پیامدهای نبرد یبرود بر آینده بحران سوریه

تسنیم: سلیم حریا پژوهشگر و کارشناس مسائل استراتژیک در گفتگویی با شبکه المنار از مرحله ای که پس از نبرد یبرود خواهد آمد، سخن گفته است، وی پیروزی در نبرد یبرود را برای تکمیل فتح قلمون محوری خوانده، اما به گفته وی، برای سخن گفتن از مرحله " پس از یبرود" باید مرحله آماده سازی را که پیش از پاکسازی مرکز قلمون بود، شناخت که این مرحله شامل سه بخش است :

1. مرحله آماده سازی در نبردهای قلمون

نبرد قلمون زمانی آغاز شد که ارتش سوریه با یورش به منطقه شرقی القلمون و پیشروی و در خط حائل بین منطق صحرایی و کوهستان القلمون، توانست بر الرحیبه تا الناصریه، جیرود، مهین و صدد مسلط شود، پس از آن نبردهای مرحله دوم در نزدیکی "بزرگراه بین المللی" رخ داد که طی آن ارتش سوریه تواسنت مناطق قاره، دیرعطیه و النبک را پاکسازی کند، اما نبرد سوم، محاصره و حمله به یبرود بود آن هم در شرایطی که نبردهای پیشین راه را برای رسیدن به این منطقه و محاصره آن فراهم کرده بود.

در این زمینه برخی نبردهای مقدماتی که ارتش سوریه انجام داد، نبردهای مهمی به شمار می رود که با نبرد در منطقه وادی الجرابیع که یک پناهگاه و اردوگاه آموزشی برای باندهای تروریستی در یبرود به شمار می رفت، آغاز شد. ارتش سوریه همچنین وارد نبرد گذرگاهها شد و به موفقیت قابل توجهی دست یافت و توانست بر این گذرگاهها مسلط شود، ارتش همچنین در نبرد تپه ها با تروریستها به موفقیتهای مهمی دست یافت و بر تپه الکویتی، تپه القطری، تپه های العقبه و تپه مامارون سیطره یافت.

آنگاه نبرد مزارع و روستاهای کوچک و بزرگ آغاز شد که شامل الجریجیر، السحل و مزارع ریما تا آستانه القسطل و راس المعره و نیز نبرد فلیطه بود و اینگونه فضای میدانی لازم برای نبرد اساسی یبرود آماده شد، ارتش سوریه طی مراحل پیشین توانسته بود بسیاری از خطوط دفاعی تروریستها را در مزارع و روستاهای اطراف یبرود متلاشی کرده و تمام شرایط را برای نبرد سرنوشت ساز یبرود فراهم کرد.

2. نبرد یبرود، قاطعانه و غافلگیرکننده بود و نتایج آن همچون زلزله است

سیلم حریا در ادامه به بخش پایانی نبرد قلمون اشاره میکند و می گوید نبرد یبرود نبرد برق آسا، سرنوشت‌ساز، سریع و غافلگیرکننده‌ای از نظر شکل مانوردهی و تاکتیکهای جنگی و عملیات ویژه بود، همچنین از نظر تاکتیک‌های اتخاذ شده از سوی ارتش سوریه پس از انکه توانست بر تمام فضاهای نظامی و میدانی در اطراف یبرود مسلط شود، غافلگیرکننده بود. بنابراین نتایج آن تعیین کننده و بسیار سریع بود و فروپاشی گسترده باندهای تروریستی و اتاق عملیات سرکردگان آنها و تلفات گسترده تروریستها یکی از نتایج این نبرد بوده است.

این کارشناس مسائل استراتژیک ابراز عقیده می کند نتایج نبرد یبرود از نظر قدرت ارتش برای ورود به یبرود و پاکسازی آن با این سرعت شگفت انگیز، منطقی به نظر می رسد، در واقع ارتش سوریه از این طریق توانست نتایجی بسیار عالی را در دو مرحله مقدماتی و اجرایی محقق کند.

البته به گفته این کارشناس، خسارتهای وارده به ارتش سوریه با توجه به نبرد بزرگی چون یبرود در حد صفر است، نبردی که تمام موازنه ها و محاسبات جنگی را به ویژه در چنین مناطقی دگرگون کرده است .

به گفته حریا، ارتش سوریه وارد نبرد با خطرناک ترین گروههای تروریستی در جهان شده است، گروههایی که در افغانستان و کوهستان‌های تورابورا در هندوکش و عربستان پرورش یافته و آموزش دیده اند، گروه‌هایی مه دارای عناصر و سرکردگان نخبه و باتجربه بود و به این صورت نتایج این نبرد در سطح نظامی و سیاسی، همچون زلزله است.

