۴۰ پرسش قرآنی از وزیر آموزش‌وپرورش
آیا می‌دانید زنگ آموزش قرآن مدارس، گسترده‌ترین فعالیت قرآنی کشور است که همه ساله در مدارس کشور در جریان است و کارآمدی آموزش‌های آن نیازمند عزم ملی، برنامه‌ریزی، حمایت و پشتیبانی مستمر است؟
خبرگزاری تسنیم: رضا نباتی از مولفان کتاب‌های درسی قرآن و دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی در یادداشتی به بررسی وضعیت آموزش قرآن در مدارس پرداخت و ۴۰ پرسش قرآنی را مطرح کرد.
او در این یادداشت خطاب به وزیر آموزش‌وپرورش عنوان کرد: با احـترام و سپاس از اهـتمام حضرتعالی نسبت به احـیای مجدد قرآن کریم در وزارت آموزش و پرورش و با عنایت به مطالب ارزنده و تأکید‌های مکرر جنابعالی در چند ماه اخیر نسبت به موضوع آموزش عمومی قرآن، با کسب اجازه ۳۳ نکته را به اجمال و فهرست‌وار (البته در قالب سؤال) تقدیم می‌کنم.
امیدوارم به سمع و نظر شما برسد و در ضمن رنجش خاطر حضرتعالی فراهم نشود چرا که مدیران انقلابی در یک جامعه اسلامی طبق فرموده پیامبر اکرم «سَیّـدُ الـقَومِ خادِمـهُم» هستند و نقد‌های منصفانه را فرصتی برای توفیقات الهی خود می‌دانند؛ به ویژه آنکه در آستانه تحول بنیادین، شرایط ایجاب می‌کند حقایق شفاف و البته محترمانه بیان شود تا سرعت و جهت تغییر و تحول از انحراف مصون بماند.
آیا می‌دانید بیش از ۹۰ درصد از دانش‌آموزان کشور، در طول زندگی خود، فقط در زنگ قرآن مدرسه با قرآن آشنا می‌شوند و موقعیت یادگیری قرآن به هر دلیلی در جای دیگری برای آن‌ها فراهم نمی‌شود؟ آیا همین یک مورد در توجه جدی به احیاء زنگ قرآن مدارس کافی نیست؟
آیا می‌دانید برای هر دانش‌آموز در طول دوران تحصیلی، بیش از ۸۰۰ ساعت آموزش رسمی قرآن در نظر گرفته شده است، ولی به دلایل مختلف از جمله کم توجهی مفرط، از کارآمدی و اثر بخشی لازم برخوردار نیست؟
آیا می‌دانید زنگ آموزش قرآن مدارس، گسترده‌ترین فعالیت قرآنی کشور است که همه ساله در مدارس سراسر در جریان است و کارآمدی آموزش‌های آن نیازمند عزم ملی، برنامه‌ریزی، حمایت و پشتیبانی مستمر و تخصیص اعتبارات مورد نیاز برای تأمین امکانات آموزشی و بازآموزی مدرسان و معلمان است؟
آیا می‌دانید برای هر دانش آموز ۱۲ عنوان کتاب درسی آموزش قرآن تألیف شده که در مجموع بیش از ۱۵۰۰ صفحه است، که می‌تواند در صورت اجرای صحیح و کامل، پاسخگوی تحقق وظیفه اصلی وزارت متبوع باشد؟ (به جرأت می‌توان گفت: با توجه به رسالت و جایگاه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی این کتاب‌ها از بهترین کتاب‌های آموزش عمومی قرآن در کشور است. اما همواره مورد بی‌مهری و حتی قهر برخی جریان‌ها بوده و هست.)
آیا می‌دانید تحقق هدف چشم‌انداز نظام آموزش عمومی قرآن کشور یعنی «نهادینه شدن فرهنگ انس با قرآن کریم و تربیت ده میلیون حافظ قرآن در جامعه» بدون توجه به رفع مهجوریت از زنگ قرآن مدارس و اثر بخش آن، عملاً امکان نداشته و در حد شعار خواهد ماند؟ (کافی است نگاهی به آمار مجموعه حافظان قرآن کریم (آمار رسمی) در چهار دهه اخیر بیاندازید تا متوجه ضایعه بزرگ بی‌توجهی به زیرساخت آموزش عمومی قرآن بشوید.)
