چیدمان سفره شب یلدا با ترکیب آیین کهن و امروزی

سرویس سبک‌زندگی فردا؛ عطیه‌سادات فتحی: روزگار سرزمین کهن ایران همواره با آداب و رسومی همراه است که ریشه‌های عمیقی در فرهنگ مردم آن دارد. چهاشنبه‌سوری، نوروز و شب یلدا، تنها بخشی از این فرهنگ را به دوش دارد و البته نقاط عطفی محسوب می‌شوند که به یادگار مانده است. از آن جایی که حفظ میراث فرهنگی به دست نسل‌ها صورت می‌گیرد، منصفانه است که ما نیز سهم خود را ادا کرده و فرهنگ نیاکان را زنده نگاه داریم. نکته شایان ذکر دیگر، حسن سلیقه ما ایرانی‌هاست. به‌ویژه بانوان که خواهی نخواهی دستی بر آتش هنر دارند و سلیقه، با خوی آن‌ها بافته شده.

حالا که شب یلدا رسیده و حال و هوای جشن اصیل زمستانی، رونق بیشتری گرفته، و با توجه به نوع چیدمانی که مناسب این مراسم است، بر آن شدیم تا پیشنهادهایی ویژه چیدمان این شب ایرانی را به پیشگاه شما عرضه کنیم. پس گام به گام برای جشنی که شکوه روشنی بر تیرگی‌ست همراه ما باشید. راهکارهای این یادداشت سعی دارد شما را با حال و هوای دو سویه امروزی و کهن همراه کند.

چیدمان کهن

آنچه میراث ذوق مادربزرگ‌ها در کنار مهر پدربزرگ‌ها بود و تصویر عمده‌ ما ایرانی‌ها از این شب است به کرسی ختم می‌شود و ظروف قدیمی. آن دورهمی خانوادگی و آداب قدیم که در کنار خوراکی‌های مخصوص شامل تنقلات و میوه‌های ویژه‌ای که با فلسفه وجودی‌شان مکمل این ضیافت بودند به چشم می‌آمد.

چیدمان نوین

همه آن سلیقه‌ای‌ است که امروزه به کمک محصولات متنوع عرضه شده در بازار رقم می‌خورد و غبار از چهره رسوم می‌زداید تا جایی هم برای خود باز کند. ظرف‌های سرامیکی با طرح‌های مختلف و خوراکی‌هایی به شکل نمادهای شب یلدا از آن جمله‌اند.

اصول چیدمان

فارغ از این‌ که چه زمینه چیدمانی را مدنظر دارید، باید با اصول کلی آن آشنایی و به آن‌ها توجه داشته باشید. اندازه میوه‌ها، اندازه ظروف، نوع طرح وسایل مورد استفاده، زمینه رنگی، مواد تزئینی، نوع خوراکی‌ها و از همه مهم‌تر افرادی که قرار است این دورهمی را شکل بدهند، بخشی از این چیدمان هستند.

مکان مناسب

یکی از نکات مهم و قابل توجه برای شروع کار، انتخاب مکان مناسب است. این که بدانید کدام گوشه خانه برای این مراسم مناسب است و دسترسی به آشپزخانه را راحت‌تر می‌کند. برای عموم خانواده‌ها، سالن پذیرایی به‌ویژه وقتی مهمانی رسمی‌تری برگزار شود و برای بعضی نیز هال خانه مناسب ارزیابی می‌شود. همچنین باید بدانید که قرار است وسایل روی میز پذیرایی چیده شوند یا روی کرسی و سطوح کوتاه‌تر.

سفره یا رومیزی

در مراسمی از این دست، منظور از سفره همان رومیزی‌ست. از آن جایی که از قدیم‌الایام، نقش هنر و اصالت در تار و پود زندگی گذشتگان پر رنگ بوده و خبری از دنیای پلاستیکی و سفره‌های یک بار مصرف نبوده، «ترمه» نه تنها برای مهمانی‌های رسمی که برای استفاده روزمره نیز کاربرد داشته است. پس اگر می‌خواهید آن اصالت را مهمان شب‌نشینی کنید، ترمه‌ یا سفره‌ها قلمکارتان را از بقچه درآورده و به کار بگیرید.

