شوشا به جرأت می‌توان گفت که ذوق‌زدگی، اظهار مسرّت و واکنش مقامات و سران ترکیه در مورد آزادسازی شوشا، حتی از مقامات جمهوری آذربایجان نیز بیشتر و ملموس تر است. چند تن از مهمترین مقامات ترکیه که به مناسبت آزاد شدن شوشا، پیام تبریک صادر کردند، عبارتند از: فواد اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه مصطفی شنتوب رئیس پارلمان ملی ترکیه نوعمان کورتولموش معاون اردوغان و مرد شماره دو حزب حاکم مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه مرال آکشنر رهبر حزب ملی گرای خوب ابراهیم کالن مشاور و سخنگوی اردوغان فخرالدین آلتون مدیر اطلاع سانی ریاست جمهوری حسن دوغان رییس دفتر اردوغان به عبارتی روشن، استقبال از آزاد شدن شهر شوشا نه تنها برای اعضای اصلی حلقه نخست پیرامون اردوغان، بلکه برای احزاب ملی گرا و دیگر سیاستمداران ترکیه نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و اغلب این افراد در توییتها و پیام های خود با انتشار پوسترهای حماسی، جملات عاطفی و توصیفات ویژه، این اتفاق را به عنوان یک رویداد تاریخی و حیاتی توصیف کردند. شهر شوشا در شرایطی آزاد شده که جدیداً در یک تماس تلفنی بین رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین همتای روسی او، به تفصیل در مورد وضعیت قره باغ صحبت شده است.

نهاد ریاست جمهوری ترکیه اعلام کرده در این تماس تلفنی، اردوغان خطاب به پوتین گفته نیروهای ارمنستان باید از قره باغ خارج شوند. رئیس‌جمهور ترکیه با تاکید بر این که اقدامات متقابل آذربایجان، صرفاً محدود به قلمرو خودشان است، اعلام کرده که ارمنستان باید به صورت منطقی در مذاکره حضور یابد و راه‌حلی پایدار برای حل این اختلاف اتخاذ شود. چرا که ثبات منطقه، به این مسئله بستگی دارد. با آزاد شدن شهر شوشا از دو بُعد مختلف، می‌توان اهمیت این رویداد و تحولات جدید قره‌باغ را تحلیل و ارزیابی کرد.

بُعد نخست، مربوط به مواضع و دیدگاه‌های ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه است. او پیشتر نیز اعلام کرده که شخصاً با آزادسازی مناطق پیرامونی مشکلی ندارد و این مناطق باید به جمهوری آذربایجان برگردانده شود. اما آزادسازی کل قره‌باغ، از دید پوتین موضوعی است که نیاز به بردباری و مذاکره دارد.

الهام علی اف نیز اعلام کرده که مذاکره باید به شکلی منطقی و هدفمند پیش برود.

بُعد دوم، مربوط به نگرش و اهداف مشترک آنکارا و باکو است. آنکارا در هفته‌های اخیر هیچ گاه ابایی از این نداشته که حمایت کامل خود از به کارگیری راهکار نظامی را اعلام کند که معتقد است که ارمنستان طرف شایان اعتمادی برای مذاکره نیست و مشکل قره باغ صرفاً با راهکار نظامی و قابل حل است.

چنین به نظر می‌رسد که جمهوری آذربایجان نیز با اتکا به حمایت سیاسی، نظامی و تبلیغاتی ترکیه، با این موضوع کنار آمده است.

از دیگر سو تحلیلگران سیاسی نیز بر این باورند که روسیه رویکردهای خاصی در قبال نیکول پاشینیان و مشی سیاسی او دارد. این تحلیلگران بر این باورند که تمایل و گرایش پاشینیان به غرب، موضوعی نیست که برای پوتین قابل هضم باشد.

در نتیجه تاثیر این موضوع در کنار اهداف مشترک باکو و آنکارا برای تامین امنیت انتقال انرژی از قفقاز به اروپا، موجب آن می شود که روسیه تا حدودی، با برتری نظامی باکو در برابر ایروان کنار بیاید. حال باید دید آستانه تحمل و میزان رضایت پوتین از پیشروی نیروهای تحت امر علی اف، تا کجاست.