گنبد سلطانیه؛ بزرگترین گنبد خشتی جهان

سرویس سبک زندگی فردا: گنبد سلطانیه یا مقبره‌ی اولجایتو (پسرارغون خان مغول) که در ۳۵ کیلومتری استان زنجان واقع شده است، مشهورترین بنای این شهر، بزرگترین گنبد ایران و بزرگترین گنبد آجری جهان به شمار می‌رود. اولجایتو که درابتدا مسیحی مذهب بود، پس از تغییر دین خود به اسلام نام سلطان محمد را برای خویش برگزید. این بنای بی نظیر به دستور وی ساخته شد و از سال ۷۰۳ تا ۷۱۳ هجری قمری یعنی به مدت ۱۰ سال به طول انجامید. هدف سلطان محمد از ساخت این مقبره این بود که قبر حضرت علی(ع) و امام حسن(ع) را به آن جا انتقال دهد. اما از آن حیث که نبش قبر در دین اسلام حرام است با مخالفت شدید علما روبه رو شد و از این عمل دست کشید. امروزه این بنا تنها مقبره‌ی خود سلطان محمد خدابنده است. در ادامه این مطلب را به نقل از سفرمی بخوانید.

سبک معماری گنبد

سبک معماری این گنبد دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که توجه بسیاری از باستان شناسان غربی را به خود جلب کرده و نامش در فهرست گنجینه‌های جهانی به ثبت رسیده است. ارتفاع این گنبد ۵۰/۴۸ و قطر دهنه‌ی آن ۲۰/۴۲ است. این بنای شگفت آور هشت ضلعی، به اندازه‌ای در زمان خود منحصر به فرد تلقی می‌شد که ۱۰۰ سال پس از احداث آن، در ساخت گنبد کلیسای سانتا ماریا دل فیوره‌ی فلورانس از آن الهام گرفتند. بدنه ی اصلی گنبد از آجر است و ضخامت دیوارهای دو جداره‌ی آن به ۱۶۰ سانت می‌رسد که باعث شده در برابر زلزله از استحکام کافی برخوردار باشد. این بنای ۱۶۰۰ تنی در ۷۰۰ سال گذشته تنها ۲ تا ۸ سانت نشست داشته است. در تزئین دیوارهای آن نیز از کاشی کاری‌های زیبای آبی رنگ و لاجوردی استفاده شده است. دیوارهای این گنبد کتیبه‌ای است، و مزین به آیات قرآن و نام ائمه ی اطهار است و در تمام طبقات آن به چشم می‌خورد. در طبقه ی دوم این بنا ایوان‌های ۲۴ گانه‌ای قرار دارند که گچ بری‌های به کار رفته در آن‌ها از زیباترین نمونه‌ها در بناهای اسلامی به شمار می‌رود. در زیر تربت خانه، سردابی ساخته‌اند که به عقیده‌ی برخی، سلاطین ایلخانی اجساد مردگان خود را همراه با جواهرات و وسایلشان درگورهای سردابه‌ای نگه داری می‌کردند. برخی از مورخین و محققین بر این باورند که جسد سلطان محمد نیز در این سردابه‌ها دفن شده است.

گنبد سلطانیه ۱۱۰ پله دارد که در حروف ابجد مترادف با نام حضرت علی(ع) است. این گنبد همچنین دارای موزه‌ی کوچکی است که اشیای باقی مانده از زمان سلطانیه در آن نگهداری می‌شود. گنبد سلطانیه به عنوان ساعت آفتابی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این گونه تعبیر کرده‌اند که نوری که از سقف می‌تابیده از دریچه‌های این گنبد عبور می‌کرده، نوری که از پنجره‌های بزرگ می‌گذشته حدود ساعت، و نوری که از پنجره‌های کوچک گذر می‌کرده حدود دقیقه را معین می‌کرده است.

دسترسی به گنبد سلطانیه

چنان که پیش‌تر خاطر نشان کردیم، این بنای دیدنی در ۳۵ کیلومتری شهر زنجان و در مسیر جاده‌ی تهران - تبریز قرار دارد. این گنبد که در بین دشت‌های سرسبز اطراف خود محصور گشته است، به محض ورود به این منطقه چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.