کشتی خودی و خدمه غیرخودی!

صبح نو: بحث حضور و فعالیت کشتی‌های صیادی چین در خلیج فارس و دریای عمان چند ماهی است که به بحثی داغ در محافل رسانه‌ای تبدیل شده است؛ برخی مدعی بودند ماهیگیران چینی دریای عمان را شخم می‌زنند اما مسوولان می‌گویند کشتی‌های چینی «تحت اجاره اشخاص و شرکت‌های ایرانی هستند» و با مجوز قانونی از سازمان شیلات ایران همچون سایر کشورهای همسایه از این ذخایر صید می‌کنند حالا هم که وزارت خارجه چین بیانیه داده که ما در خلیج فارس کشتی نداریم.

موضوعی که بیشتر مورد توجه مردم و به‌ویژه رسانه‌ها قرار گرفت، تقابل مشخص و دستپاچگی مسوولان در این موضوع بود، هیچ‌کس توضیح درستی نداشت و همه به‌نوعی سعی می‌کردند تا وقایع را آن‌طور که می‌خواهند روایت کنند، این دستپاچگی به‌قدری روشن بود که هر فردی در هر پست و مقامی شروع به صحبت درباره حضور چینی‌ها روی آب‌های ایران کرد و در این بین با وجود ده‌ها گزارش مستند رسانه‌ها از این موضوع، برخی همچنان قصد داشتند تا این موضوع را کتمان کنند؛ البته مهم‌ترین نکته در این موضوع سودطلبی عده‌ای افراد با نفوذ است که به قول معروف گل سرسبد این اتفاق بوده‌اند.

شایعه است آقای یعقوب دوجی، مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی صیادان کشور، 6‌مرداد ضمن رد شایعه حضور کشتی‌های صیادی چینی در آب‌های سرزمینی جمهوری اسلامی ایران گفته بود: «کشتی‌های ترال که در محدوده مشخص بالای‌12 تا 20 مایل ماهی‌های غیر مأکول را صید می‌کنند، با پرچم جمهوری اسلامی ایران و با مجوز قانونی از سازمان شیلات ایران، همچون سایر کشورهای همسایه از این ذخایر صید می‌کنند و هیچ کشتی خارجی و چینی در آب‌های سرزمینی صید نمی‌کنند.» او اضافه کرد: «کشتی‌هایی که در آب‌های استان هرمزگان و دریای عمان و اقیانوس هند صید می‌کنند، ایرانی بوده و دارای مجوز قانونی هستند. این کشتی‌ها برای شرکت‌های پیمانکاری ایرانی فعالیت می‌کنند و اگر این کشتی‌ها در این محدوده صید نکنند، کشتی‌های سایر کشورها صید خواهند کرد و از ذخایر استفاده می‌کنند. تمام این کشتی‌ها دارای ردیاب ماهواره‌ای هستند و از مرکز کنترل ردیابی می‌شوند، این مرکز کنترل در سازمان شیلات و اداره‌کل شیلات چابهار نصب است و در صورت مشاهده تخلف که خارج محدوده صید کنند، با آنها برخورد می‌شود.»

کشتی‌های صیادی چین در خلیج فارس چه می‌کنند؟ از ابتدای سال جاری موضوع حضور کشتی‌های صیادی چین در خلیج فارس و دریای عمان مطرح شده است، معترضان به این حضور می‌گویند کشتی‌های چینی خلیج فارس را جارو می‌کنند اما در سوی دیگر مسوولان می‌گویند این کشتی‌های ترال متعلق به ایران است و با مجوز سازمان شیلات این کشور فعالیت می‌کنند. آقای فریدون همتی، استاندار هرمزگان، ۲۰مرداد با رد ورود کشتی‌های صیادی چین به آب‌های ایران گفته بود: «این کشتی‌ها چینی نیستند. مجوزهای صید برای ایرانی‌هاست و هرسال تمدید می‌شود. این کشتی‌ها مجازند در عمق۲۰۰‌متری دریا و فاصله۱۲ مایلی از ساحل ماهیگیری کنند.» او همچنین تأکید کرد که سازمان شیلات ایران مجوزهایی صادر کرده که ماهیگیران این کشور از محل صید «فانوس‌ماهی که یک دوره خاصی عمر دارند، بهره‌مند شود. برهمین اساس، مجوز صید به ماهیگیران محلی داده می‌شود و آ‌نها هم از کشتی‌های چینی و یا دیگر کشورها که امکان صید فانوس‌ماهی در عمق۲۰۰‌متری دریا را دارند، استفاده می‌کنند.»

