چه مسائلی منابع آب خشک‌ترین استان کشور را تهدید می‌کند؟
در حالی ایران در صدر کشور‌های تولید کننده هندوانه جهان است که سیستان و بلوچستان به عنوان دومین استان خشک کشور، با تولید سالانه ۵۰۰ هزار تن هندوانه جزو استان‌های برتر تولید کننده این محصول است که سالانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب آب را صرف آن می‌کند.
خبرگزاری تسنیم: اولین جمله‌ای که پس از شنیدن کلمه آب به ذهن اکثر افراد می‌رسد این است که آب مایه حیات است، اما ما چقدر از این مایه حیات درست استفاده می‌کنیم. آب و آبادانی همواره در کنار هم وجود دارند. اکثر اجتماعات در کنار منابع آب شکل گرفته‌اند و از بین رفتن آن منبع آب مساوی با نابودی آن اجتماع بوده است.
یکی از حوادث ناخوشایندی که جمعیت انسانی را تهدید می‌کند خطر کم آبی است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران بیش از ۹۴ درصد منابع آب در بخش کشاورزی بکار می‌رود.
این مقدار مصرف موجب می‌شود تا بخش کشاورزی به‌عنوان مصرف کننده عمده آب معرفی شود. آب نهاده‌ای بسیار مهم در بخش کشاورزی است که علاوه بر اینکه موجب افزایش عملکرد محصولات می‌شود، به‌عنوان مهم‌ترین عامل در تعیین میزان کارایی سایر نهاده‌ها نیز مطرح است.
۷۰ درصد آب در بخش کشاورزی هدر می‌رود
بر اساس گزارش سازمان مدیریت آب، نیاز آبی کشور در سال ۱۴۰۰ به ۱۵۰ میلیارد متر مکعب خواهد رسید. این در حالی است که در مصارف کشاورزی گاهی تا حدود ۷۰ درصد هدرروی آب وجود دارد.
درصد زیادی از مقدار آبی که در بخش کشاورزی استفاده می‌شود به دلیل شیوه‌های سنتی آبیاری و عدم استفاده از تکنولوژی‌های جدید آبیاری تلف می‌شود. برای جلوگیری از این اتفاقات نیازمند مدیریتی صحیح در مصرف آب در این بخش است.
عدم مدیریت صحیح منابع در این بخش موجب شده تا طی سال‌های اخیر شاهد کاهش منابع آبی سطحی و زیر‌زمینی باشیم. اکرمی از کارشناسان بخش کشاورزی در مقاله‌ای، مدیریت آب را به‌صورت تصمیم‌گیری در خصوص نحوه مصرف آب به‌منظور افزایش میزان بهره‌وری منابع تعریف کرد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که عواملی مانند قابل نفوذ بودن کانال‌ها و تبخیر زیاد از سطح آن‌ها، پر پیچ و خم بودن کانال‌ها، رویش گیاهان و علف‌های هرز در مسیر کانال‌ها، تلفات زیاد آب در مزارع کشاورزی، نامناسب بودن الگوی کشت با امکانات آبی منطقه، نامسطح بودن اراضی، استفاده از روش‌های سنتی و زمان نامناسب آبیاری از دلایل مهم هدرروی آب در بخش کشاورزی هستند.
کارشناسان عقیده دارند یکی از راه‌های مهم برای جلوگیری از اتلاف آب اجرای برنامه‌های مختلف آموزشی و ترویجی با توجه به آخرین پیشرفت‌های حاصله در کشاورزی جهان برای افزایش آگاهی و مهارت کشاورزان است.
کشاورزان نیاز به آموزش روش‌های نوین مصرف بهینه آب، الگوی کشت مناسب و سیستم‌های مناسب آبیاری دارند و مسئولان باید با برگزاری دوره‌های آموزشی مختلف و اعطای تسهیلات بانکی برای تحقق این هدف (مصرف بهینه آب) اقدام کنند.
۳۰۰۰ روستای استان آب شرب خود را از برکه تأمین می‌کنند
هر چند مدیریت مصرف آب در همه جا باید صورت گیرد، اما این مهم در مناطقی که با مشکل کم‌آبی روبرو هستند ضروری‌تر به نظر می‌رسد. سیستان و بلوچستان جزء مناطق خشک کشور محسوب می‌شود. در بسیاری از نقاط این منطقه مردم برای تأمین آب شرب خود نیز دچار مشکل هستند.
