عاملی: کار مجازی موجب کاهش خطرات کرونا می‌شود

خبرگزاری تسنیم: سعیدرضا عاملی، دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در مقاله‌ای که از نظرتان می‌گذرد؛ با توجه به شیوع بیماری کرونا در کشورمان و لزوم رعایت نکات بهداشتی در مسیر جلوگیری از ابتلای آحاد جامعه به این بیماری، به بررسی ابعاد مختلف موضوع "دورکاری"[1] و نقش فناوری‌های نوین ارتباطی بر تسهیل "دورکاری" پرداخته است؛

کار مجازی یا کار فرامحلی و به‌تعبیر دیگر کار از راه دور محصول و نتیجه دو تحول بزرگ در عرصه فناوری است؛ تحول اول مربوط به ظهور صنعت همزمان ارتباطات است که امکان ارتباط با فرامحل را به‌صورت همزمان فراهم کرد و به‌نوعی در جهان ارتباطات اهمیت فاصله، مکان و زمان خطی را از بین برد و تحول دوم مربوط به تبدیل ماهیت آنالوگ به ماهیت دیجیتال است؛ ماهیت دیجیتال از یک منطق رقومی و الگوریتمی برخوردار است که نظام برنامه و هوش مصنوعی را با انعطاف تغییر، تنوع، عملیات مبتنی بر زمان و موقعیت مجازی فراهم کرده است.

مفهوم کار مجازی

مفهوم کار در جهان فیزیکی، ارتباط معناداری با «عینی و فیزیکی بودن کار» دارد و همین­‌طور در ارتباط مستقیم با زمان فیزیکی است (عاملی، 1392ب). همچنین در جهان فیزیکی و بر اساس منطق «کار شیئی»، دو نوع «کار دستی» و «کار مکانیکی» تجربه می‌‌شود، درحالی‌که در کار مجازی، منطق کار دکرگون می‌شود و با یک «تلاش منتهی به تولید، متمایل به بی‌نهایت تولید و بی‌نهایت توزیع و امکان متمایل به بی‌نهایت مصرف» تحقق پیدا می‌کند.

در فضای مجازی، کار از بستری متصل به مکان مشخص و مرکزی، به هویتی مجزا از مکان و در شکلی غیرمرکزی شده تغییر شکل می‌یابد و مفهوم «کار فراگیر» را با خصوصیاتی، چون «نامتمرکز بودن، ناپیوسته بودن، برای همگان بودن و از همه جا قابل اجرا بودن» تحقق می‌بخشد. فشردگی مراحل کار در فرایند‌های مشخص دیجیتالی، زمان انجام کار را به شکلی تصورناپذیر کوتاه کرده و تسهیل کار و کاهش ساعات کاری را به همراه دارد.

مبتنی بر این رویکرد، می‌توان «جهان آینده را جهانی طبیعی‌تر و انسان آینده را انسانی آزادتر» دانست (عاملی، 1390 الف: 293). تجربه کار مجازی در کشور‌های درگیر کرونا در ماه نخست شیوع اپیدمی شیوع ویروس کرونا در سطح جهان، بر کسب و کار‌ها اثر زیادی داشته است و برآورد شده که بیش از 5 میلیون شرکت در جهان درآستانه کاهش شدید رشد اقتصادی هستند (وبگاه لدرز، 2020).

بر این اساس، توجه به برنامه ­ریزی برای کار مجازی اهمیت زیادی پیدا کرده است. در کشور چین که مبدأ ویروس کرونا حساب می ­شود، به منظور جلوگیری از شیوع بیشتر کرونا، دورکاری مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر، در چین تعداد 18 میلیون شرکت از کارکنان خود خواسته­ اند تا از خانه کار کنند و تعداد افرادی که از خانه کار می ­کنند، بالغ بر 300 میلیون نفر است (وبگاه سی­جی­تی­ان، 2020). برای مثال، در کشور ژاپن، «گروه پاسونا [2]» که پیشتاز راهکار‌های اشتغال در این کشور است، 13 هزار نیروی کار قراردادی خود را تشویق کرده تا در زمان شیوع کرونا از خانه فعالیت حرفه ­ای خود را دنبال کنند (وبگاه نیپون. کام [3]، 2020 الف).

در مثال دیگری، NEC Crop که یکی از غول­‌های ژاپنی است که در زمینه الکترونیک فعالیت دارد، از 60 هزار کارمند خود خواست تا دورکاری کنند. این شرکت در سال 2018 سیستمی را معرفی کرد که به کارمندان خود این امکان را می ­داد تا از خانه کار کنند (وبگاه نیپون. کام، 2020 ب). همچنین گروه NTT [4]تعداد 200 هزار نیروی کار خود خواست تا از خانه کار کنند (ایمایی و ایساوا، 2020). تجربه دورکاری در ایران در ماه اخیر با شیوع کرونا شهرداری تهران اعلام کرده که تمام نیرو‌های شهرداری تهران از جمله پرسنل خدماتی و کارگری علاوه بر کاهش ساعت کاری مطابق ضوابط می ­توانند از امکان دورکاری استفاده کنند [5].

از چالش ویروس کرونا باید فرصت فراگیر برای امکان دور کاری فراهم کرد تا بازگشت به شرایط عادی از این ظرفیت استفاده شود و شرایط هوای پاک و کاهش تردد ماشین در شهر‌های بزرگ را فراهم نمود. بر اساس تجربه­ برخی کشور‌ها در حوزه دورکاری و کار مجازی، می­ توان برخی پشنهاد‌ها را مطرح کرد: لازم است دولت محترم و همچنین قوه قضائیه و مجلس و نهاد‌های حاکمیتی برنامه مشخصی برای دور کاری اعلام کنند.

از این چالش بوجود آمده فرصتی را برای ایجاد نظم سیستمی فراهم کنند که در مشاغل مشخص که بعد اداری، مالی، خدماتی و رسانه‌ای دارد، امکان کار قابل رهگیری از دور فراهم شود. در حال حاضر دستور العمل‌هایی برای دورکاری وجود دارد که لازم است باز نشر و ابلاغ مجدد شود و بعضی از آن‌ها به روز رسانی شود. سازمان امور اداری و استخدامی در این حوزه باید بصورت جدی فعال باشد.

لازم است پشتیبانی فنی و زیرساخت­‌های مورد نیاز برای کار مجازی از طریق شبکه ملی اطلاعات و مراکز داده‌های بزرگ کشور فراهم شود. تنظیم دستورالعمل موقت دورکاری در سطح کلان کشور در دوره شیوع کرونا و در نظر گرفتن ملاحظات مربوط به بیمه، حقوق و. تنظیم ساعات کاری منعطف برای کسب و کار‌هایی که امکان دورکاری وجود ندارد.