آیا می‌دانید تدریس قرآن توسط معلمان غیر پایه در دوره ابتدایی، بر خلاف مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش است؟
آیا می‌دانید ساعت رسمی آموزش قرآن مدارس، با مشکلات متعدد لاینحلی روبروست از جمله تقلیل ساعات کاری آموزگاران و در نتیجه تدریس آن توسط مدیران و معاونان مدارس و هیچ مرجعی در صدد رفع این نوع تناقضات نیست؟
آیا می‌دانید این آسیب از طریق مصوبه شورای معاونان محترم وزیر در بخشنامه سامان‌دهی نیروی انسانی و الزام مدیران و معاونان مدارس به تدریس برای درس قرآن پیش آمده است؟!
آیا می‌دانید پرداختن به طرح و برنامه‌ها و فعالیت‌های تأسیسی و سخت افزاری (مانند طرح ملی حفظ جزء ۳۰) به مراتب پرهزینه‌تر و کم‌بازده‌تر از فعالیت‌های مکمل و نرم‌افزاری و حمایتی است؟! و تنها به بالابردن انتظارات جامعه از وزارت آموزش و پرورش منجر شده است؟ (آیا سابقه طرح‌های ملی حفظ و ... در همین دولت کفایت نمی‌کند؟) آیا این نشان دهنده آن نیست که وزارت آموزش‌و پرورش هنوز نمی‌داند چه مأموریت و وظیفه خطیری در حوزه قرآن بر عهده دارد؟
آیا کسی حق دارد از وزرا سوال کند راه‌اندازی ده هزار مدرسه قرآنی با کدام کارشناسی تصمیم‌سازی شد و چرا تو سط وزیر بعدی یکشبه و یکجا تعطیل شد؟
آیا می‌دانید در چند سال گذشته، چرا ده‌ها میلیارد تومان از بودجه آموزش عمومی قرآن برای آموزش عمومی قرآن هزینه نشد؟
آیا می‌دانید سهم هزاران کلاس درس قرآن از بودجه چند ده میلیاردی آموزش عمومی قرآن «صفر ریال» است؟ آیا می‌دانید سهم بازآموزی مدرسان و معلمان از بودجه آموزش عمومی قرآن «صفر ریال» است؟
آیا می‌دانید بخش اعظم اعتبارات آموزش عمومی قرآن (و بلکه تمام آن) در فعالیت‌های غیرضروری مانند دارالقرآن‌ها و مسابقات بین‌المللی قرآن، مسابقات قرآن فرهنگیان و ... هزینه می‌شود؟
آیا می‌دانید این فعالیت‌های قرآنی با فعالیت‌های رسمی چند نهاد و مرکز و مؤسسه قرآنی کشور کاملاً موازی است؟
آیا می‌دانید مسابقات بین المللی قرآن وظیفه قانونی و رسمی سازمان اوقاف و امور خیریه است (مسابقه شکوفه‌ها).
آیا می‌دانید فعالیت‌هایی مانند دارالقرآن‌ها و مسابقات بین‌المللی قرآن چه آسیب‌های جبران ناپذیری را به آموزش عمومی قرآن وارد کرده و می‌کند؟ (از اتلاف اعتبارات گرفته تا جذب نیرو‌های توانمند در مراکز مذکور و در نتیجه گسترش شکاف آموزشی و پرورشی و محرومیت مدارس کشور از اعتبارات تخصیص یافته و معلمان توانمند).
آیا می‌دانید یکی از دلایل کم توجهی به زنگ قرآن و پاسخگو نبودن معلمان در قبال اهداف پیش‌بینی شده در برنامه درسی قرآن وجود این مراکز قرآنی و ایجاد انتظارات نادرست در مدارس و معلمان است؟ (هم چنان که تدریس قرآن توسط مربیان پرورشی در معدودی از مدارس، چنین انتظاری را در عده زیادی از معلمان ایجاد کرده که وظیفه تدریس قرآن وظیفه مربی پرورشی است.)