3. یبرود پایان یافت، نبرد بعدی؛ اهمیت رنکوس چیست؟

این کارشناس مسائل استراتژیک از مراحل بعد از نبرد یبرود حرف می زند و با اشاره به فروپاشی گروههای تروریستی و فرار و تسلیم دسته جمعی آنها در یبرود، اظهار می دارد که ممکن است برخی از تروریستها موفق به فرار به سمت رنکوس یا عسال الوردآنهم از طریق فلیطه شده باشند، یا اینکه برخی از آنها این روستاها را به عنوان ایستگاهی برای انتقال به سمت عرسال یا عنجر انتخاب کرده باشند.

به گفته حریا، تروریستهای باقی مانده ضعیف تر از آن هستند که بخواهند وارد نبردی در حد نبرد یبرود با ارتش سوریه شوند. رنکوس، عسال الورد و حتی عرسال ممکن است ایستگاههای تامین لجستیکی و ایستگاههای فرماندهی، ارتباطات و حتی انبارهایی به عنوان منطقه جایگزین یبرود باشد، اما ارتش سوریه وارد نبردی در چندین جبهه در تمام ایستگاههای قلمون با تمرکز بر حومه این مناطق از یبرود تا اطراف حوش عرب و رنکوس و عسال الورد تا جرود افرا شد و این نبردها تمام سلسله جبال قلمون را فرا گرفت.

مهمترین نتایج پیروزی ارتش سوریه در یبرود

کارشناس مسائل استراتژیک با تاکید بر نتایج نبرد که همچون زلزله به فروپاشی گروههای تروریستی منجر شد، می گوید در بعد اول این نبرد، تاثیر مثبت و تحول کیفی بزرگی بر ادامه عملیات ارتش سوریه در تمام مناطق خواهد گذاشت به ویژه با توجه به تجربه ای که ارتش سوریه از جنگ علیه بزرگترین مراکز تجمع تروریسم در جهان کسب کرده است . به گفته وی، اگر فقط 50 درصد از نیروهایی که در نبرد یبرود شرکت کردند، در صورتی که در هر نقطه دیگری از جغرافیای سوریه وارد نبرد شوند، در کمتر از 24 ساعت قادر به یکسره کردن نبرد خواهند بود.

در بعد دوم، پروژه تروریسم در قلمون و آنچه طرفهای جنگ افروزی علیه سوریه به ویژه عربستان و مزدورانشان بر آن حساب باز کرده بودند، فروپاشید که یک طرح سعودی صهیونیستی به نظر می رسید و هدف از آن در تنگنا قرار دادن دولت سوریه بود، اما شوک و ضربه بزرگی که به این طرح وارد شد، نتایج معکوسی نه تنها برای بازمانده های گروههای تروریستی بلکه برای تمام گروههای تروریستی مستقر در مناطق مختلف به دنبال داشته است. اولین فروپاشی در غوطه شرقی خواهد بود، زیرا گروههای تروریستی مستقر در این منطقه بارها بر توهم متصل کردن غوطه شرقی و غربی و شکستن محاصره آن و متصل کردن جبهه قلمون حساب باز کرده بودند، بنابراین طی روزها و ساعات آینده، شاهد فروپاشی دراماتیک تمام گروههای تروریستی باقی مانده خواهیم بود.

همچنین کشورهای محور جنگ علیه سوریه و در راس آنها عربستان دیگر نمی توانند بر قدرت خود برای تغییر موازنه های قوا یا در تنگنا قرار دادن دولت سوریه حساب بازکنند. پیروزی استراتژیک ارتش سوریه در قلمون و به طور مشخص در یبرود، تحول جدید در صحنه سوریه است که پیروزی استراتژیک بزرگتر ارتش سوریه در تمام این کشور بر تروریسم و همچنین شکست استراتژیک تجاوزکاران و جنگ افروزان را آشکار خواهد کرد.

از دمشق تا حلب و مناطق امن

به اعتقاد کارشناس مسائل استراتژیک، اهمیت پیروزی بزرگ در یبرود از این نظر است که نیمه غربی سوریه امن شده است که ابعاد آن بین 600 تا 700 کیلومتر از نظر طولی و 50 تا 150 کیلومتر از نظر عرضی شامل استانهای دمشق در جنوب تا مرزهای ترکیه و استانها و مناطق ساحلی و حمص می شود و فقط برخی کانونهای تروریستی مانند منطقه الحصن باقی مانده که البته فروپاشی آنها در مقابل اقتدار ارتش سوریه آغاز شده است.

