برجام در احتضار؟

علیرضا حجتی : به نظر می‌رسد پروسه 1.5 ساله احیای برجام یا همانطور که «راب مالی» سال گذشته آن را احیای «جسم مرده» توصیف کرد، به پایان رسیده است.

به گزارش «وطن‌امروز»، یک منبع دیپلماتیک اسرائیلی در بیت‌المقدس که خواست نامش فاش نشود به المانیتور گفت: بورل سعی کرد تا زمانی که می‌تواند این لحظه را به تعویق بیندازد اما او چاره دیگری نداشت. توافق روی میز است. به نظر می‌رسد ۲ طرف از تماس‌ها خسته شده‌اند و به نقطه پایانی رسیده‌اند. این منبع ارشد خاطرنشان کرد: آمریکایی‌ها نیز از این تحولات ناامید شده‌اند. راب مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اخیرا پیامی را به اسرائیل ابلاغ کرد و گفت معتقد نیست ایرانی‌ها متن پیشنهادی بورل را بپذیرند و افزود: «از نظر او [مالی]، این توافق مرده است». یکی دیگر از منابع دیپلماتیک اسرائیلی که خواست نامش فاش نشود، گفت: «برجام مانند گربه‌ای است که ۹ جان دارد. در حال حاضر، جان نهمش هم از دست رفته اما بزودی خواهیم دید این گربه زندگی ابدی دارد یا نه. هیچ چیزی نمرده؛ ۲ طرف منافع آشکاری در دستیابی به توافق دارند».

این ادعا در تطابق با ارزیابی‌های «برت مک‌گورک» مقام ارشد کاخ سفید است که حصول توافق را بعید دانسته است. این مقام ارشد آمریکایی طی سخنانی مهم اعتراف کرد احیای برجام در آینده نزدیک را بعید می‌داند و کاخ سفید به دنبال استفاده از تحریم و انزوای اقتصادی علیه تهران است. پایگاه خبری آکسیوس پنجشنبه به نقل از ۳ منبع آگاه گزارش داد: «برت مک‌گورک» هماهنگ‌کننده خاورمیانه کاخ سفید در جمع گروهی از کارشناسان اندیشکده‌ها در هفته گذشته گفته «بسیار بعید» است توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران را بتوان در آینده نزدیک احیا کرد. آکسیوس نوشته کاهش این احتمال باعث افزایش فشار بر دولت بایدن برای تدوین آنچه «طرح جایگزین» یا «پلن بی» ‌خوانده می‌شود، خواهد شد. مک‌گورک مدعی شد با توجه به اینکه توافق در آینده نزدیک امکان‌پذیر نخواهد بود، دولت بایدن قصد دارد از تحریم و انزوای اقتصادی علیه ایران استفاده کند. او در عین حال گفت واشنگتن قصد ندارد «تنش‌ها را به صورت بی‌مورد افزایش دهد». مک‌گورک همچنین گفت دولت بایدن از گزینه نظامی تنها به عنوان راه چاره آخر استفاده خواهد کرد. برت مک‌گورک گفته اختلاف آمریکا با اسرائیل درباره این موضوع به احتمال حمله نظامی مربوط نمی‌شود، بلکه اختلافات بر سر این است که آیا آمریکا باید هنوز دنبال احیای برجام باشد یا اینکه توجهش را به سمت رسیدن به یک توافق «قوی‌تر و طولانی‌تر» معطوف کند.

گام آخر برای باقی نگه داشتن امیدها را هفته گذشته مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی برداشت و در یادداشت خود در روزنامه فایننشال‌تایمز با عنوان «اکنون زمان نجات توافق هسته‌ای ایران است» از آخرین پیش‌نویس متنی که به زعم او منافع تهران و واشنگتن را تامین می‌کند خبر داد، هر چند «جوزپ بورل» اذعان کرد این طرح بی‌نقص و کامل نیست.

ارزیابی‌ها از متن پیشنهادی بورل حاکی است فرق چندانی نسبت به پیش‌نویس آمریکایی‌ها در ماه مارس (اسفند 1400) نداشته و برای ایران همچنان فاقد انتفاع محسوب می‌شود، چه اینکه «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم طی روزهای گذشته تصریح کرد متن جوزپ بورل همان طرح تیم آمریکایی است!

این امر تا حدی واضح است که حتی منابع غربی و افراد نزدیک به تیم آمریکایی هم اعتراف کرده‌اند این متن انتظارات تهران را برآورده نمی‌کند. طبق گزارش المانیتور، «علی واعظ» مدیر پروژه ایران «گروه بین‌المللی بحران» و از افراد نزدیک به راب مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و رئیس تیم مذاکره‌کننده آمریکایی در وین گفت پیشنهاد اتحادیه اروپایی کمتر از انتظارات ایران است و بعید است شکاف‌های باقیمانده بین ۲ طرف را پر کند. واعظ گفت: «تصور اینکه بتوان هر نوع فرمول قابل قبولی را در این مرحله یافت، واقعا سخت است».

در همین حال مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی با تکرار موضع اخیرش درباره احیای برجام تاکید کرد اکنون زمان تصمیم‌گیری است. جوزپ بورل دیروز طی پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر خواستار استفاده از فرصت کنونی برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک شد. وی نوشت: اکنون باید تصمیماتی گرفته شود تا از این فرصت منحصر به فرد برای موفقیت و آزاد کردن پتانسیل بزرگ اجرای کامل این توافق استفاده شود. وی افزود: هم‌اکنون باید برای غنیمت بردن از این فرصت بی‌مانند جهت رسیدن به موفقیت، تصمیماتی اتخاذ کنیم و پتانسیل بزرگ اجرای کامل این توافق نشان داده شود. من هیچ جایگزین موثر یا جامع در دسترسی نمی‌بینم.

دولت بایدن از ابتدای مذاکرات وین تلاش کرد یک متن ضعیف را به طرف ایرانی تحمیل کند که ضمن خواسته‌های فرابرجامی شامل اطمینان حاصل کردن از بازگشت به برجام به عنوان سکوی پرش برای توافق طولانی‌تر و گسترده‌تر، هیچ تضمینی برای عدم خروج مجدد از توافق جدید نداد. بایدن حتی در سفر خود به سرزمین‌های اشغالی تا جایی پیش رفت که اذعان کرد حاضر است توافق شکست بخورد ولی سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های به اصلاح تروریستی خارجی آمریکا خارج نشود. دولت بایدن و جوزپ بورل توافق را فقط یک معاهده منع اشاعه‌ می‌بینند که نباید هیچ نفعی به تهران برساند.

منبع: وطن امروز