آیا می‌دانید بخش قرآن حوزه معاونت پرورشی با داشتن هزاران نفر کارشناس و مربی پرورشی با گسترده‌ترین فعالیت قرآنی کشور (زنگ قرآن مدارس) به کلی بیگانه است؟
آیا می‌دانید اجرای طرح‌های ملی، چون حفظ قرآن و معرفی حدود سه و نیم میلیون نفر حافظ قرآن به بهانه تربیت ده میلیون حافظ قرآن جز رسوایی و تعطیلی و هزینه ده‌ها میلیارد تومان حاصلی نداشت؟
آیا می‌دانید با این اعتبارات چند ده هزار معلم را می‌شد آموزش داد و چند ده‌هزار کلاس را به کمترین امکانات مجهز کرد (هر کلاس حدود ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان وسیله آموزشی از قبیل: لوحه آموزش روخوانی، لوح فشرده قرائت، کتاب راهنمای معلم، مصحف شریف)
آیا می‌دانید معلمان و مدارس و کلاس‌های قرآن و دانش‌آموزان و والدین آن‌ها هیچ بهره و حتی هیچ اطلاعی از این همه جلسات و کمیسیون‌ها و اعتبارات نداشته و ندارند.
آیا می‌دانید در جامعه اسلامی ما قاریان و حافظان نخبه‌اش، نفرات اول تا سوم مسابقات بین‌المللی هستند، در حالی که اعم اغلب مردمش بی سواد قرآنی هستند؟ آیا غیر از این عمل کرده‌ایم؟
آیا می‌دانید نخبه‌گرایی بر سر آموزش عمومی قرآن در وزارت چه بلایی آورده است؟ (افزایش شکاف تدریجی بین دانش‌آموزان و جامعه قرآنی)
آیا می‌دانید بیشتر فعالیت‌های قرآنی با «اسناد خمسه» تحولی در تضاد و تناقض آشکار است؟ (سیاست‌های ابلاغی رهبری، سند تحول بنیادین، سند برنامه درسی ملی، مصوبه اهداف آموزش عمومی قرآن، سند راهبردی آموزش عمومی قرآن)
آیا می‌دانید مهجوریت قرآن در وزارت شما نتیجه بی‌خبری یا بی‌توجهی متولیان و یا عدم دسترسی آن‌ها به اطلاعات صحیح از سوی مدیران میانی است؟
آیا می‌دانید کثرت فعالیت قرآنی در وزارت آموزش و پرورش به حدی است که می‌توان گفت: هیچ فعالیت قرآنی در جامعه نیست که در وزارت آموزش و پرورش وجود نداشته باشد؟! (روخوانی، روانخوانی، تجوید، حفظ، قرائت، مفاهیم، صوت، لحن، وقف و ابتدا، تفسیر و ...) آیا این مصداق همه کاره هیچ کاره آموزش و پرورش نیست؟ آیا این‌ها هزینه ندارد؟ آیا اساتید ویژه این نوع فعالیت‌ها بودجه‌ها و امکانات را مصروف خود نمی‌کنند؟ ... آیا این‌ها فرصت است یا تهدید؟
آیا می‌دانید به جز کتاب‌های درسی قرآن، چه تعداد عنوان کتاب موازی در معاونت پرورشی شما در حوزه آموزش روخوانی، روانخوانی، مفاهیم و ... تا کنون تألیف شده است که اغلب مغایر با برنامه‌های درسی و مصوبات است؟ (کمترین آسیبش رشته کردن پنبه‌های دروس رسمی و قانونی است.)
