خودبخشودگی یا اعتراف به جرم ترامپ

شاید خنده دار باشد اما به تازگی خبرهایی در رسانه های آمریکایی منتشر شده است که بر اساس آن ها «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا سعی دارد در آخرین روز حضور در اتاق کارش در کاخ سفید، فرمانی را در زمینه عفو خودش صادر کند. وی به دستیاران و مشاوران خود گفته است که ابعاد حقوقی این اقدام را بررسی کنند.

دوسال قبل هم خبرهایی در رسانه ها از رایزنی ترامپ در زمینه امکان دریافت عفو عمومی برای خود و خانواده اش در پرونده تحقیقات «رابرت مولر» مطرح شده بود که البته پرونده با شکست استیضاح ترامپ خاتمه یافت. با این حال ابهامات زیادی در این موضوع وجود دارد زیرا در قوانین ایالات متحده به صورت صریح در این زمینه اظهارنظری نشده و این اقدام در تاریخ آمریکا سابقه نداشته است. هیچ کارشناسی در ایالات متحده تاکنون با قطعیت نمی تواند در مورد این پرونده اظهار نظر کند.

قانون پر دردسر

شاید حتی فکر کردن به این موضوع هم غیرقابل باور باشد زیرا بی‌سابقه‌ است که یک رییس جمهور آمریکا به صورت مستقیم از قدرت به نفع خودش بهره برداری سیاسی و حقوقی کند. در بخش دوم از اصل دوم قانون اساسی ایالات متحده تصریح شده است: رییس ‌جمهوری حق تعلیق اجرای مجازات‌ و یا عفو جرایم ارتکابی علیه ایالات متحده را جز در موارد «‌اعلام جرم علیه ‌مقامات دولتی» دارا است.

پیشتر در دهه ۱۹۷۰ موضوع مشابهی مطرح شد. «ریچارد نیکسون» رییس جمهوری سابق آمریکا به واسطه نقش داشتن در رسوایی واترگیت مجبور به کناره گیری شد. در آن زمان با اینکه برخی اعتقاد داشتند قانون اساسی مانع این کار نمی شود، وزارت دادگستری آمریکا اظهار داشت وی نمی تواند خود را ببخشد.

اکنون روزنامه «نیویورک تایمز» در گزارشی به نقل از دو منبع آگاه در کاخ سفید مدعی شد که پس از مشخص شدن نتایج انتخابات سوم نوامبر۲۰۲۰ و مخصوصا پس از تحولات اخیر در واشنگتن و ساختمان کنگره، ترامپ در چند مورد با مشاوران خود به بررسی این موضوع پرداخته است که پیامد حقوقی و سیاسی صدور فرمان عفو برای خودش را بررسی کنند. در ماده دو قانون اساسی آمریکا به رییس‌جمهوری این کشور اختیارات گسترده ای در زمینه عفو مجازات افراد و حتی لغو حکم اعدام مجرمینی که اقدامی را علیه ایالات متحده انجام داده اند، اعطا کرده است. البته این اقتدار اتهامات علیه مقام های دولتی را شامل نمی شود.

برخی معتقدند که ترامپ ممکن است به دلیل این دیدگاه حقوقی که بخشودگی به طور خودکار موجب تایید گناه می شود، دچار دردسر بیشتری شود. طبق رای سال ۱۹۱۵ دادگاه عالی ایالات متحده، عفو «منتسب به گناه است» و پذیرش عفو «تصدیق آن است». می توان چنین نتیجه گرفت عفوی که رییس جمهوری آمریکا برای خود مورد استفاده قرار می دهد، نوعی اعتراف به مجرم بودن خود وی به شمار می رود. پس این احتمال هم وجود دارد که همین اقدام باعث راه اندازی پرونده ای علیه وی شود.

برخی تحلیلگران اعتقاد دارند از چند هفته قبل تا پایان دوره ترامپ کشاکش اصلی در واشنگتن تداوم یا به فراموشی سپردن ترامپ در صحنه سیاست آمریکا است. به صورت آشکار وی تلاش خواهد کرد تضمینی را برای ممانعت از پیگردهای قضایی در آینده کسب کند تا برای حضور دوباره در فضای سیاسی آمریکا و نامزدی احتمالی در سال ۲۰۲۴ با مشکلی قضایی روبرو نباشد.

دموکرات‌ها و برخی جمهوریخواهان خطر ادامه بقای ترامپ در صحنه سیاسی آمریکا را درک کرده اند. حزب رقیب تلاش دارد تا با استیضاح ترامپ به عمر سیاسی وی پایان دهد. در مقابل اما ترامپ و برخی حامیان وی در کنگره با این رویکرد موافق نیستند.

در عمل طرح استیضاحی که اکنون از آن سخن گفته می شود یا عفو ترامپ، بیشتر از همه با هدف تعیین تکلیف آینده سیاسی ترامپ در واشنگتن در جریان است. با اینحال تحلیلگران اعتقاد دارند با مرگ سیاسی ترامپ، رویکردهای پوپولیستی که با عنوان ترامپیسم از آن یاد می شود از بین نمی رود.