اما نیمه غربی سوریه که حدود 80 درصد آن صحرا و بادیه است، این امکان را به ارتش سوریه می دهد تا بر آن مسلط شود و عملیات خود را در مناطق دیگر پیگیری کند که به اعتقاد کارشناس مسائل استراتژیک در نتیجه پیروزیهای سریع ارتش سوریه فتح خواهد شد. در نتیجه آنچه از کانونهای تروریسم در قلمون باقی مانده، تنها امتداد طرح صهیونیستی است که حمله رژیم صهیونیستی به مواضع مقاومت در لبنان و ملاقات نتانیاهو نخست وزیر رژیم اشغالگر قدس با تروریستهای مجروح در بیمارستانهای اسرائیل شاهدی بر وجودی این طرح است.

استراتژی نظامی که ارتش سوریه در پیش گرفته و پیروزهای سریعی که بر تروریسم کسب کرده، سبب شکستهای فراگیر در محور تجاوزگری غربی و متحدانش به سوری شده است، یبرود محور امنیت غرب سوریه به شمار می رود و عملیات دیگری را انتظار می کشد تا پایان فعالیت نظامی در قلمون را به طور کامل و انتقال به سمت جبهه های جدید و نتایج مشابه را اعلام کند.

پیامدهای نبرد یبرود بر آینده بحران سوریه

از سوی دیگر شبکه المنار در گزارشی آورده است از پنجم ژوئن 2013 تاریخ بازپس گیری شهر القصیر و پاکسازی آن از وجود گروههای تروریستی تکفیری تا 17 مارس 2014 تاریخ آزادسازی شهر یبرود، ایستگاههای متعددی در بحران سوریه وجود دارد که گروههای مخالف مسلح متحمل شکستهای پیاپی از ناتوانی در سرنگونی نظام سوریه بدون دخالت نظامی مستقیم خارجی و سرزنش کردن حامیان خود به خاطر ندادن سلاحهای پیشرفته تا تلاشهای بی نتیجه برای کسب موفقیت در جبهه های مختلف از فرودگاه نظامی منغ در حومه حلب تا حومه لاذقیه شمالی و روستای مهین در حمص و غوطه شرقی شده اند.

نکته ای که باید اشاره کرد، زمان بازپس گیری یبرود مرکز منطقه استراتژیک قلمون با این سرعت و مهارت در ایجاد شکاف در میان گروههای تروریستی و پیامدهای این نبرد بر محاسبات نظامی در معادله نبرد تمام عیار است.

آزادسازی القصیر نقطه عطف مهمی در حوادث سوریه بود که تلاشهایی از سوی محور ضد سوری و مزدورانشان برای جبران این شکست در جبهه های دیگر انجام شد، اما این تلاشها از حلب تا ساحل و حومه دمشق و حمص و حماه بی نتیجه بود و ارتش سوریه توانست بیشتر مکانهایی را که گروههایی مسلح اشغال کرده بودند، آزاد کند. همچنین باید به جاده خناصر- السفیره تا شرق حلب اشاره کرد که نتیجه آن ازسرگیری فعالیت فرودگاه حلب طی روزهای اخیر بود.

گروههای مسلح و حامیانشان که در ابتدا برای کسب دستاوردهای سیاسی و روحی تلاش می کردند، در ادامه مجبور شدند به ویژه پس از عقب نشینی آمریکا از دخالت نظامی در سوریه در سپتامبر گذشته، اذعان کنند که هیچ راه حل نظامی وجود ندارد.

همچنین باید به تلاشها و حساب باز کردن سعودی بر کسب پیروزی نظامی در حلب در تابستان به سود مخالفان و غوطه شرقی در پاییز تا تهدید مجدد پایتخت و جبهه درعا در جنوب در زمستان برای ایجاد رخنه در استحکامات دفاعی دمشق اشاره کرد که تمام این تلاشها و شرط بندیها شکست خورد و حامیان این گروهها مجبور شدند پس از اطمینان از اینکه وضع میدانی آشفته است در سایه ناامیدی و سرخوردگی از عملکرد گروههای مخالف و تروریستی و شکاف و دودستگی میان آنها از صحنه سیاسی عقب نشینی کنند.

