پایان بن بست ۷ ساله روابط تهران-ریاض

«دریابان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران طی چند روز گذشته در یک کشور خارجی مشغول مذاکرات بسیار مهمی است. اعلام قریب‌الوقوع نتایج این مذاکرات، تحولات قابل ملاحظه‌ای را رقم خواهد زد.» این خبر مهم و فوری بود که نور نیوز رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی در نخستین ساعات روز گذشته منتشر کرد. اگرچه برخی گمان کردند که این مذاکرات درباره پرونده برجامی ایران انجام گرفته است، اما اهمیت خبر دست کمی از مذاکرات برجامی نداشت و ساعتی بعد به طور رسمی  اعلام شد که بن بست7 ساله  تهران- ریاض به پایان رسیده  و ایران و عربستان با میانجی گری چین توافق نامه ای را امضا کردند که  ظرف حداکثر ۲ ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند و سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند. خبری مهم که مانند یک بمب خبری صدا کرد و در همان دقایق اول انتشار آن با واکنش های مختلف داخلی و خارجی همراه شد، کشورهای منطقه از آن استقبال کردند؛ واشنگتن واکنش ملایمی به آن داشت و صدای اعتراض صهیونیست ها را درآورد و این خبر تاجایی پیش رفت که برخی از رسانه ها از تاثیر آن بر قیمت دلار خبر دادند.

در همین زمینه، نور نیوز درباره جزئیات این توافق مهم  نوشته است :« به‌دنبال سفر بهمن‌ماه رئیس جمهور به پکن، دریابان شمخانی از روز دوشنبه ۱۵ اسفندماه در شهر پکن با هدف پیگیری توافقات سفر رئیس جمهور، مذاکرات فشرده‌ای را به منظور حل‌وفصل نهایی موضوعات فیمابین تهران-ریاض با همتای سعودی خود آغاز کرد. در پایان این مذاکرات، روز گذشته بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای «علی شمخانی» نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، «مساعد بن‌محمد العیبان» وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و «وانگ ئی» عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین صادر شد.» «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز  پس از امضای بیانیه مشترک سه‌جانبه میان جمهوری اسلامی ایران، پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری خلق چین در پکن اظهار کرد :«  گفت وگوهای انجام شده میان دو کشور صریح، شفاف، همه‌جانبه و سازنده بود. رفع سوءتفاهم‌ها و نگاه رو به آینده در روابط تهران-ریاض، قطعا توسعه ثبات و امنیت منطقه‌ای و افزایش همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس و جهان اسلام را برای مدیریت چالش‌های موجود به‌دنبال خواهد داشت.» علی شمخانی در توضیحاتی درباره روند این توافق  با اشاره به سفر شی جین پینگ به عربستان  درخواست طرف عربستانی از پکن برای میانجی گری در این زمینه و متعاقب آن سفر آقای رئیسی به پکن را از زمینه های انجام این توافق بیان کرد.

در این بین و در بخشی از مشروح بیانیه مشترک ایران و سعودی،  ضمن تقدیر از تلاش های چند ساله عراق و عمان باهدف از سرگیری روابط تهران و ریاض به موافقت نامه های سال 76 و 80 میان دو کشور اشاره شده و آمده است :« در نتیجه‌ گفت وگوهای انجام شده، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی توافق کردند ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند و سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند. دو کشور با تاکید بر احترام به حاکمیت و دخالت نکردن در امور داخلی یکدیگر در زمینه اجرای موافقت‌نامه همکاری‌های امنیتی امضا شده در تاریخ 1380.1.28خورشیدی برابر با  2001.4.17 میلادی و نیز موافقت‌نامه عمومی همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، سرمایه‌گذاری، فنی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جوانان، امضا شده در تاریخ 1377.3.6 خورشیدی برابر با 1998.5.27میلادی توافق کردند.» در توضیح موافقت نامه امنیتی سال 80 میان دو کشور باید گفت که این موافقت نامه، موافقت نامه گسترده ای است و شامل12 ماده تحت عناوینی نظیر همکاری های امنیتی، تبادل اطلاعات، پیشگیری از وقوع جرایم سازمان یافته و تروریسم، مبارزه با مواد مخدر و مقابله با تردد غیرمجاز افراد، قاچاق کالا و انسان در مرزهاست.  در همین حال وزیر خارجه چین درباره این توافق گفت:مذاکرات و گفت وگوی عربستان سعودی و ایران در پکن، پیروزی صلح  است.

