روزنامه خراسان: یکی از مهم‌ترین ابعادی که روسیه از دریچه آن سیاست خاورمیانه‌ای خود را در قبال ایران تنظیم کرده است، درباره نقش ایران به عنوان عاملی برای موازنه تهدید در خاورمیانه است. واقعیت این است که روس‌ها با ورود به عرصه خاورمیانه، درصدد کاهش نفوذ و حضور غرب در مناطق قفقاز و آسیای مرکزی هستند. هر چند در این مسیر همواره با ناتوانی‌ها و موانعی مواجه بوده است.
به‌طور کلی، روسیه خواهان اعمال نفوذ سابق خود در دوران اتحاد جماهیر شوروی نیست. به دلیل این که روسیه فاقد توانمندی‌های لازم سیاسی، اقتصادی و نظامی برای بازسازی حوزه نفوذ سنتی شوروی سابق در منطقه است. از این لحاظ مقامات روس سیاست کنترل گسترش ناتو در شرق و تقویت جایگاه خود را در مناطقی که نفوذ دارند در پیش گرفته‌اند. در این مسیر کرملین در پی تقویت بازوهای کنترل بر آسیای مرکزی و قفقاز بوده است و از حمایت کشورهایی مانند ایران و دیگر کشورهایی که مخالف نفوذ غرب هستند برای پیش‌گیری از بسط قدرت ناتو و آمریکا در شرق بهره می‌گیرد.
بر همین اساس، ایران جایگاه بسیار مهمی در سیاست های امنیتی روسیه دارد. چرا که ایران و روسیه، علاوه بر داشتن نقش مهم در تامین امنیت منطقه‌ای، تهدیدهای امنیتی مشترکی نیز دارند. پوتین می‌داند که هر گونه ناامنی برای ایران به ضرر روسیه نیز هست. به عنوان مثال پوتین در سخنرانی خود در اسفند 1390 حمله به ایران را دارای ابعاد غیرقابل تصور دانست. در 23 آذر 1390 نیز در اجلاس ناتو، دیمیتری روگوزین سفیر روسیه در ناتو اعلام کرد، ایران همسایه ماست، اگر به هر شکلی ایران درگیر شود و اقدام نظامی علیه ایران صورت گیرد، تهدیدی مستقیم علیه امنیت ملی روسیه خواهد بود. همان‌گونه که آریل کوهن (تحلیل گر «شورای آتلانتیک») اذعان می‌کند: «روسیه به هیچ عنوان خواهان تضعیف قدرت ایران به‌عنوان اصلی‌ترین هم‌پیمان سوریه نیست. در واقع، دولت «پوتین» معتقد است جنگ سوریه که کشورهای ترکیه، قطر و عربستان را در بر می‌گیرد، ضمن هدف قرار دادن منافع مسکو، با هدف تضعیف قدرت ایران انجام گرفته است و دولت روسیه هرگز نمی‌خواهد قدرت ایران در منطقه تضعیف شود».
از همین رو به ویژه بعد از بحران سوریه شاهد قطب بندی جدیدی در خاورمیانه هستیم. فراتر از تهدیدهای فوری امنیتی، ظهور تروریسم داعش به دنبال خود رقابت های ژئوپلتیک در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بین ایران، عربستان و ترکیه از یک سو و روسیه و آمریکا از سوی دیگر را افزایش داد.
اگرچه اکنون همه این بازیگران مبارزه با داعش را در اولویت سیاست منطقه‌ای خود قرار داده اند، اما باید پذیرفت که به موازات آن یک رقابت ژئوپلتیک هم برای پر کردن خلاء قدرت در منطقه به خصوص در سوریه بین همه این بازیگران در جریان است. از یک طرف، ائتلاف به اصطلاح بین‌المللی به رهبری آمریکا شامل دولت‌های محافظه‌کار عربی حوزه خلیج فارس به همراه ترکیه خواهان جنگ با داعش و هم‌زمان سرنگونی حکومت بشار اسد در سوریه هستند. از طرف دیگر، بلوک مخالف به رهبری مشترک ایران - روسیه و مشارکت عراق و سوریه به همراه چین تنها راه مبارزه با داعش را تقویت نظام دولت در سوریه و حتی حفظ اسد در قدرت (حداقل تا زمان انتقال سیاسی) می دانند. موضوع وقتی حساس‌تر می‌شود که دریابیم تمامی این بازیگران بر مبنای موقعیت منطقه‌ای، تاریخی و فهم خاص خود از تهدیدات امنیت ملی، منافع فردی خود را هم دارند.تلاشها و ملاقات‌های مقامات روسیه با ایران در جهت گسترش روابط در سال‌های گذشته و به ویژه چند سال اخیر شاهدی بر اهمیت ایران به عنوان یک کشور خاورمیانه‌ای در بازی قدرت روسیه است. اعلام تحویل موشک اس 300 به ایران و اعلام نظر مثبت به عضویت دائم ایران در
سازمان همکاری شانگهای توسط روسیه در شرایط بحرانی روابط‌اش با ایالات متحده آمریکا، نشان می دهد که اولا به این کشور بفهماند که در مقابل اقدامات غرب و آمریکا درباره بحران اوکراین و تحریم‌های اقتصادی روسیه، توان این را دارد که منافع و همچنین موازنه قوای مد نظر ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه را به چالش بکشد. ثانیا خاطر نشان کند که روسیه هنوز یک بازیگر و قطب موثر در نظام بین الملل است .
می‌توان گفت که جایگاه ایران در نقش تقابل یا نفوذ غرب و آمریکا در خاورمیانه را بیشتر از هر بعد دیگری می‌توان در راستای گسترش روابط با کشوری همچون روسیه و نیز حمایت از بشار اسد، در حکم عرض اندام به‌عنوان یک بازیگر موثر در مقابل ایالات متحده آمریکا و افزایش هزینه‌های این کشور و البته در راستای دغدغه‌های سیاسی و امنیتی روسیه ارزیابی کرد. در حقیقت روسیه با تلاش برای گسترش روابط با کشوری مثل ایران درصدد است که اولا در منطقه اتحادی را شکل دهد تا در پاسخ به چالش‌های وارد شده از سوی آمریکا، اردوگاهی از کشورهای حامی و متحد در خاورمیانه را ایجاد کند که به واسطه چنین اتحادی بتواند در منطقه نقش کلیدی داشته باشد. ثانیا، ابزاری برای رایزنی با آمریکا در خصوص مناطق حیاتی‌اش در اختیار داشته باشد.
دیدگاه تان را بنویسید