نبرد بازپس گیری یبرود ضربه دیگری به رویای تمام کسانی وارد کرد که بر تغییر وضعیت نظامی و میدانی چه در اطراف دمشق یا حمص حساب باز کرده بودند، کمین العتیبه در غوطه شرقی در ماه گذشته، هشدار شدیدی به تمام کسانی بود که گفته می شد از سمت درعا به سمت پایتخت دست به تحرک زده اند و نبرد آزادی یبرود و تلفات و خسارتهای سنگین گروههای مسلح و شکست آنها در مدت زمانی بسیار کوتاه که فراتر از حد تصور این گروهها بود، این سئوالات را مطرح می کند که چرا نبرد یبرود به طور نسبی آسان تر از نبرد القصیر بود؟ آیا این نبرد آغازی برای تحولات دراماتیکی سریع تر و شدیدتر از آن تحولاتی خواهد بود که پس از نبرد القصیر رخ داد.

شکی نیست که ارتش سوریه و حزب الله از تجارب فراوان به ویژه تجربه القصیر بهره بردند و طرحهای عملیاتی در یبرود به صورت برق آسا اجرا شد به طوری که سبب غافلگیر شدن تروریستهای مسلح شد و فرار برخی از تروریستها موجی از شایعات و اتهامات خیانت و ترسو بودن را میان آنها به راه انداخت.

پیروزی سریع در نبرد یبرود در بعد نظامی به تقویت تجارب ارتش سوریه و حزب الله در نبردهای شهری و در پیش گرفتن تاکتیکهای هماهنگ با هدف از کار انداختن توان نظامی دشمن برمی گردد .

دلایل اهمیت یبرود

اهتمام ارتش سوریه به شهر یبرود به این دلیل بود که این شهر پناهگاه امنی برای آن دسته از گروههای تروریستی به شمار می رفت که از نبردهای گذشته در القصیر، حمص و حومه دمشق به این مکان گریخته بودند و از این منطقه به عنوان سکویی برای حملات خود به مناطق پشتی در معلولای تاریخی و مهین در حومه حمص و مناطق دیگر مشرف بر جاده حمص به دمشق استفاده می کردند.

موقعیت قلمون از نظر جغرافیایی و وجود راههای مواصلاتی متعدد که حومه حمص را به حومه دمشق تا اراضی لبنانی متصل می کند اهمیت فراوانی دارد، این منطقه یک منبع مهم برای تسلیح و حمایت مالی و ارتباطی تروریستها به شمار می رفت، بیش از یک سال پیش تروریستها بر انبارهای تسلیحاتی متعلق به ارتش مسلط شده بودند، اهمیت دیگر این منطقه مشرف بودن بر جاده بین المللی دمشق به حمص بود که سیطره بر این جاده علاوه بر کمک به مساله امدادرسانی به نیروهای ارتش در پایتخت و حومه، مانع رسیدن کمکها برای تروریستها در حومه دمشق می شود.

بازپس گیری قلمون تا بستن منافذ قاچاق در مرزهای لبنان به تامین بهتر امنیت پایتخت حتی در صورت باقی ماندن برخی گروههای مسلح در حومه دمشق کمک می کند و نیروهای مسلح سوریه می توانند در مرحله بعدی بر اساس اولویتهایی که مشخص می کند بر جبهه میانی در حمص و حماه و جبهه شمالی در حلب و ادلب و جبهه جنوبی در درعا و قنیطره تمرکز کند.

اما اهتمام حزب الله به منطقه قلمون به این دلیل است که این منطقه پایگاه گروههای مسلح افراطی به شمار می رود که به منبع تهدید لبنان تبدیل شده و تروریستها از این منطقه خودروهای بمب گذاری شده را به داخل این کشور ارسال می کنند. حزب الله توجه خاصی برای خنثی کردن هر گونه تلاش گروههای مسلح برای سیطره بر جاده دمشق به بیروت یا مناطقی که در حیات پشتی پایگاههای مقاومت قرار دارند، دارد. پیشتر سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله در ماه می 2013 هدف از ورود این جنبش به سوریه را مصون نگه داشتن مقاومت و حمایت از جبهه پشتی و همچنین تحکیم امنیت لبنان دانسته و تاکید کرده بود" سوریه پشت و پشتیبان مقاومت است و به همین سبب مقاومت نمی تواند در مقابل شکسته شدن پشت خود دست بسته باقی بماند."

نبرد یبرود امتیازهای دیگری به حساب حزب الله واریز کرد که سبب تقویت حضور و افزایش توانمندی آن می شود و رژیم صهیونیستی به تمرکز این جنبش در سلسله جبال شرقی لبنان و پس از آن اینگونه نگاه می کند که محصور کردن دامنه درگیری در هر جنگی در آینده را برای ارتش این رژیم دشوار می کند. پس از انفجار اخیر در مسیر خودروهای نظامی اسرائیلی در مزارع اشغالی شبعا، موضع صهیونیستها با احتیاط شدید روبرو شد، زیرا آنها درک می کنند که حزب الله با پشتیبانی سوریه قادر است از نقاط جدیدی که قبلا برایش میسر نبود، به ارتش رژیم اشغالگر قدس ضربه وارد کند.