بهره برداری فوق العاده از قدرت یا اعتراف به جرم

اگرچه کاخ سفید از ابراز نظر در این موضوع خودداری کرده است اما به نوشته خبرگزاری «رویترز» چنین عفوی از سوی ترامپ به عنوان بهره برداری فوق العاده از قدرت از طرف رییس جمهوری تعبیر می شود که در سوم نوامبر گذشته از حزب دموکرات شکست خورده است. ترامپ از زمان شکست در انتخابات با مشاوران خود در حال بررسی خودبخشودگی بوده است. هنوز مشخص نیست پس از حوادث چند روز گذشته کنگره شدت این بررسی تا چه میزانی افزایش یافته است زیرا اکنون بسیاری از اعضای کنگره از هر دو حزب خواستار برکناری وی شده اند. آن ها خواستار استفاده از اصلاحیه ۲۵ قانون اساسی هستند.

طبق گزارش این خبرگزاری، حقوقدانان مطلع از قانون اساسی در مورد مشروعیت خودبخشودگی ترامپ پاسخ قطعی ندارند زیرا هیچ رییس جمهوری تاکنون این اقدام را انجام نداده است و به نظر می رسد قانون اساسی آمریکا هم پاسخ روشنی در این باره ندارد. برخی کارشناسان حقوقی هم اعتقاد دارند عفو رییس جمهوری مغایر بندهای قانون اساسی است که تصریح می کند هیچ فردی نباید قاضی پرونده خودش باشد.

از سوی دیگر همانطور که در بخش قبل توضیح داده شد خودبخشودگی می تواند باعث طرح اتهاماتی جنایی بیشتر علیه ترامپ شود. به نوشته تارنمای خبرگزاری «بلومبرگ» کارشناسان حقوقی اعتقاد دارند هر اقدامی توسط دونالد ترامپ برای بخشش خود در آخرین روزهای ریاست جمهوری، می تواند نتیجه معکوس داشته باشد. این کار موجب می شود دولت بعدی اتهامات کیفری علیه وی را مطرح کند.

«نیک آکرمن» دادستان سابق در پرونده واترگیت اعتقاد دارد این کار وی را به اردک بی‌حرکتی تبدیل می کند که به راحتی تحت پیگرد قرار می گیرد. ترامپ حتی قبل از آشوب های هفته قبل هم با اتهام های قانونی روبرو بود و این به تصمیم بایدن بستگی دارد که آیا سعی دارد اتهامات قبلی در زمینه ممانعت از اجرای عدالت یا بحث مالیات های وی را پیگیری کند. چنین اقدامی با مخالفت شدید جمهوریخواهان روبروخواهد شد. اما اقدام اخیر طرفداران ترامپ در ساختمان کنگره موجب شد تا بسیاری از هم حزبی ها، ترامپ را رها کنند و اتهاماتی همچون تحریک شورش ها نیز علیه وی مطرح می شود.

در گزارش بلومبرگ تصریح شده اگرچه خودبخشودگی ترامپ می تواند از مشکلات وی کم کند اما این اقدام دارای مبانی حقوقی ضعیفی است. در هر صورت به دلیل ابهام قانون اساسی برخی اعتقاد دارند وی می تواند حتی خودش را هم ببخشد اما عده ای از کارشناسان هم تاکید دارند اگر رییس جمهوری بتواند هرکسی و حتی خودش را عفو کند پس سیستم آمریکا به درستی تنظیم نشده است.

نشریه «آتلانتیک» هم بر این اعتقاد است که خودبخشودگی ناشی از خیالات واهی ترامپ است که با یک واقعیت سخت روبرو خواهد شد. ممکن است این ایده بر روی کاغذ خوب و جذاب باشد اما در دنیای واقعی شاید نتیجه عکس بدهد.

دیوان عالی آمریکا بر این باور است که پذیرش عفو به معنی پذیرفتن جرم بخشوده شده است و اعطای بخشودگی به خود به این معنی است که رییس جمهوری معتقد است برخی از جرایم وجود دارد که مستلزم بخشش هستند. ترامپ با این کار خود اعلام تایید می کند دست به اقداماتی زده که ممکن است وی را در معرض پیگرد کیفری قرار دهد. او با پذیرش بخشش به گناهکاری خود اذعان خواهد کرد. علاوه بر این اخراج ترامپ از کاخ سفید هم رئیس جمهوری بعدی را قادر می سازد تا تحقیقات کاملی را از ترامپ به اجرا در آورد.

حقوقدانان و کارشناسان آمریکایی اعتقاد دارند با تحولات اخیر در هر صورت ترامپ پس از خروج از کاخ سفید با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم خواهد کرد مگر آنکه بتواند در پشت پرده با دولت بعدی و کنگره آمریکا معامله ای را در زمینه آینده سیاسی خود نهایی کند.