بایدن گرفتار تنگنای داخلی/ وین منتظر یک «تصمیم سیاسی»

شکاف در تیم مذاکراتی آمریکا، مانع‌تراشی جمهوری‌خواهان، اختلاف نظر میان دموکرات‌ها و قانع نشدن کنگره از گزارش راب مالی از مشکلات داخلی بایدن است

آیا عقربه‌های ساعت در وین به لحظه توافق نزدیک می‌شوند؟ گذر زمان حصول توافق را نزدیک‌تر می‌سازد یا آن را دور می‌کند؟ در نهایت جو بایدن و تیمش در اتاق بیضی واقع در بال غربی کاخ سفید چه تصمیمی می‌گیرند؟ و...

به گزارش «وطن‌امروز»، اینها سوالاتی است که این روزها اذهان همه کسانی که مذاکرات کمیسیون برجام را که در حال گذران دور هشتم خود است، دنبال می‌کنند به خود مشغول ساخته است. این دور از مذاکرات که با یک تنفس یک هفته‌ای و بازگشت هیات‌ها به مراکز سیاسی برای کسب مشورت طی روزهای گذشته از سر گرفته شد، به ملاقات‌های سرنوشت‌سازی اختصاص پیدا کرده که شاید تکلیف توافق ناکام سال 2015 را معین کند.در یکی از این دیدارها نماینده روسیه در مذاکرات رفع تحریم‌های ایران در وین بعد از ظهر شنبه به وقت تهران از دیدار  خود با نماینده آمریکا در امور ایران در زمینه بحث‌برانگیز‌ترین موارد باقیمانده در این دور از مذاکرات خبر داد. «میخائیل اولیانوف» در توئیتی نوشت: «من با «رابرت مالی» نماینده آمریکا در امور ایران دیدار کردم. ما درباره بحث‌برانگیزترین موضوعاتی که باید در مذاکرات وین درباره برجام حل‌و‌فصل شود، گفت‌وگو کردیم».تحرکات جاری پیرامون مذاکرات هسته‌ای به نقطه‌ای رسیده که دستیابی به یک توافق بنا بر آنچه طرفین گفته‌اند به یک «تصمیم سیاسی» بستگی دارد. در یک سوی این میدان ایران قرار دارد که به عنوان عضو خسارت دیده از برجام و متعهد به توافق، شروط خود را برای یک توافق مطلوب، قابل اتکا و پایدار خیلی شفاف بیان کرده و تکلیفش با خود مشخص است. در همین رابطه «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران در جمع سفرا و روسای نمایندگی‌های خارجی مقیم ایران با بیان اینکه «با جدیت، برنامه و ابتکار در میز مذاکره حضور داریم و برای رسیدن به یک توافق خوب مصمم هستیم»، گفت: «زمان پایان مذاکره را ترجمان اراده طرف‌های غربی در پایبندی کامل آنها به رفع تحریم‌ها و بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات‌شان تعیین خواهد کرد».

اما در سوی دیگر میدان شرایط برای جو بایدن و دولتمردانش خیلی پیچیده است و به قول وندی شرمن تبدیل به یک «مکعب روبیک» شده است. نگاهی به تحولات روزهای گذشته در واشنگتن، نشانه‌هایی از اختلاف داخلی سنگین در این کشور حول و حوش مذاکرات وین و احیای برجام را ثبت کرده و گویای این امر است که احیای برجام به تصمیم سیاسی دولت آمریکا گره خورده است.

پس از بروز اختلاف بر سر رفع تحریم‌های ضدایرانی در تیم مذاکره‌کننده آمریکایی و جدایی 3 عضو این تیم که ریچارد نفیو و آرین طباطبایی ایرانی‌تبار هم در میان آنها بودند، همزمان با تشدید رایزنی‌های دیپلماتیک در چارچوب مذاکرات هسته‌ای وین با محوریت احیای توافق برجام، بار دیگر برخی مخالفت‌ها درباره چارچوب و ماهیت احیای توافق مذکور در آمریکا مطرح شده‌ است. دولت بایدن این بار با مانع قانونگذاران آمریکایی روبه‌رو شده است که می‌تواند اختیارات رئیس‌جمهور آمریکا در واگذاری امتیاز به ایران و تضامین درخواستی تهران را با مشکل مواجه کند.  انتقادات و مخالفت‌ها علیه احیای توافق به مفهوم «نقطه گریز هسته‌ای ایران» متمرکز شده است. در این راستا، مخالفان برجام اینگونه ادعا می‌کنند که با فرض عدم توانایی جهت حذف توانمندی‌های تخصصی و فنی ایران، حتی احیای برجام نیز نمی‌تواند بار دیگر زمان گریز هسته‌ای ایران را به یک سال افزایش دهد و در بهترین حالت می‌تواند این دوره را به 6 ماه برساند.