 استقبال  حزب ا... و انصارا... و زهرمارِ تل آویو

در این میان اما خبرِ توافق در شرق به غرب هم رسید و با واکنش واشنگتن همراه شد و سخنگوی کاخ سفید در این باره اعلام کرد :« آمریکا از گزارش‌ها درباره احیای روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان سعودی مطلع است. واشنگتن از هر گونه تلاش برای پایان جنگ در یمن و کاهش تنش در منطقه خاورمیانه استقبال می‌کند.» خبرِ خوب و مهم توافق ایران وسعودی با واکنش های متعددی همراه شد. دیگر کشورها نیز از این توافق مهم و تاریخی استقبال کردند، چین آن را «یک پیروزی برای صلح» توصیف کرد، عمان ابراز امیدواری کرد که این توافق به پایه‌های امنیت و ثبات در منطقه کمک کند و عراق نیز که در کنار عمان سالیان سال برای از سرگیری روابط تهران و ریاض تلاش کرده بود، با استقبال این توافق را آغازگر صفحه جدیدی از روابط دیپلماتیک میان دو کشور بیان کرد.سید حسن نصرا...دبیر کل حزب ا... لبنان نیز در این باره اظهار کرد :« تحولات مربوط به نزدیکی عربستان و ایران خوب است و به ضرر مردم منطقه نیست بلکه به نفع آن ها خواهد بود. اگر نزدیکی عربستان و ایران در مسیر عادی پیش برود می‌تواند افق‌هایی را در منطقه و لبنان باز کند.» محمد عبدالسلام سخنگوی جنبش انصارا... یمن نیز در واکنش به این توافق گفت :« منطقه به بازگشت روابط طبیعی میان کشورهایش نیاز دارد به گونه‌ای که امت اسلامی امنیت مفقود شده‌اش به سبب دخالت های خارجی و در رأس آن دخالت های صهیونیستی آمریکایی را پس بگیرد.دخالت‌های خارجی در راستای بهره‌برداری از اختلافات منطقه‌ای عمل کرده است و ایران هراسی را برای ایجاد نزاع و درگیری و تجاوز به یمن مورد استفاده قرار داد.»  در این میان اما همان طور که پیش بینی می شد تقویت و احیای روابط کشورهای منطقه به مذاق تل آویو اصلا خوش نیامده و نخست وزیر سابق رژیم صهیونیستی در این باره گفت :« این توافق شکست کوبنده و بیانگر سهل انگاری و ضعف اسرائیل است. ازسرگیری روابط عربستان و ایران تحول خطرناک برای اسرائیل و یک پیروزی سیاسی برای ایران به شمار می رود.» در ادامه وزیر خارجه سابق اسرائیل نیز در توئیتر نوشت: «توافق بین ایران و عربستان سعودی شکست کامل و خطرناک سیاست خارجی اسرائیل است.این به معنی فروپاشی پدافند منطقه‌ای است که ساخت آن علیه ایران شروع شده است.»

تاکید بر سیاست همسایگی  و آرزوی تداوم تنش زدایی

در کنار واکنش های بین المللی، خروج از بن بست دیپلماتیک 7 ساله با واکنش های متعددی در داخل کشور همراه شد. در همین زمینه امیر عبداللهیان رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در توئیتی نوشت:« بازگشت روابط طبیعی میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی ظرفیت‌های بزرگی را در اختیار دو کشور، منطقه و جهان اسلام قرار می‌دهد.سیاست همسایگی به‌عنوان محور کلیدی سیاست خارجی دولت سیزدهم، با قوت در مسیر درست پیش می‌رود و دستگاه دیپلماسی فعالانه در پس تمهید گام‌های بیشتر منطقه‌ای است.» محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور نیز نوشت :« سیاست همسایگی رئیس جمهور بار دیگر جواب داد. در مذاکرات رئیس‌جمهور چین با ایشان در پکن، ابتکارهای سازنده منطقه‌ای مطرح شد که اینک به ثمر نشسته است.»

دراین میان    مهدی محمدی مشاور راهبردی رئیس مجلس در توئیتی این توافق را پروژه اولیه ترسیم کرده و اظهار کرد :« آغاز روابط دیپلماتیک با سعودی یک پروژه اولیه است و به خودی خود تحول بنیادینی محسوب نمی شود. تصمیم های آتی سعودی درباره کیفیت ارتباط با اسرائیل، آتش بس یمن، ریاست جمهوری لبنان و عملیات های اطلاعاتی مرکز اعتدال، روشن خواهد کرد واقعا با چه چیزی مواجهیم.»  سخنگوی دولت نیز به صراحت نوشت : « امنیت و اقتصاد غرب آسیا را ملت‌ها و دولت‌های غرب آسیا می‌سازند، بدون دخالت خارجی.»

حسن روحانی رئیس جمهور سابق نیز با انتشار تصاویر حمله به سفارت سعودی دو هفته قبل از امضای برجام، در باره این توافق واکنش متفاوتی داشت و ابراز کرد :« خدا نیامرزد آن هایی را که نگذاشتند روابط بین ایران و برخی همسایه‌ها به خوبی انجام بگیرد. کارهای کودکانه و احمقانه انجام دادند، به مراکز دیپلماتیک حمله کردند. اگر این ها نبود امروز شرایط بهتری داشتیم.»  عبدالناصر همتی نیز با کنایه به رئیس‌جمهور، به توافق ایران و عربستان واکنش نشان داد و در صفحه توئیتری خود نوشت :« توافق با آژانس و عربستان دو اقدام مثبت بودند. تفاهمات بین المللی و تنش زدایی به تدریج آثار خود را بر کاهش انتظارات تورمی نشان می دهد، حتی در یک روز تعطیل! ادامه تعامل، از خانه تا جهان، رمز گشایش امور و پیش نیاز پیشرفت و توسعه کشور است.» عبدا... رمضان‌زاده سخنگوی دولت اصلاحات نیز آن را گامی موثر برای امنیت منطقه ای دانست و نوشت :« بیش باد»