کرسی

قاب مراسم شب یلدا، کرسی‌ست. یعنی به عبارت بهتر، اگر میخواهید رنگ و بوی قدیمی به کار بدهید، نقش به‌سزایی در فضاسازی شما خواهد داشت. این روزها می‌توان از کرسی‌های برقی استفاده کرد یا حتی می‌توانید پتوهایی پنبه‌ای یا به اصطلاح قدما همان «لحاف کرسی» را روی میز عسلی پهن کنید تا شکل کرسی بگیرد.

مجمعه

یکی دیگر از نمادهای شب یلدا استفاده از مجمعه است. سینی‌های گرد مسی سنگینی که قدیم‌ترها رواج داشت و امروزه بیشتر به خاطره و دکور تبدیل شده. می‌توانید آن را روی میز یا کرسی بگذارید و ظروف تنقلات را داخل آن بگذارید. از آن گذشته اگر ترمه شما زمینه روشن دارد و ظرف‌های‌تان هم تیره نیستند، می‌توانید مجمعه را خط تمایزی قرار بدهید تا تضاد رنگی ایجاد شود.

ظروف خاص قدیمی

حتماً شما هم کاسه‌های کوچک یا ظروف مخصوصی دارید که برای چیدمان سفره هفت‌سین هم مورد استفاده قرار گرفته‌اند. می‌توانید آن‌ها را از گنجه‌ها بیرون بکشید. یادتان باشد ظروف سفالی لالجین، چینی‌های گل‌سرخی‌ و ظروف مسی از بهترین گزینه‌ها برای خلق فضای قدیمی و حال و هوای زمان‌های دور هستند. طبیعتاً اندازه ظروف بستگی به تعداد خوراکی‌ها و فضای شما دارد اما برای هندوانه و انار، دو ظرف بزرگ لازم دارید.

ظروف امروزی

در آستانه سال نو و شب یلدا، ظروف متنوعی با اشکال نمادین این مناسبت‌ها و در اندازه‌های متنوع به بازار می‌آید. خصوصاً در چند سال اخیر، شاهد کاسه‌هایی سرامیکی با طرح انار و هندوانه هستیم که به وفور یافت می‌شوند. اگر دلتان با چیدمان امروزی به‌روزتر و همراه است، این نوع ظروف گزینه‌های خوبی هستند. اما یادتان باشد که هزینه زیادی متحمل نشوید چرا که این ظروف با این شکل‌های خاص تنها برای شب یلدا، یعنی سالی یک شب طراحی شده‌اند و قابلیت استفاده عمومی برای همه جشن‌ها را ندارند.

چیدمان میوه‌ها

میوه‌ها جزء لاینفک سفره شب یلدا هستند. انار و هندوانه که گل مجلس هستند و البته خرمالو و سایر میوه‌های فصل که لطف خود را دارند. بهتر است میوه‌های شبیه را کنار هم و مابقی را در جای‌جای سفره بچینید. استفاده از ظروف نیم‌پایه‌دار قدیمی نیز زیبایی خاص خود را دارد.

تنقلات

آجیل و شیرینی بخش دیگری از سفره هستند. در واقع طعم دورهمی و شب‌نشینی‌ها. آجیل بر دو نوع شور و شیرین است و حقیقتاً یکی از این دو نوع به صرف داشتن شب‌چره کفایت می‌کند. خصوصاً این روزها که قیمت تنقلات بالا رفته، می‌توانید به مقداری متناسب از یک نوع، راضی شوید. شیرینی‌های خانگی مانند نخودچی و شیرینی‌های خشک نیز گزینه‌های مناسب‌تری برای امشب هستند. اگر هم گز و سوهان در خانه داشته باشید که کارتان راحت‌تر است. برگه میوه‌ها خصوصاً برای بزرگ‌ترها و کودکان مناسب است. اگر بتوانید از میوه‌های خانگی برگه درست کنید، یک گام جلوتر خواهید بود.

حافظ و شاهنامه‌خوانی

تفأل به حافظ در این شب، رونق چشم‌گیری دارد. معمولاً بزرگ خانواده برای سایرین تفألی می‌زند و بخشی از دورهمی ویژه خانوادگی به ادبیات ختم می‌شود. پس یادتان باشد جایی برای کتاب حافظ هم در نظر داشته باشید. قدما از شاهنامه‌خوانی در این شب نیز یاد می‌کنند. خوب است که اسطوره‌ها را هم با نوای شعرخوانی مهمان جمع گرم خانواده کنید. یلدای خوش، حسن ختام پاییزتان، عمر آرزوهای‌تان صد شب یلدا.