محاسبه‌ يک سال عمر از نگاه آيت‌الله صافی

ایسنا: آيت‌الله العظمي صافي گلپايگاني گفت: برخي در اين ايّام نوروز اسير غفلت مي‌شوند و فراموش مي‌کنند که چه تکليف و وظيفه‌اي دارند و چقدر بد و تأسف‌بار خواهد بود که اين غفلت با معصيت نيز همراه شود. متن كامل سخنراني اين مرجع تقليد كه در ديدار با مديرعامل و اعضاي فرهنگي بنياد خيريه الزهرا ‌سلام‌الله‌عليها در آستانه‌ي سال جديد ايراد شد، به اين شرح است:« بسم الله الرحمن الرحيم. اعوذ بالله من الشيطان الرجيم؛ يُقَلِّبُ اللَّهُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لِّأُوْلِي الْأَبْصَارِ (النور،44). خداوند متعال شب و روز را دگرگون مي‌کند. به حقيقت در اين(جابه‌جايي شب و روز) هر آينه عبرتي براي صاحبان بصيرت است. با گردش شب و روز است که ما انسان‌ها، هفته‌ها، ماه‌ها و بلکه يک‌سال را پشت سر مي‌گذاريم. در اين بين کساني ‌که اهل بصيرتند از اين گردش ايّام عبرت مي‌گيرند؛ از ظاهر به باطن و از مجاز به حقيقت مي‌رسند، و اين موعظه بزرگي براي انسان‌هاي صاحب‌دل و بابصيرت است. اين ساعاتي که بر ما مي‌گذرد و خواهد گذشت، ساعات ارزشمند و پربهايي است که در واقع سرمايه اساسي ما براي تأمين سعادت در دنيا و آخرت است. بنابراين بايد بسيار با دقّت و مراقبت حسابرسي کنيم که اين ساعات و ايّام چگونه گذشته و چگونه مي‌گذرد و اگر اين محاسبه در زندگي ما نباشد ما سخت زيان کرده و سرمايه را از کف داده و خواهيم داد. در اهميّت اين مطلب همين بس که مولاي ما امام هفتم حضرت موسي‌بن‌جعفر‌عليه‌السلام فرمودند: يا هشام! ليس منا من لم يحاسب نفسه في کلّ يوم فان عمل حَسَناً استزاد مِنه و إن عمل سيّئاً استغفرالله منه و تاب اليه. اي هشام! از ما نيست کسي که هر روز خود را مورد محاسبه قرار ندهد که اگر کار نيکي انجام داده در افزايش آن بکوشد و چنانچه کار زشتي کرده از خدا آمرزش بخواهد و به سوي خداوند بازگردد. اگر مي‌بينيم برخي از افراد به مقاماتي رسيده‌اند به خاطر همين دقّت در مراقبه و محاسبه نفس بوده است که دقيقاً اعمال و رفتار و گفتار خود را تحت نظر داشته‌اند و اگر لغزشي از آنان سربزند استغفار کرده از خدا آمرزش خود را خواسته‌اند. و در روايت ديگر که از رسول اکرم صلّي‌الله‌عليه‌وآله وسلم نقل شده، آمده است: حاسِبوا انفسکم قبل ان تحاسَبوا وَ زِنوا قَبْلَ اَنْ توزَنُوا وَ تَجَهَّزُوا لِلْعَرْضِ الاکبر. پيش از آن‌که به حساب شما برسند خود حساب‌گر خويش باشيد و قبل از اين‌که اعمال شما را بسنجند اعمال خود را وزن کنيد و براي روز قيامت خويشتن را آماده سازيد. بنابه تأکيد قرآن کريم ما انسان‌ها مواقفي را در روز قيامت در پيش‌رو داريم که پنجاه موقف است و هر موقفي هزار سال طول مي‌کشد، در اين ايستگاه‌ها که پنجاه‌هزار سال مي‌شود بايد پاسخ‌گوي اعمالِ خود باشيم و بهتر از هر چيزي توجه به انجام واجبات و ترک محرمات الهي است. مرحوم شيخ صدوق‌رضوان‌الله‌تعالي‌عليه در کتاب اعتقادات خود مي‌نويسد: در روز قيامت عقباتي وجود دارد که در هر عقبه‌اي براي انجام واجبي و ترک محرّمي در نظر گرفته شده است. يک عقبه براي نماز، عقبه‌ي ديگر براي حج، عقبه‌اي براي زکات و همين‌طور ساير واجبات. به هر