انتخابات عادلانه و نظام انتخاباتی تناسبی

خبرگزاری فارس: محمدمهدی غنی زاده یادداشتی را با عنوان «انتخابات عادلانه و نظام انتخاباتی تناسبی» نوشته است.

متن کامل این یادداشت بدین شرح است:

همواره انتخابات و نظام انتخاباتی از موضوعاتی­‌اند که موردتوجه تمامی آحاد جامعه بوده‌اند و سیاسیون، نخبگان و کارشناسان نسبت به آن‌ها حساسیت خاصی داشته‌اند. نظام انتخاباتی، یکی از اجزای مهم هر انتخاباتی است که می‌تواند به اقتضای شرایط حاکم بر هر کشور متفاوت باشد و از قوانین و ساختار خاصی پیروی کند؛ بخشی از اهمیت این نظام‌ها به جهت تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم آن‌ها بر دیگر ابعاد و بخش‌های نظام سیاسی کشور‌ها است.

به باور اغلب کارشناسان نظام انتخاباتی کشور ما دارای ایراداتی است که نیازمند اصلاح نظام انتخاباتی است. اصلاحاتی که بار‌ها از سوی نمایندگان مجلس در دوره‌های مختلف کلید خورده و بعضاً با موفقیت و در برخی موارد هم با شکست مواجه شده است. در کلیه‌ی طرح‌های اصلاحی که تاکنون در دستور کار ادوار مجلس شورای اسلامی قرارگرفته، «نظام انتخاباتی اکثریتی» محور ثابت آن‌ها بوده است. این در حالی است که نظام‌های انتخاباتی اکثریتی قدیمی‌ترین نوع نظام‌های انتخاباتی بوده و به دلیل ناعادلانه بودن، در بسیاری از کشور‌ها منسوخ‌شده است. در حال حاضر بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته از نوع‌های دیگری از نظامات انتخاباتی ازجمله «نظامات انتخاباتی تناسبی» استفاده می‌کنند.

مهم‌ترین نقطه قوت نظامات انتخاباتی تناسبی، عادلانه بودن نتایج آن نسبت به دیگر نظام‌های انتخاباتی است؛ در نظام تناسبی نامزد‌های نمایندگی باید در قالب یک فهرست به تعداد نماینده‌های حوزه انتخابیه‌ای که در آن شرکت کرده‌اند، وارد انتخابات شوند؛ البته لزومی ندارد که نامزد‌ها حتماً وابسته به حزب یا نهاد خاصی باشند و این امکان وجود دارد که تحت هر عنوانی فهرست‌ها آماده و عرضه شوند.

در نظام تناسبی هر فهرست به نسبتی که از آرای کل را به دست آورده باشد حائز کرسی نمایندگی مجلس خواهد شد. برای مثال تصور کنید در حوزه انتخابیه‌ای که ۲۰ کرسی در مجلس دارد فهرست‌های مختلفی که هرکدام از ۲۰ نفر تشکیل‌شده‌اند، وارد انتخابات شده و پس از شمارش آرا، لیست الف، ۵۰ درصد آرا، لیست ب. و لیست ج. هرکدام ۲۰ درصد و لیست د. نیز ۱۰ درصد آرا را به خود اختصاص داده‌اند. در نظام تناسبی لیست الف. ۵۰ درصد کرسی‌های آن حوزه انتخابیه یعنی ۱۰ نفر را تصاحب خواهد کرد و نفرات اول تا دهم لیست الف. راهی مجلس خواهند شد. به همین منوال فهرست‌های بعدی نیز به شرح جدول زیر از لیست خود، منتخبان را وارد مجلس خواهند کرد.

نظام تناسبی مزایای متعددی نسبت به‌نظام اکثریتی دارد که از مهم‌ترین آن­ها می‌توان به نمایش بهتر و عادلانه‌تر افکار عمومی و گرایش‌های سیاسی مختلف اشاره کرد. در این نظام انتخاباتی هر تفکری به‌تناسب رأیی که دارد در مجلس صاحب کرسی می‌شود. در نظام تناسبی جریانی حذف نخواهد شد و مردم با تفکرات مختلف در مجلس شورای اسلامی نماینده خواهند داشت.

از دیگر مزایای این نظام انتخاباتی می‌توان به حذف مرحله دوم انتخابات، تشویق به فعالیت در قالب احزاب و گروه‌ها، پیشگیری از ایجاد ائتلاف‌های منفعت‌­طلبانه موضعی و مقطعی، حذف رقابت‌های مبتنی بر نگاه‌های قومیتی و تبعیضی، کاهش تنش‌های انتخاباتی اشاره کرد.