۳۳ سناتور جمهوری‌خواه آمریکا دوشنبه هفته گذشته به جو بایدن، رئیس‌جمهور این کشور هشدار دادند برای ممانعت از اجرای هر گونه توافق هسته‌ای جدید با ایران در صورتی که دولت وی به کنگره اجازه ندهد شرایط آن را بررسی کند و درباره آن رای دهد، تلاش خواهند کرد. رویترز در این زمینه گزارش داد سناتورها به رهبری «تد کروز» در نامه‌ای به بایدن گفتند از «تمام گزینه‌ها و اهرم‌های موجود» استفاده خواهند کرد تا اطمینان حاصل کنند دولت وی به قوانین ایالات‌متحده حاکم بر هر گونه توافق جدید با ایران پایبند است. طبق این گزارش، کروز و دیگر سناتورهای ارشد جمهوری‌خواه به بایدن گفتند اگر وی به تعهدات قانونی با هدف تضمین نظارت کنگره بر بازنگری‌ها یا تغییرات در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ عمل نکند، اجرای هرگونه توافق جدید اگر به طور کامل با مشکل مواجه نشود، دست‌کم به شکل جدی با مانع برخورد خواهد کرد. آنها هیچ جزئیاتی درباره برنامه‌های خود ارائه نکردند اما به نوشته رویترز، جمهوری‌خواهان از تاکتیک‌های مختلفی برای کاهش سرعت سایر قوانین یا اعمال محدودیت بر نامزدهای بایدن، از جمله بسیاری از پست‌های سفارت استفاده کرده‌اند.

با این وجود سناتورها گفته‌اند هر گونه توافق هسته‌ای با ایران مستلزم مشاوره و رضایت دو‌سوم سنا تحت عنوان یک معاهده است. آنها با پیش‌بینی پیروزی جمهوری‌خواهان در رقابت‌های ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ افزودند هر توافقی که کمتر از معاهده‌ای که سنا تصویب کرده باشد، احتمالا در روزهای آغازین دولت بعد از بین خواهد رفت.

این اختلافات مربوط به جمهوری‌خواهان نشده و به دموکرات‌ها هم رسیده است. «باب منندز» رئیس دموکرات کمیته روابط خارجی سنای آمریکا هم 10 روز قبل در جلسه‌ کنگره اظهار داشت: «به عنوان فردی که بیش از ۳ دهه جاه‌طلبی هسته‌ای ایران را دنبال کرده است، امروز اینجا هستم تا نگرانی‌های خود را درباره دور فعلی مذاکرات بر سر برنامه جامع اقدام مشترک و افزایش خطرناک و سریع برنامه هسته‌ای ایران که آن را به خطر انداخته است، مطرح کنم». منندز ادامه داد: «من نسبت به تلاش‌های اولیه دولت بایدن محتاطانه خوشبین بوده‌ام. سال گذشته منتظر ماندم تا نتیجه را ببینم. وزیر خارجه و سایر اعضای ارشد دولت بایدن اصرار داشتند به دنبال توافق «طولانی‌‌تر و قوی‌تر» هستند، من درک بسیار خوبی از معنای «طولانی‌تر» و «قوی‌تر» دارم. طولانی‌تر یعنی زمان بیشتر - اشاره به بند غروب- و قوی‌تر یعنی برخورد با عناصری که قبلا با آنها برخورد نشده بود (بحث موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران)». سناتور ایالت نیوجرسی آمریکا افزود: «با این حال، بعد از گذشت یک سال، من هنوز هیچ پارامتری از اصطلاحات «طولانی‌تر» یا «قوی‌تر» را نشنیده‌ام یا اینکه آیا این یک چشم‌انداز امکان‌پذیر است یا خیر، و حتی زمانی که به نظر می‌رسید ممکن است یک توافق سازنده در تابستان گذشته امکان‌پذیر باشد، دولت رئیسی پس از روی کار آمدن تمام تفاهمات قبلی را کنار گذاشت و همان‌طور که اشاره کردم کاملا روشن کرد موشک‌های بالستیک ایران و شبکه‌های نیابتی منطقه‌ای «قابل مذاکره نیستند». در این مرحله، ما به طور جدی باید بپرسیم دقیقا چه چیزی را می‌خواهیم نجات دهیم؟»