شکستها و سردرگمی در جبهه تروریستها و حامیانشان

به همان اندازه که محور مقاومت با پیروزیهای بزرگی بر گروههای تروریستی، دست بالا را در عرصه میدانی دارد، شکست بزرگ این گروهها در نبرد یبرود، حالتی از سرخوردگی و ناامیدی را بر محور تروریسم و حامیانشان حاکم کرده است. هر چند این گروهها از طریق رسانه های قدرتمند حامی خود از جمله رسانه های سعودی برای متقاعد کردن طرفدارانشان به اینکه آنچه رخ داده، شکست نیست، تلاش می کنند و حتی برخی از این گروهها ادعا می کنند که آنچه رخ داده، دستاوردی برای این گروهها به شمار می رود، زیرا توان آنها را برای ایستادگی برای مدت طولانی نشان داد.

با وجود شکستهای پیاپی گروههای مسلح همچنان در توهم اینکه می توانند با برهم زدن معادله، نظام سوریه را سرنگون کنند، به سر می برند که این توهم سبب طولانی شدن عمر بحران و افزایش خسارتها و تلفات تروریستها می شود.

حاکم نبودن عقلانیت و منطق بر مخالفان سوری، سبب وارد آمدن شکستهای پیاپی بر آنها و تروریستهای مزدور خواهد شد، البته تروریستهای تکفیری که هیچ درک درستی از دین ندارند، در نبرد القصیر هم دچار این توهم بودند که معجزات نصرت الهی به آنها کمک خواهد کرد به پیروزی برسند، اما هم در این نبرد و هم در نبرد بزرگ یبرود که دچار این توهم بودند که یبرود گورستان ارتش سوریه و حزب الله خواهد بود، شکست مفتضحانه متحمل شدند و همین نداشتن عقلانیت و توهم یاری آنها از طریق معجزه طی روزهای آینده آنها را رها نخواهد کرد .

با این حال، هر گونه پیروزی نظامی ارتش سوریه، پیشرفت قابل ملاحظه ای برای منطق دولت و پسرفت طرحهای گروههای مسلحی به شمار می رود که با چالش دشواری در متقاعد کردن طرفدارانشان و کسانی که سلاح به دست گرفته اند مبنی بر اینکه نظام به زودی سقوط خواهد کرد، روبرو هستند. افزایش تمایل جوانانی که سلاحهای خود را تحویل داده و روند پرشتاب آشتی در بسیاری از مناطق نشان می دهد که عملیات نظامی ارتش سوریه، نتایج مثبت خود را در مسیر بازگرداندن سوریه به روند طبیعی خود نمایان کرده است تا به همراه حل معضلات سیاسی و اجتماعی به ساحل امنیت و آرامش برسد.

نبرد یبرود می تواند سبب دست برداشتن برخی گروهها و افراد از حمل سلاح شود، البته مشکل اساسی، گروههای افراطی یا کسانی هستند که مورد حمایتهای گسترده منطقه ای و بین المللی هستند و همچنان بر ادامه جنگ اصرار دارند.

نکته دیگر اینکه تحولات اخیر در صحنه بین المللی و مشغول بودن جامعه بین المللی به بحران اوکراین که سبب دورتر شدن روسیه از اردوگاه غرب شده است، می تواند به ماموریت رهبران سوریه در بازپس گیری مناطقی که از کنترل ارتش خارج است، کمک کند.

و نکته پایانی اینکه پیروزی بزرگ ارتش سوریه و محور مقاومت در نبرد یبرود در حالی محقق شد که علاوه بر تشدید شکاف و دودستگی در میان گروههای تروریستی مزدور مورد حمایت غربی ها و متحدانشان، مهمترین حامیان گروههای تروریستی یعنی عربستان و قطر هم چند روزی است شمشیر را علیه یکدیگر از رو بسته اند و ابرهای بحران و تنش بر روابط آنها حاکم شده است و مشغول بودن دو حامی مهم تروریستها به یکدیگر، ناامیدی و سرخوردگی در میان عاملان برهم زننده امنیت و ثبات سوریه را به اوج خود رسانده و البته به سرعت تحقق دستاوردهای بزرگ دیگر در صحنه میدانی برای ارتش سوریه و تسریع در روند ریشه کنی کامل تروریسم و نزدیک شدن سوریه به ساحل امنیت و آرامش کمک خواهد کرد.