ظریف در فصل بازنشستگی

گروه سیاست سایت فردا – دولت روحانی تمام شد و باید دید که وزرای او چه سرنوشتی خواهند یافت. امکان بازگشت و حضور دوباره آنان در دولت با توجه به تفاوت نگاه و رویکردی که رئیسی با روحانی دارد، بعید به نظر می‌رسد اما از آنجایی که غیر از دولت نیز عرصه‌های مختلفی برای ایفای نقش موثر و خدمت به کشور وجود دارد، این سوال مطرح است که هر یک به کجا خواهند رفت. یکی از مهم‌ترین و مورد توجه‌ترین همکاران روحانی نیز وزیر خارجه او یعنی محمد جواد ظریف است. 

افول جایگاه وی در دولت دوم و مشخصا اواخر دولت روحانی اما این تصور را ایجاد می‌کند که وی امکان زیادی برای بازگشت به ساختار رسمی قدرت نداشته باشد و ناگزیر است همان‌طور که خودش هم در مصاحبه‌ها گفته عرصه درس و دانشگاه را انتخاب کند. حضور در دانشگاه و تدریس نیز اگرچه ارزنده و قابل احترام است اما برای شخصیتی چون ظریف تنها یک سرگرمی برای دوران بازنشستگی به حساب می‌آید و نه بیشتر. 

جعفر قنادباشی، دیپلمات پیشین در گفت‌وگویی با «فردا» درباره آینده سیاسی ظریف و چرایی افول جایگاه وی می‌گوید: «آقای ظریف در زمانی محبوب شد که نظریه بهترین راه بودن دیپلماسی در جامعه ترویج شده بود. البته بخش زیادی از تبدیل شدن این نظریه به یک باور نیز متاثر از تبلیغات رسانه‌های بیگان بود. با توجه به این تصور عمومی ظریف مردم میدان دیپلماسی به حساب آمد و او محبوب شد».

وی افزود: «به تدریج با روشن شدن اینکه مذاکره با آمریکایی‌ها نه‌تنها نتیجه بخش نیست بلکه ممکن است زمان‌کشی کند و نتیجه‌ای نداشته باشد، باور مذکور به عکس آن بدل شد. یعنی این اعتقاد پیدا شد که مذاکره با فرمولی که آن‌ها دنبال می‌کنند می‌تواند زیان‌بخش باشد. لذا آقای ظریف نیز محبوبیت و جایگاه خود را از دست داد».

قنادباشی تاکید کرد: «البته آقای ظریف به عنوان یک دیپلمات فعال در مقاطعی بسیار زحمت کشید و کوشش‌های او مورد تحسین رهبری هم قرار گرفت اما با توجه به اینکه مذاکرات مخصوصا بعد از دوره ترامپ هم همچنان بی‌ثمر بود، این باور که مذاکره نتیجه بخش است به کلی از بین رفت. زیرا وقتی ترامپ بود همه نتیجه بخش نبودن فعالیت‌های ظریف ناشی از اقدامات ترامپ به نظر می‌رسید و به نظر می‌رسید که رفتن او سدها را از میان خواهد برد. آمدن بایدن اما نشان داد که اینطور نیست و به همین خاطر ظریف تدریجا جایگاه خود را از دست داد».

وی ادامه داد: «ناگفته نماند که حضور ظریف به عنوان فردی که سال‌ها در وزارت خارجه بوده ارزنده است و قاعدتا باید از تجربیات او استفاده کرد. اما از یک طرف او واقعا به سن بازنشستگی رسیده و از طرف دیگر چون در عرصه تعامل با سایر کشورها کاری انجام نداده و امتیاز منفی برای او ثبت شده است. یکی از نکات منفی در کارنامه او از نگاه کارشناسان این است که در عرصه گسترش روابط با دیگر کشورها از قابلیت‌های زیاد جمهوری اسلامی ایران استفاده نکرده است. مثلا از جایگاه ما در جنبش عدم تعهد یا از جایگاه سازمان همکاری‌های اسلامی استفاده نکرد لذا از این نظر بسیاری مورد نقد است».

قنادباشی گفت: «با توجه به این مسائل، فقط تجربیات او در رابطه با غرب است که شاید مفید باشد».