تغییر در مدیریت حوزه علمیه قم

صبح نو: هفته گذشته هفت عضو هفتمین دوره شورای عالی حوزه توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم انتخاب شدند. شورای عالی حوزه‌های علمیه متشکل از شماری از مدرسان و بزرگان است که سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کلان در بخش‌های گوناگون آموزشی، اخلاقی، تبلیغی و اجتماعی حوزه علمیه قم و سایر حوزه‌های وابسته به آن را بر عهده دارد. نامزدهای عضویت در این شورا از سوی جامعه مدرسین به رهبر معظم انقلاب و مراجع تقلید معرفی می‌شوند و پس از تأیید، به عضویت شورا درمی‌آیند. اعضای هفتمین دوره شورای عالی حوزه علمیه آقایان رضا استادی، مرتضی مقتدایی، سید هاشم حسینی بوشهری، سید احمد خاتمی، جواد مروی، سید محمد غروی و علیرضا اعرافی خواهند بود که در روزهای آینده نخستین جلسه خود را برگزار می‌کنند. اما یکی از اصلی‌ترین و نخستین وظایف این شورا انتخاب مدیر حوزه علمیه قم است. مدیر حوزه علمیه قم وظیفه تمامی امور اجرایی حوزه‌های علمیه برادران سراسر کشور به جز مشهد و اصفهان را بر عهده دارد. انتخاب مدیر حوزه علمیه در واقع تعیین چگونگی حرکت حوزه‌های علمیه در آینده است. شنیده‌ها از تغییر مدیر حوزه علمیه قم حکایت دارد. آیت‌الله حسینی بوشهری پس از چند دوره مدیریت جای خود را به مدیری دیگر خواهد داد تا حوزه شاهد تحول جدی باشد. از حجت‌الاسلام‌والمسلمین علیرضا اعرافی رییس فعلی جامعه‌المصطفی به عنوان گزینه جدی مدیریت حوزه‌های علمیه نام برده می‌شود اما فارغ از اینکه چه کسی مدیر بعدی حوزه‌های علمیه خواهد بود، دو نکته مهم دغدغه بسیاری از طلاب است که لازم است بیان شود. چگونگی انتخاب مدیر حوزه آنگونه که در انتخاب مدیران همیشه مورد توجه است، توانایی، تجربه و برنامه‌های یک مدیر است؛ اما در مناصب حوزوی علاوه بر این معیارهای رایج، برخی قوانین نانوشته نیز وجود دارند. نظر مثبت بزرگان و مراجع از دیگر معیارهای انتخاب است که باعث به وجود آمدن روشی متفاوت و تلفیقی از سنتی و نظام‌مند شده است چراکه فرد منتخَب، دیدگاه‌ها و نظرات مراجع و بزرگان را هم باید در تصمیم‌گیری‌های خود لحاظ کند و بدون حمایت ارکان حوزه، عملاً ادامه فعالیت مدیریت حوزه‌های علمیه امکان‌پذیر نیست. اما آنچه در سال‌های گذشته مورد توجه دلسوزان حوزه قرار گرفته، پررنگ شدن معیارهای سنتی و غلبه آن بر روش‌های نظام‌مند است. اگر بخواهیم دقیق‌تر بیان کنیم، سؤال جدی این است که آیا افراد مد نظر برای مدیریت حوزه، برنامه‌های دقیق و مکتوب مبتنی بر چشم‌انداز تعریف شده رهبر معظم انقلاب و مراجع، تهیه و ارائه می‌کنند؟ و اینکه آیا در صورت تمدید مسوولیت مدیریت پیشین، فرصت و امکان نقد عملکرد وی وجود دارد؟ مصداق دقیق دغدغه بیان‌شده، در صورت تمدید مدیریت فعلی است. آیت‌الله حسینی بوشهری در چند دوره مدیر حوزه علمیه قم بوده و حتی با احتمال ضعیف در صورتی که مدیریت وی تمدید شود، آیا اعضای شورای عالی حوزه مجالی برای نقد و بررسی عملکرد وی در دوره‌های گوناگون خواهند یافت؟ سازوکار این بررسی چیست و جایگاه صاحب‌نظران با سلایق گوناگون در این فرایند بررسی کجاست؟ سوگمندانه باید گفت «نقد عملکرد» با توجیهات گوناگون به عنوان یک خط قرمز در حوزه مطرح شده است و عملاً هیچ سازوکاری برای این موضوع مهم در حوزه وجود ندارد. به هر حال سطوح عالی حوزه شامل صدها استاد و عالم و بزرگان دیگر، نقدها و نظرات گوناگونی درباره عملکرد مدیریت حوزه دارند و نهایت، این نقدها در گعده‌های دوستانه مطرح می‌شوند و با یک مزاح و صلوات دوستانه هم به پایان می‌رسند! رسانه‌های حوزوی و سکوت مطلق در سال‌های اخیر رسانه‌های حوزوی چه آنهایی که به صورت رسمی وابسته به حوزه‌اند و چه رسانه‌های طلبگی با گرایش‌های گوناگون رشد قابل‌توجهی داشته‌اند. دو خبرگزاری کاملاً حوزوی و چندین سایت فعال دیگر جزئی‌ترین رویدادهای گوناگون سیاسی، فرهنگی و علمی حوزه را حتی در دوردست‌ترین شهرهای کشور پوشش داده‌اند اما بررسی کوتاهی از این رسانه‌ها در روزهای گذشته نشان می‌دهد در قبال انتخاب مدیر حوزه علمیه که در نوع خود اتفاق بسیار مهمی است، سکوت مطلق داشته‌اند! و پیش‌بینی می‌شود فقط برای یک بار و آن‌ هم خبر انتخاب مدیر حوزه علمیه را در متنی مشترک اعلام کنند. همیشه مدیران و بزرگان حوزوی بر نقش تاثیرگذار رسانه تاکید داشته‌اند و حتی لازم دانسته‌اند هر طلبه یک رسانه باشد. در حالی که در یکی از حساس‌ترین مسائلی که رسانه‌های حوزوی می‌توانند در آن تاثیرگذار باشند به هیچ عنوان حرکتی مشاهده نشده است که به نظر می‌رسد فضای حاکم بر مرکز مدیریت و به‌تبع آن سایر نهادهای حوزوی، در ترجیح سکوت مطلق بی‌تأثیر نیست. گفتنی‌ها درباره مدیریت حوزه زیاد است و بخشی از آن مسائل درون‌مجموعه‌ای بوده و در رایزنی با بزرگان باید مطرح شود اما مسائل زیادی هم وجود دارند که لازم است در روزهای باقیمانده به انتخاب مدیر جدید در رسانه‌ها مطرح شود تا حرکت حوزه در سال‌های پیش رو متناسب با نیازها و واقعیت‌های موجود باشد.