تخلف چینی‌ها این در حالی است که آقای سعید عبادی، سخنگوی انجمن صنفی دریانوردان ایران اوایل مردادماه به برخی از رسانه‌ها گفت که از زمان حضور کشتی‌های چینی با مالکیت ایرانی و کارکنان چینی، صید کشتی‌های صنعتی ایرانی از هشت‌تن به یک تن رسیده است و صید صیادان سنتی منطقه جاسک از یک تن به کمتر از ۵۰۰‌کیلوگرم کاهش یافته است، او همچنین به تخلفات این کشتی‌های چینی اشاره کرد و گفت: «ملوانان این کشتی‌ها، ردیاب‌ها را خاموش می‌کنند و با پرداخت جریمه ۶۰‌میلیون تومانی به بهانه خراب بودن ردیاب‌ها به شیلات، بیش از ۸۰۰ میلیون تومان ماهی را از صیدگاه‌ها در شعاع غیرمجاز و تعیین نشده به صورت غیر قانونی صید می‌کنند که همین موضوع عامل اصلی کاهش صید صیادان بومی شده است.» آقای احمد مرادی، نماینده مردم بندرعباس در مجلس نیز با بیان اینکه شرکت‌های صیادی ایرانی با استفاده از کشتی و تجهیزات چینی اقدام به ماهیگیری در خلیج فارس می‌کنند، گفت: «ماهیگیری کشتی‌های بزرگ در آب‌های خلیج فارس به اکوسیستم منطقه ضربه زده است.» او با اشاره به اینکه شرکت‌های چینی کشتی‌های خود را به شرکت‌های ایرانی برای ماهیگیری اجاره می‌دهند، گفته است که شرکت‌های صیادی ایرانی با استفاده از کشتی‌ها و تجهیزات چینی اقدام به ماهیگیری در محل صیدگاه‌های ساحلی می‌کنند که هم باعث از بین رفتن آبزیان شده و هم صیادان سنتی را دچار مشکل کرده است. آقای کیانوش جهانبخش، عضو شورای عالی استان‌های کشور نیز از مقاماتی است که نسبت به حضور کشتی‌های صیادی چینی در آب‌های خلیج فارس اعتراض دارد، او اواسط مردادماه به خبرگزاری‌ها گفت: «چینی‌ها با صید ناروا با کشتی‌های بزرگ و صنعتی‌شان، دریا را جارو می‌کنند و نسل آبزیان را از بین می‌برند. به مشاهدات و حرف مردم و صیادان هرمزگان در این زمینه اعتماد کنید.»

پاسخ سخنگویان ایران و چین آقای بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در مورد حضور صیادان چینی در خلیج فارس، گفت: «البته ترجیح بر این است که دوستان شیلات در این مورد توضیح بدهند اما این توضیح را بدهم که شرکت‌های صید ایرانی با برخی شرکت‌های چینی قراردادهایی دارند که طبق آن این صیادان برای صید برخی آبزیان که مورد استفاده ما نبوده و مصرف صنعتی دارند، همچنین در مواردی که صید در عمق زیاد به تکنولوژی خاصی نیاز دارد، اجازه صیادی دارند.» وزارت امور خارجه چین نیز با انتشار بیانیه‌ای نسبت به فعالیت صیادان و کشتی‌های چینی در آب‌های ایران اظهار بی‌اطلاعی و تأکید کرد: «چین کشوری مسوول در امور شیلات است و هرگز اقدامات غیرقانونی در این زمینه را برنمی‌تابد. کشتی‌های ماهیگیری چینی در آب‌های ایران حضور ندارند.»

فرجام داستان چیست؟ آ‌ن‌طور که مقامات ایرانی تأکید کرده‌اند کشتی‌های چینی که مشغول صید فانوس ماهیان در آب‌های داخلی هستند، در تملک و یا اجاره مالکان ایرانی بوده و مجوزهای آنها ایرانی است و هیچ ربطی به چین ندارد. لنج‌های ایرانی توانایی صید در عمق 200‌متری آب‌های خلیج فارس را ندارد، به همین خاطر کشتی‌های چینی برای صید به اجاره یا به تملک ایرانی‌ها در آمده است. آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد کشتی‌های چینی در آب‌های ایران حضور دارند و ماهیگیری می‌کنند اما این کشتی‌ها متعلق به شرکت‌ها و بخش خصوصی چین است که به درخواست شرکت‌های خصوصی ایرانی حضور پیدا کرده‌اند. آنچه مسلم است این است که چینی‌ها هیچ قرارداد رسمی برای صید ماهی با ایران ندارند اما آن‌طور که مقامات شیلات ایران هم تأیید کرده‌اند ممکن است صیادان چینی روی کشتی‌های ایرانی کار کنند یا شرکت‌های ایرانی، کشتی‌های چینی‌ها را اجاره کرده باشند و کشتی‌های چینی در تملک شرکت‌های ایرانی باشند.