عصر جديد سياست‌ورزی مدرسين

در كشاكش تمام بحث‌های معطوف وحدت اصولگرايان و حتی مسائل انتخاباتی كه در هفته‌های جاری برجسته‌تر از هر زمان ديگر طرح می‌شود، نام جامعتين بارها به عنوان محور گفت‌وگوها مطرح شده است. به گزارش سرویس سیاسی «فردا» اگرچه جامعه روحانيت مبارز تهران، متاثر از برخی انشقاق‌های درونی چندان ميلی به ورود گسترده به اين عرصه نشان نداده است، ولی اعضای برجسته جامعه مدرسين حوزه علميه قم، فعال‌تر از گذ شته وارد گود سياست شده است. اين رويكرد از آن جهت حائز اهمیت است كه در سال‌های پيش، جامعه مدرسين بيش از آنكه مرجعی براي حل اختلافات سياسي باشد، در حوزه فقهي و علمي به عنوان نهاد بالادست محسوب می‌شد. ريشه چنين تغييرات در سياست‌های كلان جامعه مدرسين را بايد در سه سال گذشته جست‌وجو كرد. پيش از رحلت آيت‌‌الله مشكينی در باب تغيير مشی در عملكرد جامعه مدرسين حوزه علميه پس از رحلت آيت‌الله مشكينی در اواسط سال 86، سخن‌ها گفته شده است. تا پيش از تغيير مديريت جامعه مدرسين، رويكرد اين تشكل در مقاطع گوناگون سياسی و اجتماعی، رويكردی توام با احتياط بود و اعضای اين تشكل به عنوان بزرگان طيف راست به فعاليت می‌پرداختند و برجسته‌ترين فعاليت‌ها و اظهارات آنها در حوزه فقهی و علمی شنيده می‌شد. در واقع، تا قبل از 86 در كمتر مواقعی بود كه اعضای تشكل جامعه مدرسين به بيان آشكار ديدگاه‌های سياسی خود بپردازند. در عين حال نبايد از نظر دور داشت كه پرهيز علنی به معنای فقدان اثرگذاری نبود، چنانچه اثرگذاری اين تشكل روحانی در سال‌های گذشته و در دوران حيات آيت‌الله مشكينی تا بدان جا رسيد كه كانديداهای رياست‌جمهوری می‌بايست برای اطمينان از حمايت ساير نيروهای سياسی موفق به جلب نظر اعضای جامعه مدرسين می‌شدند. (انتخابات سال 72 و شروط جامعه مدرسين برای حمايت از هاشمی). البته اين تشكل روحانی در برخی مواقع كه احساس به بيان نظرات سياسی خود به صورت علنی می‌كرد از اين امر ابايی نداشت و وارد عرصه می‌شد هر چند برخی مواقع اين نظرات سياسی خوشايند جناح چپ يا اصلاح‌طلبان نبود كه از آن نمونه، می‌توان به اعلام عدم مشروعيت سازمان مجاهدين انقلاب اسلامی در سال 81 اشاره كرد. تلاش‌های معطوف به وحدت در مجموع، از آنجا كه جامعه مدرسين هيچ‌گاه در سال‌های قبل از رحلت آيت‌الله مشكينی برنامه‌ای برای ورود به چالش‌های سياسی نداشت، در كنار اين نقدها تلاش خود را براي ايجاد تعادل ميان گروه‌های سياسی راست و چپ به كار می‌گرفت. در اين مورد هم می‌توان به برگزاری اجلاس اين جامعه در سال 78 اشاره كرد كه برخی اعضای مجمع روحانيون در آن حضور يافتند. در سال 85 نيز كه برخی در حين سخنرانی هاشمی رفسنجانی در قم به تندی از وی انتقاد كرده بودند، آيت‌الله مشكينی و اعضای جامعه مدرسين از رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام دعوت كردند تا به جمع آنها بيايد و به گفت‌وگو بنشينند تا بخشی از دلخوری‌های هاشمی رفع شود. از رياست يزدی تا پاييز 89 به گزارش تهران امروز، در سال 86 و با رحلت آيت‌الله مشكينی، آيت‌الله