آیا می‌دانید با آن که عمده آموزش‌ها و فعالیت‌های قرآنی با توجه به رسالت نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور و نیز گستردگی کلاس‌های قرآن و کتاب‌های درسی بر عهده دو معاونت پژوهشی و آموزشی است، اما همواره اعتبارات آموزش عمومی قرآن و سایر امکانات یکجا و تمام و کمال به حوزه معاونت پرورشی اختصاص می‌یابد؟ آیا این رویه غلط و عادت دیرینه نیازمند اصلاح نیست؟
آیا نمی‌شود این همه تهدید را با تمرکز بر مأموریت ذاتی، رسالت حقیقی و وظیفه قانونی نظام رسمی تعلیم و تربیت اسلامی، بر آموزش عمومی قرآن و کیفیت بخشی ساعات آموزش قرآن، تبدیل به فرصت کرد؟
آیا می‌دانید این طرح با اسناد تحولی در تناقض آشکار است؟ آیا می‌دانید این طرح کمترین ارتباط و تناسب تربیتی را با دانش‌آموزان داشته و نمی‌تواند الگوی مناسبی برای سبک زندگی اسلامی باشد؟
آیا می‌دانید طراحی اهداف و محتوای این طرح با نیاز و ذائقه و توان اغلب دانش‌آموزان تناسب معناداری ندارد؟
آیا می‌دانید برنامه‌ریزی در این طرح چه در هدفگذاری و چه در محتوا و چه در روش یادگیری آنقدر کلی و عمومی است که بین مخاطب عام و خاص تفاوتی قائل نشده است؟
آیا می‌دانید از نظر روان‌شناسی یادگیری محرک‌های خارجی مانند جایزه کمتر به تحرک و انگیزه درونی منجر شده و اغلب یادگیری‌ها در این روش به سرعت به فراموشی سپرده می‌شود؟ (با توجه به عدم رعایت مراحل و مراتب حیطه‌های یادگیری بلوم و نظریه هوش‌های چندگانه هوارد گاردنر و ... در این طرح)
آیا می‌دانید این نوع حفظ کردن قرآن به دلیل عدم توجه به محتوا و مفاهیم آیات و بهره مندی از آموزه‌های آن (به دلیل نامناسب بودن) آموزشی عقیم است و بین آن و مراتب بعدی حیطه‌های یادگیری شکاف عمیق وجود دارد که به ادامه راه بیشتر دانش آموزان منجر نخواهد شد؟
آیا می‌دانید همین طرح و چنین طرح‌هایی بار‌ها و بار‌ها در طول چند دهه اخیر با تخصیص اعتبارات چشمگیر برگزار آن هم نه در چنین وسعت و برای دانش آموزان کل کشور بلکه در جامعه آماری بسیار محدودتر و از سوی ارگان‌های مرتبط با داستن افراد و امکانات لازم، اما عمدتا موفق و پیش برنده نبوده است؟
راهکار پیشنهادی:
تلاش در کسب اطلاعات صحیح و دقیق از وضعیت موجود از طریق بخش‌های مرتبط حوزه ستادی. ایجاد وحدت اندیشه و انسجام عمل در آموزش‌ها و فعالیت‌های قرآنی مطابق اسناد تحولی با رویکرد سیستمی با هدف کارآمدی و اثر بخشی برنامه‌ها.
تمرکز بر ماموریت ذاتی و قانونی وزارت آموزش‌وپرورش در تحقق اهداف آموزش عمومی قرآن و اجتناب از سطحی‌نگری و موازی‌کاری. با توجه به اصل کیفیت‌بخشی برنامه‌های رسمی و کاستن از کمیت‌های هزینه هم فایده مانند اغلب فعالیت‌های غیررسمی.
سخن پایانی
آنچه بیان شد، تنها بخشی از واقعیات است که امکان نشر آن امکان‌پذیر دانسته شد. امید است این نوع مسائل (و سایر موارد) با مدیریت داهیانه و روحیه انقلابی حضرتعالی به نحو مقتضی حل و فصل شود. یقیناً در صورت اراده و فراخوان شما کم نیستند افراد متعهد و متخصصی که هم درد شناسند و هم راه درمان را می‌دانند؛ فقط فرصتی می‌جویند برای خدمت جهادی در جهت ریشه‌کنی بی‌سوادی قرآنی، در جامعه اسلامی.
دیدگاه تان را بنویسید