شیر در زنجیر، قهرمان لیبی

سرویس بین الملل «فردا»: این روز‌ها بسیاری از خبرگزاری‌ها و وب سایت‌های تحلیلی در خبر‌ها و مقالات خود از قیام مردم لیبی علیه سرهنگ قذافی با عنوان قیام نوادگان «عمرالمختار» نام می‌برند. فردی که در تاریخ معاصر لیبی به دلیل مبارزات خود با استعمارگران ایتالیایی شهرت فراوانی دارد. در این مقال تلاش شده تا به ابعاد شخصیتی و مبارزات عمر مختار پرداخته شود.

عمر مختار در سال ۱۸۶۲ در برقع متولد شد. در ابتدا در یکی از مدارس خانقاه (زاویه) در «زنزور» و سپس درخانقاه «جغبوب» مشغول تحصیل شده و مراحل تربیت و رشد روحانی خویش را در این مکاتب و مدارس گذرانید.

در آن زمان، مدارس خانقاه، وابسته به نهضت نوپای سنوسیه بود. سنوسیه فرقه‌ای از مجاهدین صوفی در آفریقای شمالی و منسوب به سید محمد بن‌علی سنوسی می‌باشد. سید محمد بن‌علی، داعیۀ اجتهاد داشت و در اصول و کلام و تصوف چندین کتاب به رشته تحریر درآورد. سنوسی در تحقق اندیشۀ وحدت اسلامی اهتمام بسیار کرد و مریدان و جانشینان وی نیز در تعقیب مقاصد او تلاش‌های فراوانی نمودند.

عمرمختار که در دامان مکتب اسلام پرورش یافته بود به عنوان برجسته‌ترین عالم سنوسی به مقام رهبری خانقاه «القصور» واقع در جبل الاخضر منصوب شد و تا سال ۱۹۱۱م مانند دیگر علمای خانقاه‌ها به انجام وظایف متعارف، اشتغال داشت. تا اینکه حضور استعمارگران ایتالیایی در خاک لیبی، این غیورمرد را بر آن داشت که سلاح بر دست و جان بر کف، با پشتوانۀ ایمان و توکل به خدا برای دفاع از کیان اسلام و شرافت مسلمانان، قدم به معرکۀ جهاد بگذارد. بدینسان، وی زهد و تقوا را با جهاد و پیکار درهم آمیخت و مکاتب و خانقاه را علاوه بر ذکر و عبادت به مراکز تعلیمات جهادی مسلمانان علیه سلطۀ بیگانگان مبدل ساخت.

عمرمختار به وسیلۀ افرادی که تحت نظارت و توجهات خودش تربیت یافته بودند، توانست انقلابی عظیم، سدی فولادین و حرکتی عزت‌آفرین را در مقابل دشمنان اسلام ایجاد نماید. از امتیازاتی که این سردار زاهد از آن بهره‌مند بود، می‌توان ژرفای نفوذ روحانی‌اش در میان قبایل را نام برد.

نهضت عمرمختار در شرایطی پا به عرصۀ وجود گذاشت که ملت‌های عرب به ویژه مردم لیبی و مصر، زیر تازیانه بیگانگان و در آستانه اضمحلال امپراطوری عثمانی، چشم به سرنوشتی تلخ دوخته بودند.

عمر مختار در قیامی که با هدف بیرون راندن ایتالیایی‌های استعمارگر از خاک لیبی، به وقوع پیوست، بیست سال پایانی عمرش را در میدان جهاد و مبارزه گذرانید و در این دوران، چنان رشادت‌ها، دلاوری‌ها و راهبردهای جنگی را از خود نشان داد که هر کدام در نوع خود، بی‌نظیر بودند.

مجاهدان تحت فرماندهی وی با حمله‌های ناگهانی و برق آسا، درمدت چند دقیقه ضربه‌های سنگینی بر دشمن وارد کرده و با‌‌ همان سرعت صحنه را ترک می‌کردند؛ بطوری که دشمن متجاوز زمانی به خود می‌آمد که دیگر از آن قاصدان تیغ و شمشیر اثری نبود. وی همواره در پیشانی حمله لشکریان تحت فرماندهی‌اش به مجاهدت می‌پرداخت.

به گفته یکی از فرماندهان ایتالیایی بنام «گرازیانی» فقط در مدت بیست ماه، ۲۶۳ جنگ، بین دو طرف رخ داد که هر بار نیز از جانب گروه عمرمختار، ضربه‌های مهلکی بر پیکره دشمن وارد می‌شد. تاریخ آخرین معرکه‌ای که بین نیروهای دشمن و سپاه عمرمختار رخ داد، به ۱۱ سپتامبر ۱۹۳۱م باز می‌گردد. در این جنگ، حدود ۵۰ مجاهد همراه وی بودند که اکثر آن‌ها جان خود را در راه مبارزه با استعمار از دست دادند.

در ‌‌نهایت، دشمن با هدف قرار دادن اسب عمرمختار و وارد شدن جراحاتی بر بدنش، وی را دستگیر کرد. جالب آنجاست که هیچ یک از نظامیان ایتالیایی نمی‌دانستند پیرمردی که اسیرشان شده، فرمانده مجاهدان (عمرمختار) است.

عمرمختار چهار روز در «بنغازی» زندانی بود و ساعت پنج بعد از ظهر ۱۵ سپتامبر۱۹۳۱م، ایتالیایی‌ها، حکم اعدام وی را صادر کردند.

مصطفی عقاد کارگردان فقید سوری- آمریکایی که در پرونده کاری خود فیلم به یادماندنی محمد رسول الله را دارد، از زندگی عمر مختار نیز فیلم خاطره انگیز دیگری به نام شیر صحرا را به تصویر کشید. در این فیلم آنتونی کوئین در نقش عمر مختار، بازی به یاد ماندنی را از خود به نمایش گذاشت.