«سلطان» سقوط قيمت نفت!

روزنامه جوان: قيمت نفت در افتان و خيزان خود زورش به 40 دلار نمي‌رسد، سهم ايران هم افزايش نخواهد يافت و وزارت نفت در يك عقب‌نشيني محض اعلام كرده است خبري از افزايش «آني» صادرات نفت به بازارهاي نفتي نيست؛ عقب‌نشيني‌ای كه «جوان» بارها آن را پيش‌بيني كرده بود.

به گزارش «جوان»، بيش از دو سال است كه وزارت نفت همواره از افزايش صادرات نفت پس از تحريم‌ها سخن مي‌گويد اما در عمل صادرات نفت ايران ثابت ماند و «صعودش» براي كشورهايي ماند كه قرار بود سهم ايران را پس بدهند. وزير نفت با انبوهي از تجربيات اوپكي خود، چنان در «تيتر شدن» تعجيل كرد كه گويي سبقت در ادعا امتيازي بزرگ براي كشور محسوب مي‌شود.

زنگنه به قدري از افزايش صادرات گفت كه همه را نگران كرده است، عراق به سرعت بر ميزان صادرات خود افزود و عربستان با ارائه تخفيف اجازه نفس كشيدن به بشكه‌هاي نفتي ايران را نداد ولو آنكه اين بشكه‌ها بالفعل باشند. وزير نفت پيش از هر اجلاس اوپك، با اين سازمان نامه‌نگاري مي‌كرد كه در اين اجلاس بايد سهم ايران پس داده شود. به كشورهاي حاشيه خليج فارس سفر مي‌كرد تا بگويد موعد تحويل سهم ايران است فارغ از اين حقيقت كه بازار نفت، دنياي «عمل» است و نه رايزني و دلخوشي به آينده.

در چنين شرايطي محلي به درخواست‌هاي ايران داده نشد و هر كشوري كه مقصد نامه‌هاي رئيس‌جمهور و زنگنه بود كار خود را به پيش برد، «ديپلماسي كاغذي» دولت جواب نداد و زنگنه بيش از گذشته در منگنه قرار گفت. هرچند او توجهي به انتقادات نكرد و به راه اشتباه خود ادامه داد اما كارشناسان بارها از وي انتقاد كردند كه دليل دامن زدن به كاهش قيمت از سوي وي چيست؟

وزير نفت اما در مقابل مي‌گفت كه با تكرار «بازگشت سريع ايران» به بازار نفت، قيمت‌ها مي‌افتد و زماني كه ايران بشكه‌هاي رها شده از بند تحريم را وارد بازار مي‌كند ديگر خبري از كاهش شديد قيمت نفت نيست؛ اين تحليل سطحي مورد انتقاد قرار گرفت اما هرچه اين انتقادات بيشتر مي‌شد وزير نفت به سرعتش در «جاده انحرافي» مي‌افزود. تأكيد وزير نفت بر «آني» بودن تزريق نفت ايران به بازار نفت به حدي بود كه ايران به عنوان برهم زننده نظم نسبي بازار نفت جهان متهم شد و مؤسسات و تحليلگران بين‌المللي، زنگنه را يكي از بازيگران كاهش قيمت نفت دانستند، درست هم مي‌گفتند زيرا تا زماني كه ايران نتواند نفت بيشتري را وارد بازار كند اتفاقي رخ نخواهد داد و دليل تأكيد دو ساله در افزايش يك ميليون بشكه‌اي هيچ هدفي جز كاهش قيمت‌ها را دنبال نمي‌كند.

عقب‌نشيني

با اين وضعيت، وزارت نفت در يك عقب نشيني حاصل از اشتباه استراتژيك اعلام كرده است كه افزايش صادرات نفت ايران با توجه به شرايط بازار عملياتي خواهد شد و نه به شكل پارتيزاني. به بيان ساده‌تر «چپ‌خواني» وزارت نفت در اوپك و بازار نفت به بدترين شكل خود رخ‌نمايي كرد، آنجا كه بايد با سياست نفتي از شرايط بازار مي‌گفت به صورت معناداري از افزايش بي‌رويه صادرات نفت گفت و آنجا كه بايد «جنگي» عمل كند از شرايط بازار مي‌گويد!

به بيان ساده‌تر، وزارت نفت طي دو سال گذشته در ابتدا نبايد از افزايش صادرات نفت سخن مي‌گفت و در مرحله بعد اگر قصد داشت از افزايش صادرات بگويد بايد از مبهم بودن آينده و مشخص نبودن برنامه ايران مي‌گفت و پس از لغو تحريم‌ها عرضه را افزايش مي‌داد، چنين تاكتيكي باعث مي‌شد بازارها آرام گرفته و به صورت لحظه‌اي به سخنان وزير نفت كشور واكنش نشان نمي‌داد. اگر چنين راهبردي در دستور كار قرار مي‌گرفت افت قيمت‌ها بسيار كمتر از وضعيتي بود كه امروز گريبان كشور را گرفته است.

اما وزارت نفت دقيقاً عكس اين راهبرد منطقي حركت كرد. مديران نفت در ابتدا از افزايش صادرات نفت گفتند و بازارها و تحليل‌ها را برهم ريختند و درست در زماني كه بايد به افزايش صادرات روي مي‌آوردند عقب كشيده و از شرايط بازار مي‌گويند.

