از عجایب صدقه که شاید نمی‌دانستید

روزنامه کیهان: عن علی بن ابی‌طالب (ع) قیل لرسول‌الله (ص) یا رسول‌الله‌ای الصدقه افضل؟ فقال: جهد من مقل یسیر الی فقیر. قال: قال رسول‌الله (ص): ما نقص مال من صدقه فامضوا و لا تجنبوا. (۱) [قال: قال رسول‌الله]: الصدقه فی السیر تطفی غضب الرب تعالی. «امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند: از پیامبر (ص) سوال شد که‌ای پیامبر خدا! کدام صدقه بهتر است؟ پیامبر فرمود: تلاشی که آدم فقیر و تنگدستی انجام دهد تا مالی را به فقیری رد کند.» «امیرالمومنین (ع) از قول پیامبر (ص) نقل می‌کنند که حضرت فرمود: صدقه، مال را کم نمی‌کند؛ پس صدقه بدهید و پرهیز نکنید.» «امیرالمومنین (ع) از قول پیامبر (ص) نقل می‌کنند که حضرت فرمود: صدقه پنهانی، خشم و غضب خداوند متعال را فرو می‌نشاند.» قیل لرسول‌الله (ص): یا رسول‌الله!‌ای الصدقه افضل؟ فقال (ص): جهد من مقل یسیرالی فقیر [امیرالمومنین از قول پیامبر می‌فرماید:]تلاشی که یک آدم تنگدست بکند- «مقل» یعنی آدم تنگدست که دارایی کمی دارد- و پولی به قدر وسع و امکان خودش بپردازد که به یک فقیری هم برسد [برترین صدقه است]. بعضی از این کار‌هایی که پولدار‌ها و اعیان و اشراف انجام می‌دهند، خرج‌های زیادی می‌کنند- مهمانی‌هایی کذایی و مانند اینها- به فقرا هم نمی‌رسد و صدقه محسوب نمی‌شود؛ اگر هم صدقه باشد، جزو افضل الصدقات نیست. آدم تنگدستی که خودش ناتوان است، یک کمکی بکند، آن هم به یک فقیری برسد، به سمت یک فقیری حرکت کند [برترین صدقه است]. حالا این را مثلا این جور هم می‌شود خواند که «جهد من مقل یسیر، الی فقیر»، یا همان شکل اول. این یک روایت. [حدیث دیگر]ما نقص مال من صدقه روایت بعدی باز از حضرت امیر است که ایشان از پیغمبر نقل می‌کنند که می‌فرمایند: صدقه مال را کم نمی‌کند. آن کسانی که می‌ترسند که اگر صدقه بدهند، اموالشان کم بشود، بدانند، صدقه اموال انسان را کاهش نمی‌دهد. این هم یک حکمتی است و یکی از آن حقایق عجیب عالم است. فامضوا و لا تجنبوا بروید و پرهیز نکنید؛ یعنی صدقه را بدهید. البته معلوم است که مراد از صدقه آن [است]که در قرآن هست: و لا تجعل یدک مغلوله الی عنقک و لا تبسط‌ها کل البسط فتقعد ملوما محسورا؛ (۲) این جور نباشد که انسان هر چه دارد و ندارد، بریزد بیرون به عنوان اینکه به فقرا می‌خواهد بدهد؛ نه، صدقه یعنی بخشی از مالش را، سهمی از مالش را، یک چیزی از مالش را بدهد: و فی اموالهم حق معلوم* للسائل و المحروم؛ (۳) صدقه این است، و الا این جور نباشد که آقایان بروید یک دفعه هرچه دارید و ندارید خرج کنید، بگویید تمام نمی‌شود؛ نه. این هم [یک روایت]. [حدیث دیگر]الصدقه فی‌السر تطفی غضب الرب تعالی و یک روایت دیگر هم در باب صدقه، روایت معروفی است که باز [امیرالمومنین از پیامبر نقل می‌کنند]؛ این هم نشان‌دهنده این است که صدقه را هرچه انسان پنهانی‌تر بدهد بهتر است. البته در قرآن این جور دارد که: الذین ینفقون اموالهم باللیل و النهار سرا و علانیه؛ (۴) انفاق، در سر (نهان) و علانیه (آشکار) و همه جورش خوب است، منتها اگر انسان پنهانی انجام بدهد، فضیلت بیشتری دارد به خاطر این روایت که می‌فرماید «تطفی غضب الرب تعالی». * شرح حدیث در ابتدای درس خارج، ۸۳/۹/۲ _______________________ ۱- نوادر راوندی، ص. ۸۴ به نقل از کتاب: نسیم سحر. ۲- سوره اسراء، آیه ۲۹؛ «و دستت را به گردنت زنجیر مکن و بسیار [هم]گشاده‌دستی منما تا ملامت شده و حسرت‌زده برجای نمانی.» ۳- سوره معارج، بخشی از آیه ۲۴ و آیه ۲۵؛ «؛ و در اموالشان حقی معلوم است، برای سائل و محروم.» ۴- سوره بقره، بخشی از آیه ۲۷۴؛ «کسانی که اموال خود را شب و روز، نهان و آشکارا انفاق می‌کنند...».

جرعه‌های معرفت-شرح حدیث معصومین (ع) در کلام رهبر انقلاب