يزدی كه از جمله كانديداهای رياست مجلس خبرگان بود بر كرسی رياست جامعه مدرسين تكيه زد و به تدريج رويكرد هدايتی و حمايتی اين تشكل به فعاليت عملی در حوزه سياست تبديل شد. در سال 84 و در حالی كه ديگر تشكل روحانی يعنی جامعه روحانيت از هاشمی رفسنجانی حمايت كرده بود، روحانيون عضو جامعه سياست سكوت را پيشه كردند و تلاش‌های چهره‌های چون آيت‌الله يزدی براي اتخاذ موضع سياسی توسط اين گروه به جايی نرسيد. در توصيف وضعيت سياسی جديد جامعه مدرسين در سال 84 نمی‌توان به سادگی از نقش آيت‌الله خاتمی عبور كرد كه به گفته يكی از نزديكان احمدی‌نژاد، نقشی تاثيرگذار در پيروزی وي در انتخابات سال 84 داشت. پس از تشكيل دولت نهم، جامعه مدرسين قم سياست نزديكی به دولت را دنبال كرد. در انتخابات سال 88 و در حالی كه اعضای روحانی اين تشكل بر سر حمايت از احمدی‌نژاد به توافق نمی‌رسيدند، آيت‌الله يزدی با صدور اطلاعيه‌ای كه نام خود را در ذيل آن آورده بود، حمايت از احمدی‌نژاد را اعلام كرد اما از آنجا كه اكثر اعضای مخالف در حمايت از احمدی‌نژاد تمايلی به ايجاد تنش‌های سياسی نداشتند، در اين برهه سكوت كردند. دوران صعود در سال 84 تا 88، تلاش‌های دو ساله چهره‌های چون آيت‌الله يزدی و آيت‌الله‌خاتمی برای فعال‌كردن اين نهاد در حوزه سياست به ثمر نشست و جامعه مدرسين توانست در متن مسائل سياسی، حضوری موثرتر از هميشه داشته باشد. در همين راستا از زمان پيش از انتخابات رياست‌جمهوری دهم تاكنون جامعه مدرسين بارها با صدور بيانيه يا اطلاعيه‌هايی سبب ايجاد مباحث زيادی در فضای حوزه و جو سياسی كشور شد. علنی‌شدن برخی اختلافات سوی ديگر فعاليت‌های مدرسين را بايد در اختلاف ديدگاه اعضای جامعه مدرسين با برخی از اعضای جامعه روحانيت مبارز مانند آيت‌الله هاشمی رفسنجانی و نزديكانش دانست. در واقع، در يك‌سال گذشته، اين اختلافات كه پيش از اين دعوای طلبگی خوانده می‌شد و غيرعلنی بود، شكلی علنی به خود گرفت. در همين راستا، آيت‌الله يزدی چندين بار مصاحبه كرد و به تندی از سياست‌های هاشمی انتقاد كرد. در واكنش به اين انتقادها، هاشمی ابتدا سكوت و سپس در مقام پاسخ برآمد كه موضوع با پادرميانی آيت‌الله احمد خاتمی، ختم به خير شد. آغاز عصر جديد در آستانه انتخابات مجلس نهم قرار داريم، جامعه مدرسين فضا را مناسب می‌بيند كه نقش فراگير خويش را مناسبات و معادلات علنی جريان اصولگرايان تثبيت كند، نقشی كه مانند سال‌های پيش از 82، به رايزنی‌های ميانجيگرانه محدود نخواهد بود، بلكه جامعه مدرسين حضوری فعال و متفاوت خواهد داشت، چونان دوران اوج جامعه روحانيت مبارز. بدين اعتبار بايد گفت كه دوران تازه‌ای در تاريخ حيات سياسی جامعه مدرسين در حال رقم خوردن است. همچنین مريم بهروزی از دیدار تمامی احزاب اصولگرا با جامعه روحانيت مبارز و جامعه مدرسين حوزه علميه قم در پنج‌شنبه هفته جاری خبر داده و گفته که بحث‌هايی همچون ضرورت حفظ وحدت و انسجام در ميان اصولگرايان و انتخابات آينده را از جمله مواردی ذكر كرد كه قرار است در اين نشست مورد بحث و بررسی قرار گيرد.