فقط يك بلوف بود

حالا در اين ميان يكي از رسانه‌هاي بسيار معتبر و تأثيرگذار نفتي بر اين موضوع متمركز شده و نوشته است ايران از موضع خود كوتاه آمد. اويل پرايس مي‌نويسد: «اينكه موضع ايران مبني بر افزايش قابل توجه توليد بلافاصله بعد از تحريم‌ها صرفاً يك بلوف بوده و اين كشور در حال حاضر ظرفيت فيزيكي براي توليد و صادر‌ات روزانه يك ميليون بشكه نفت بيشتر را ندارد و بدون سرمايه‌گذاري قابل توجه خارجي نمي‌تواند اين كار را انجام دهد. همچنين ايران متوجه شده كه موضع تهاجمي در خصوص افزايش توليد نتيجه منفي داشته و به كاهش قابل توجه قيمت نفت در سال 2015 منجر شده است. در سه ماهه اول 2015 پس از آنكه بازارهاي جهاني شوك حاصل از تغيير سياست توليد اوپك در نشست 27 نوامبر را هضم كردند، قيمت نفت رو به ثبات رفت. در سه ماهه دوم 2015 قيمت‌ها شروع به افزايش كرد، چراكه بازارها پيش‌بيني كردند عرضه و تقاضا به زودي متعادل خواهد شد، اما در سه ماهه سوم پس از آنكه توافق هسته‌اي بين ايران و قدرت‌هاي جهاني روز به روز محتمل‌تر مي‌شد، بازارهاي نفتي پيش‌بيني كردند كه پايان محدوديت صادرات نفت ايران متعادل ‌شدن بازار را به تأخير خواهد انداخت و قيمت‌ها كاهش را از سر گرفتند. در سه ماهه چهارم تأكيد ايران مبني بر افزايش صادرات روزانه يك ميليون بشكه در طول سال 2016، فشار كاهشي بر بازار را تشديد كرد و قيمت سبد نفتي اوپك به 33 دلار و شش سنت(پايين‌ترين سطح سال 2015) و در ماه ژانويه به كمتر از 30 دلار در هر بشكه رسيد. اين كاهش در قيمت نفت به معناي اين است كه افزايش روزانه 500 هزار بشكه‌اي صادرات نفت ايران در حال حاضر درآمد صادراتي كمتري را براي اين كشور نسبت به زماني‌كه روزانه تنها يك ميليون بشكه نفت را با قيمت 45 دلار در هر بشكه مي‌فروخت، به همراه خواهد داشت. اگر فرض كنيم كه اضافه شدن روزانه يك ميليون بشكه به صادرات نفت ايران، قيمت سبد نفتي اوپك را با يك كاهش پنج دلاري ديگر به 25 دلار در هر بشكه برساند، با اين حساب درآمد خالص نفتي ايران مجدداً كاهش خواهد يافت.»

زنگنه همه چيز را خراب كرد

رئيس سابق اداره بررسي‌هاي بازار نفت هم در اين‌باره اظهارات جالبي را بيان كرده است. محمدصادق معماريان كه پيش‌بيني‌هاي دقيقش از قيمت نفت و بازارها وي را به يك چهره بين‌المللي و معتبر تبديل كرده است در گفت‌و‌گو با فارس هم معتقد است، وزير نفت ايران اشتباه بزرگي را مرتكب شده است: «به عقيده من آقاي زنگنه برگ برنده افزايش توليد خود را پيشاپيش از بين برد. مثل كسي كه دعوا مي‌كند و هرچه دم دست دارد بر سر طرف مقابل مي‌كوبد. كسي كه اين جنگ را با همراهي رسانه‌ها سازماندهي كرده است در حال تخريب ساختار قيمت است و به اين امر دامن مي‌زند.»

روزنامه «جوان» در چند شماره گزارش خود با هم نسبت به اين موضوع پرداخت كه سخنان معماريان مؤيد هشدارهاي اين جريده به وزارت نفت است.

معماريان اما در بخش ديگري از صحبت ‌هاي خود با اشاره به خطاي زنگنه در اوپك گفت: الان جاي رقابت تند و شكننده با عربستان نيست. اينجا جايي است كه بايد تلاش كنيم اوپك را مانند قبل غيرسياسي كنيم و انسجام دروني آن را بازگردانيم. در اين خصوص مجدداً تأكيد مي‌كنم كه نقش روسيه به‌عنوان عضو جديد در تقويت انسجام اوپك حتي براي آن كشور هم حياتي است. وي اضافه كرد: در ابتداي سال در اجلاس سراسري اقتصاد در حضور آقاي روحاني اين مسئله را تشريح كردند و روي 72 دلار صلوات فرستادند و در زمان كوتاهي پس از آن قيمت وارد كانال 40 دلاري شد.

ايراد اين است كه ما فكر مي‌كنيم هر كسي نخود و لوبيا فروخته‌‌ است، مي‌تواند نفت هم بفروشد. مي‌گويند LC و مذاكره همان است و زبان هم كه بلد باشید مي‌توانيد نفت را بگذاريد جاي نخود و لوبيا. در حالت‌هاي متعارف اگر شما خراب هم بكنيد طرف خارجي شما آن را درست مي‌كند و اشكالات را اصلاح مي‌كند، چون مي‌خواهد تجارتش بچرخد اما در شرايط بحراني و پيچ‌هاي تاريخي با كسي شوخي ندارند و تلاش مي‌كنند شما را منحرف كنند.

نگاهي مدقانه به عملكرد وزارت نفت در حوزه ديپلماسي و جهت‌گيري‌هاي آن نشان مي‌دهد وزارت نفت به طور كامل در اين حوزه مردود شده است و با اتخاذ سياست‌هاي دور از منطق خود نه تنها به كاهش قيمت نفت دامن زده است بلكه بازپس‌گيري بازار نفت ايران را بسيار سخت و حتي غيرممكن كرده است. وزيرنفت كشور را وارد بحران كرده است و مي‌گويد فقط تا پايان اين دولت در وزارت نفت مي‌ماند و قضاوت را به آيندگان واگذار مي‌كند!

*وحید حاجی‌پور