به گفته مسئولان محلی اکنون حدود ۳۰۰۰ بلوچستان آب شرب خود را از برکه‌های مشترک بین انسان و دام تأمین می‌کنند که سلامت هزاران نفر از اهالی این مناطق را تهدید می‌کند. در سیستان نیز با توجه به همسایه بودن بسیاری از روستا‌ها با هامون و هیرمند و با وجود لوله‌کشی بودن این روستا‌ها و عدم خروج آب از این لوله‌ها، مردم برای تأمین آب مورد نیاز خود کیلومتر‌ها راه طی می‌کنند. با این تفاسیر اجرای مدیریتی مناسب برای تأمین آب این منطقه بسیار ضروری است.
سالی ۵۰۰۰ میلی‌متر از منابع آب سیستان تبخیر می‌شود
شمال سیستان و بلوچستان منطقه‌ای با بارندگی کم و تبخیر زیاد است که میزان بارش سال ۹۶ در آن ۱۰.۷ میلی‌متر اعلام شده است. این در حالی است که میزان تبخیر سالانه اعلام شده در این منطقه حدود ۵ هزار میلی‌متر است.
این شرایط بر اهمیت آب و مدیریت صحیح استفاده از آن در این منطقه می‌افزاید. در این منطقه با توجه به خشکسالی‌های پی‌در‌پی و با وجود شرایط سخت اقلیمی (تبخیر زیاد و بارش کم) هنوز آبیاری مزارع با روش‌های سنتی انجام می‌شود و همچنین محصولاتی با نیاز آبی زیاد کشت می‌شود.
یکی از محصولاتی که در این منطقه کشت می‌شود و به آب زیادی نیاز دارد و همچنین فصل کشت آن هم‌زمان است با تبخیر زیاد آب که خود این موضوع موجب افزایش مصرف آب برای کشت این محصول می‌شود، هندوانه است.
ایران با کشت و صادرات هندوانه سالی ۵۰ هزار تن آب صادر می‌کند
رضا راعی عزآبادی مدیرکل دفتر مطالعات منابع آب ایران در مصاحبه با یکی از رسانه‌ها میانگین آب استفاده شده برای هر کیلو هندوانه را در کشور‌هایی که راندمان بخش کشاورزی در آن‌ها بالا است ۳۰۰ لیتر اعلام و بیان کرده که در خوشبینانه‌ترین حالت برای هر کیلو هندوانه در ایران، ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌کنیم.
وی ادامه داده است: بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، ایران با تولید سالانه بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن هندوانه در رتبه چهارم جهان قرار داشته و با صادرات ۱۰۰ هزار تن هندوانه سالانه بیش از ۵۰ میلیارد متر مکعب آب به خارج از کشور صادر می‌شود.
ناگزیر بودن کشاورزان به ادامه کشت سنتی
تولید محصولات آب‌بر در مناطقی که با بحران کم آبی مواجه هستند نشان دهنده عدم مدیریت مناسب در آن منطقه است. بسیاری از کارشناسان معتقدند کشاورزان به کمبود آب در منطقه آگاه هستند، اما بدلیل نبود آموزش‌های لازم برای مصرف بهینه آب، کشت سنتی را ادامه می‌دهند.
آن‌ها عقیده دارند فعالیت‌هایی مانند استفاده از روش‌های نوین آبیاری برای افزایش راندمان مصرف آب، بر جای گذاردن مقداری از بقایای محصول سال قبل (مالچ) و اجتناب از آبیاری در اواسط روز، انتخاب محصولات کشاورزی هر منطقه با توجه به شرایط آبی آن منطقه برای مثال در منطقه‌ای مانند سیستان باید محصولاتی با نیاز آبی کم و مقاوم به کم آبی که دارای راندمان بالایی نیز هستند برگزید و حمایت قیمتی از محصولات با نیاز آبی پایین برای تشویق کشاورزان به کشت این محصولات موجب کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی این منطقه می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید