گرانی دلار سطح رفاه جامعه را کاهش می‌دهد

خبرگزاری تسنیم: گذشته از مباحثی که پیرامون کاهش ارزش پول کشور با افزایش نرخ ارز مطرح است، اصل این رخداد را برخی از کارشناسان مفید برای اقتصاد کشور می‌دانند و برخی نیز این دیدگاه را رد می‌کنند. در این رابطه با عبدالمحمد کاشیان، عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه سمنان گفت و کردیم: به طور کلی افزایش نرخ ارز را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه تاثیراتی بر اقتصاد کشور دارد؟ به طور کلی نوسانات نرخ ارز، جدای از مشکلاتی که برای بانک مرکزی در اداره بازار ارز به وجود می‌آورد، مسأله و دغدغه بسیار جدی برای فعالان اقتصادی است. صادرکننده، واردکننده، مصرف کننده، تولید کننده و خصوصا سرمایه ­گذار خارجی همگی متاثر از نوسانات نرخ ارز هستند و نمی‌توان نسبت به دغدغه این اشخاص بی تفاوت بود. یک سرمایه گذار خارجی را در نظر بگیرید که با ۱ میلیون دلار سرمایه‌گذاری وارد ایران شده است و قیمت دلار در آن روز ۴ هزار تومان بوده. اگر سرمایه‌گذاری او ۲۵ درصد سود دهد سرمایه او از ۴ میلیارد به ۵ میلیارد تومان می‌رسد. حال اگر روزی که میخواهد سرمایه خود را از کشور خارج کند قیمت دلار ۵ هزارتومان باشد، ۵ میلیارد او معادل همان ۱ میلیون دلار است. علی رغم امکان سود ۲۵ درصدی در کشور آیا افزایش نرخ ارز انگیزه‌ای برای جذب سرمایه‌گذار خارجی باقی می‌گذارد؟ * افزایش نرخ ارز باعث افزایش سطح قیمت‌ها و کاهش سطح رفاه در جامعه می‌شود برخی از مخالفان دولت معتقدند که دولت برای جبران کسری بودجه به گران کردن ارز روی آورده است و دولتی‌ها جواب روشنی به انتقاد‌ها نداده نظر شما در این رابطه چیست؟ اگر این مسئله حقیقت داشته باشد دولت ریسک بالایی را کرده است به جهت اینکه افزایش نرخ ارز سبب افزایش سطح قیمت‌ها می‌شود و سطح رفاه را در جامعه کاهش می‌دهد و البته مشوق بسیار خوبی برای صادرات بیشتر است و از طرفی درآمد خوبی برای دولت ایجاد می‌کند. با این وجود تحقیقات اقتصادی نشان می‌دهد که آثار منفی افزایش قیمت ارز از آثار مثبت آن بیشتر است و مناسب است دولت از افزایش غیرمنطقی آن جلوگیری کند. با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که ممکن است در عرضه ارز وجود داشته باشد، چگونه می‌توان این بازار را مدیریت کرد؟ در بسیاری از کشور‌های دنیا برای مدیریت بازار ارز و پوشش ریسک نرخ ارز از بازار‌های کاغذی به جای بازار‌های فیزیکی خصوصا قرارداد‌های مشتقه مانند آتی ها، سلف و اختیارات استفاده می‌کنند که نقش قابل توجهی در مدیریت ارزی دارد. با توجه به نوسانات نرخ­ ارز در ایران، فقدان چنین ابزار‌هایی هزینه­‌های فراوانی برای اقتصاد ایران ایجاد می ­کند که همین نوسانات نوعی هزینه است. در حوزه فعالان اقتصادی داخلی، عدم دسترسی به ابزار‌های پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز باعث می ­شود که امکان برنامه­ ریزی­‌های میان­ مدت و بلندمدت وجود نداشته باشد و به طور کلی هزینه فعالیت­های اقتصادی که مرتبط با ارز‌های خارجی است، افزایش یابد. در حوزه فعالان اقتصادی خارجی به ویژه سرمایه­ گذاران خارجی نیز فقدان این ابزار باعث افزایش هزینه ­های سرمایه­ گذاری در ایران می ­شود که منجر به کاهش شدید ورود سرمایه به ایران خواهد شد. این وضعیت در شرایطی تداوم دارد که در سیاست­های کلی کشور بر حمایت از تولیدات داخلی و بر جذب سرمایه­های خارجی تأکید شده است. آیا امکان اجرای چنین قرارداد‌هایی در ایران وجود دارد؟ در حال حاضر با توجه به این که تجربه بازار آتی سکه در بورس کالای ایران وجود دارد، به نظر می­رسد که زیرساخت­های سخت ­افزاری و نرم ­افزاری جهت ایجاد بازار آتی ارز و تجربه کافی جهت اداره آن وجود داشته باشد. از سوی دیگر با توجه به این که پیش­تر دستورالعمل اجرایی معاملات آتی ارز در شورای پول اعتبار تصویب شده و توسط بانک مرکزی ابلاغ شده است. * امکان کنترل بازار ارز با تشکیل بورس آتی ارز به جهت ملاحظات شرعی مشکلی برای این قرارداد‌ها متصور نیست؟ یقینا ملاحظات شرعی اجرای چنین قرارداد‌هایی بررسی شده است و لذا از این منظر هم مانعی وجود نخواهد داشت. ضمن اینکه تجربه آتی‌های سکه نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از تسویه حساب‌ها به صورت نقدی انجام می‌شود که همین موضوع سبب شده است نیاز به کالا یا ارز فیزیکی کاهش یابد. با تشکیل بورس آتی ارز و اختیار ارز، بانک مرکزی این امکان را دارد که نوسانات غیرمتعارف در نرخ ارز را کنترل کند و یا نرخ ارز را در مسیری که بر اساس اهداف خود و شرایط اقتصاد طراحی کرده است، هدایت کند. اقداماتی را که اکنون بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز انجام می‌دهد چگونه ارزیابی می‌کنید؟ در حال حاضر بانک مرکزی جهت اثرگذاری بر فعالیت‌های سفته‌بازان در بازار غیررسمی از طریق کارگزاران خود اقدام به عرضه ارز در این بازار می‌کند که کاهش ذخایر ارزی کشور را در پی دارد. اما بورس آتی ارز این امکان را در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهد که بدون کاهش ذخایر ارزی اقدام به کنترل فعالیت‌های سفته‌بازانه در بازار کند.