با این وجود معاون سخنگوی‌ وزارت خارجه آمریکا برای فروکش کردن اختلافات گفت: واشنگتن درباره مذاکرات وین در تعامل با کنگره است و برای بازگشت به برجام، الزامات قانون «اینارا» را رعایت خواهد کرد. «جالینا پورتر» معاون سخنگوی‌ وزارت خارجه آمریکا در کنفرانس خبری روز سه‌شنبه (8 فوریه) درباره نحوه پایبندی دولت «جو بایدن» به مفاد یکی از قوانین کنگره به نام «اینارا» (قانون بررسی توافق هسته‌ای ایران) توضیحاتی ارائه کرد. او در واکنش به سوالی درباره نامه ۳۳ سناتور جمهوری‌خواه گفت: فرستاده ویژه [رابرت] مالی همچنان به اعضای کنگره حتی از راه دور اطلاع‌رسانی می‌کند. اما آنچه من به طور دقیق‌تر می‌گویم این است که دولت حقایق و همچنین شرایط هرگونه بازگشت ایالات‌متحده به برجام را برای تعیین دلالت‌های قانونی که [موارد] تحت [قانون] اینارا (INARA) را هم شامل می‌شود، به دقت بررسی خواهد کرد. ما متعهد به تحقق الزامات اینارا هستیم. وی در ادامه افزود: رئیس‌جمهور معتقد است رویکرد دوحزبی در قبال ایران قوی‌ترین راه برای حفاظت از منافع ایالات‌متحده در درازمدت است. مقامات دولت در همه سطوح با اعضای کنگره و همچنین کارکنان آنها برای بحث درباره رویکرد ما در قبال ایران تماس داشته‌اند. هما‌ن‌طور که سیاست [ما] در قبال ایران جلو می‌رود، راب مالی فرستاده ویژه عمیقا متعهد به ادامه تعامل نزدیک با کنگره به شیوه دوحزبی است.

این در حالی است که با تشدید اختلافات رابرت مالی سه‌شنبه گذشته برای توضیحات و گزارش مذاکرات به نمایندگان در جلسه محرمانه کنگره هم شرکت کرد که اظهارات برخی نمایندگان جمهوری‌خواه درباره توضیحات «رابرت مالی» نشان می‌دهد این جلسه دست‌کم بخشی از قانونگذاران را اقناع نکرده است.

«کلاودیا تنی» عضو جمهوری‌خواه کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در گفت‌وگو با پایگاه «واشنگتن‌فری‌بیکن» گفته که توضیحات رابرت مالی در جلسه استماع روز سه‌شنبه بیشتر از آنکه به سوالات نمایندگان پاسخ دهد برای آنها سوال ایجاد کرد.

با همه اینها اعضای دولت آمریکا برای جلب رضایت مخالفان متنفذ خود که شانس بالایی هم در پیروزی در انتخابات کنگره آمریکا دارند مواضعی می‌گیرند که پالس‌هایی منفی برای تهران و اعضای مذاکرات در وین دارد. به عنوان نمونه رابرت مالی و آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا به صراحت از اینکه دولت بایدن نمی‌تواند به تهران برای عدم خروج مجدد از توافق تضمین بدهد سخن گفته‌اند. در آخرین نمونه وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا هم پنجشنبه در مصاحبه با ام‌اس‌ان‌بی‌سی با تهدید ایران گفت: «ما هر چیزی که ایران ارائه دهد را قبول نمی‌کنیم. در صورتی که ایران به برجام پایبند بماند، ما برجام را به طور کامل اجرا خواهیم کرد. وی افزود: همه گزینه‌های ما همیشه روی میز باقی می‌ماند، صرف نظر از اینکه چه چیزی در اینجا انتخاب می‌شود. چنانچه ایران وارد توافقی شود که در آن از غنی‌سازی بومی صرف‌نظر می‌کند ایالات متحده باید برای این کشور تخفیف‌های تحریمی‌ای فراتر از آنچه در برجام به ایران اعطا می‌شود در نظر بگیرد. هر توافق بین‌المللی که با هدف محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران و ارائه تخفیف تحریمی به این کشور شکل می‌گیرد باید به مجلس سنا آورده شده و مورد تأیید قرار بگیرد.چرا باید تلاش‌های دیپلماتیک خود را فقط به کنترل برنامه هسته‌ای ایران محدود کنیم؟ در عوض، باید رویکردی را دنبال کنیم که به صورت معنادار این رفتارهای ایران و اهرم فشار به دست آمده از آن برای تهران در نتیجه آنها را محدود کند. اگر از ایران مطالبات بیشتر داریم باید برای کاهش بیشتر تحریم‌ها در ازای آن هم آمادگی داشته باشیم. ایالات متحده و جامعه بین‌المللی باید روی تعاملات دیپلماتیک جدید سرمایه‌گذاری کرده و به ترغیب مذاکرات گسترده‌تر برای مهار نفوذ مخرب ایران در منطقه بپردازند»./ وطن امروز