هزینه و فایده‌های سیاست تقابلی اردوغان در برابر بن سلمان

خبرگزاری تسنیم: به نقل از پایگاه خبری شبکه المیادین، تاکنون مطالب زیادی در خصوص زمانبندی اظهارات و اطلاعات درز پیدا کرده از سوی مقامات ترکیه در پرونده ترور جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد سعودی و دلایل این زمان بندی نوشته شده است. در این رابطه این اجماع نظر وجود دارد که ریاست جمهوری ترکیه از همان لحظات اولیه انجام جنایت، تصمیم گرفته از این موضوع در راستای منافع خود و تسویه حساب‌های اعلام نشده با ولیعهد عربستان استفاده کند.

در ساعات اولیه انتشار خبر ناپدید شدن جمال خاشقجی در داخل کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، گزارش‌های منتشر شده از سوی یک مرکز مطالعات نزدیک به حزب حاکم در آنکارا نشان از آن داشت که رئیس جمهور ترکیه به دنبال افزایش فشار بر روی ریاض در جهت به دست آوردن «فایده»‌های سیاسی از این پرونده بود.

از جمله منافعی که ترک‌ها به دنبال تحقق آن هستند، بازگرداندن عناصر متهم به عضویت در گروه فتح الله گولن است که ترکیه آن‌ها را یک گروه تروریستی به شمار می‌آورد.

هنوز پرونده ربایش خاشقجی مورد توجه و اهتمام کشور‌های بین المللی قرار نگرفته بود که اردوغان مذاکرات جدی را برای تحقق منافع کشورش آغاز کرد و نحوه تعامل این کشور با پرونده مذکور باعث بروز حوادث متوالی و موضع‌گیری‌های هرج ومرج آمیز عربستان در خصوص این پرونده شد.

با وجود اختلافات شدید در منافع دو کشور و رقابت تاریخی آنکارا و ریاض بر سر رهبری جهان اهل تسنن، هنوز مناسبات میان این دو کشور به حد دشمنی علنی نرسیده و همواره تحت چارچوب تعامل کامل برای تامین منافع اقتصادی میان آن‌ها بوده است.

اردوغان، اما بعد از انجام کودتای ناکام در این کشور مناسبات و رویکرد‌های خود را تغییر داد و بیش از پیش به استفاده از سلاح رسانه به عنوان ابزاری سیاسی توجه نشان داد. اولین اقدام در این راستا انتشار کلیپی از سوی وی در اوج بحران کودتا بود که مردم را به حضور در خیابان‌ها و مبارزه با کودتاگران تشویق می‌کرد. گفته می‌شد که این سفارش از سوی تهران برای اردوغان مخابره شده است.

نکته ثابت در سیاست گذاری‌های ترکیه بعد از انجام کودتا، مناسبات این کشور با ایالات متحده آمریکا است. آنکارا با وجود اینکه مناسبات خود با روسیه را بهبود بخشیده و به دنبال تفاهم اقتصادی با ایران است، اما در مناسبات خود با واشنگتن حتی بعد از اشاره ضمنی آمریکا به اعمال تحریم‌های مختلف ضد ترکیه تجدید نظر نکرده است.

به نظر می‌رسد اردوغان در پرونده خاشقجی به دنبال کسب «فوایدی» برای خود است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اول: اردوغان تلاش دارد خود را به عنوان یک حاکمیت مدافع حقوق بشر نشان دهد. تمرکز بین‌المللی بر پرونده خاشقجی باعث می‌شود ترکیه نیز زیر ذره‌بین قرار گیرد. این موضوع می‌تواند حتی بر روند مذاکرات برای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا تاثیر گذار باشد.

دوم: اصرار ترکیه برای بر عهده گرفتن رهبری جهان اسلام در کشور‌های اهل تسنن بعد از تردید‌های زیادی که در سیاست‌گذاری‌های سعودی‌ها و شایستگی‌های این کشور برای تصدی این پست معنوی وجود دارد، تقویت می‌شود. این موضوع به ویژه بعد از حوادثی که طی مراسم حج دو سال پیش اتفاق افتاد، تاثیر بیشتری پیدا می‌کند.

سوم: پرونده خاشقجی مناسبات آمریکا و عربستان را در تنگنای سختی قرار می‌دهد. این موضوع به علت قباحت اقدام عربستان نیست، بلکه به این علت است که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا سیاست‌گزاری‌های خود را برای کسب محبوبیت در عرصه داخلی آمریکا انجام می‌دهد. عرصه‌ای که نمی‌تواند هیچ توجیهی را برای قتل خاشقجی بپذیرد، لذا به نظر می‌رسد ترامپ باید به زمزمه‌های صادر شده از سوی کنگره برای تحریم عربستان گوش بدهد.

با این وجود دونالد ترامپ به صراحت اعلام کرده است که منافع مالی آمریکا با عربستان سعودی بالاتر از هر ملاحظه دیگری است. به این ترتیب احتمالا ترامپ به دنبال معامله‌ای خواهد بود که در عین حفظ مناسبات خود با عربستان، این پرونده را به پایان برساند و عده‌ای را قربانی این جنایت کند. منافع اردوغان و ترامپ در تنبیه بن سلمان در این نقطه مشخص به هم می‌رسد. به همین علت است که گفتمان ارائه شده از سوی آمریکایی‌ها و ترک‌ها تلاش دارد شاه عربستان را در این پرونده بی‌گناه جلوه دهد.

به هر حال این سوال مطرح است که اردوغان شمشیر خود را تا حد دریافت فواید تاکتیکی و مرحله‌ای بالای سر عربستان نگه می‌دارد یا اینکه آن را در راستای اختلافات خود با حاکمیت ریاض بر شکم پرونده مناسبات خود با عربستان فرو خواهد کرد.

در هر حال به نظر می‌رسد ترکیه برنده ژئو استراتژیک این پرونده قتل است که باعث خستگی و فرسایش بن‌سلمان شده است.