حال تمام اعمالي که از ما سر مي‌زند مورد پرسش الهي است و اگر خطا باشد موجب گرفتاري ما خواهد شد. بايد هشيار بود، حتي در حرف‌زدن که امر مهمي است و هر لفظي که از زبان ما صادر مي‌شود، نوشته خواهد شد؛ قرآن کريم مي‌فرمايد: مَا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ. در اين يک‌سال که گذشت ببينيم چه حرف‌هايي زده‌ايم، چه قضاوت‌هايي کرده‌ايم و خداي ناکرده چه حرف‌هاي زشتي زده‌ايم تا دير نشده، نادم و پشيمان شده، جبران کنيم مبادا که دچار غفلت شويم. برخي در اين ايّام نوروز اسير غفلت مي‌شوند و فراموش مي‌کنند که چه تکليف و وظيفه‌اي دارند و چقدر بد و تأسف‌بار خواهد بود که اين غفلت با معصيت نيز همراه شود. براي اين‌که به اين آفت خانمان‌سوز غفلت مبتلا نشويم بايد هر روز به حساب کارهاي خود برسيم. دفتري داشته باشيم و اعمال روزانه‌ي خود را در آن بنويسيم و پايان هر روز به محاسبه‌ي اعمال خود برسيم و مواظب باشيم که در هفته و ماه و سال و بلکه در کل زندگي چه کرده‌ايم؛ خوب بوده يا بد، همه ثبت و ضبط شده است. نکته‌ي جالب اين‌که خداوند متعال در قرآن کريم مي‌فرمايد: وَكُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كِتَابًا يَلْقَاهُ مَنشُورًا. کارنامه‌ اعمال هر انساني را به گردنش مي‌آويزيم و روز قيامت کتابي براي او بيرون مي‌آوريم که آن را در برابر خود گشوده مي‌بيند. و دنباله‌ي آيه مي‌فرمايد: اقْرَأْ كَتَابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا الاسراء، اين همان نامه‌ي اعمال توست، به او مي‌گوييم کتابت را بخوان! کافي است که امروز خود حساب‌گر خود باشي. در اين نامه‌ي اعمال هيچ‌چيز فروگذار نشده است و در آن روزي که يوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ (الطارق،9) است، هر کار خير و شري که انسان انجام داده آشکار و برملا خواهد شد و آنجاست که معلوم خواهد شد اين شخص بهشتي يا جهنّمي است. کارنامه‌ي عملکردش را به دستش مي‌دهند. قرآن کريم مي‌فرمايد: وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيهْ وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيهْ. و امّا کسي که کارنامه‌اش به دست چپ او داده شود، گويد اي‌کاش نامه‌ام به من داده نمي‌شد و نمي‌دانستم در حساب اعمالم چه نوشته‌اند. امّا در کنار اين افراد، اشخاص ديگري هم هستند که با صداي بلند فرياد شادي سرمي‌دهند که اي اهل محشر بياييد و نامه‌ي اعمال مرا ببينيد. فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَيَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَؤُوا كِتَابِيهْ. امّا کسي که کارنامه‌اش به دست راست او داده شود با صداي بلند مي‌گويد: بياييد نامه‌ي عمل مرا بخوانيد. اميدواريم در اين ايّام نوروز در اين برنامه‌هاي عيد، هشيار باشيد و خداي ناخواسته با اهل معصيت همکاري نكنيد و اگر مي‌بينيد با شعائر ديني معارضه مي‌شود نه تنها همراهي نکنيد که آن را قويّاً محکوم کنيد که دست عنايت خدا بر سر کساني است که دين خدا را ياري مي‌کنند و از هر فرصتي براي اين منظور بهره‌برداري مي‌نمايند. در پناه خداوند و ذيل عنايت حضرت ولي عصر عجل‌الله تعالي‌فرجه الشريف موفق و سالم و سربلند باشيد».