مهريه‌‌ به رنگ طلا؛ زندگي‌ به رنگ مس

فارس: تعيين مهريه در عقد ازدواج مسلمانان سنتي نبوي بوده و مرد مبلغي را مطابق خواست زن به عنوان مهر به وي اهدا مي‌كند؛ در واقع اعطاي مهريه از طرف مرد نشانه صداقت، راستگويي، علاقه و محبت وي به زن و تشكيل خانواده است اما امروزه در جامعه ايراني تعيين مهريه به معضلي براي ازدواج جوانان تبديل شده است. در سال‌هاي اخير شاهد هستيم كه تعيين تعدادي سكه به عنوان مهريه در قباله ازدواج جايي براي خود يافته است كه گاهي اوقات ميزان اين سكه‌ها آنقدر زياد و بي حساب و كتاب مي‌شود كه زندگي زناشويي را نيز تحت الشعاع قرار مي‌دهد. به گواهي تاريخ در عصر جاهليت نيز مهريه‌هاي سنگين رايج بود كه با ظهور اسلام و با مهرالسنة كه پيامبر (ص) به همسرانش اعطا مي‌كرد اين سنت منسوخ شد؛ در روايات بسيار از ائمه معصومين (ع) نيز مي‌بينيم كه بر شوم بودن عروسي كه مهريه سنگين دارد تأكيد شده است. اگرچه درخواست مهر بالا از طرف دختر عقد را باطل نمي‌كند اما اين عمل بر خلاف سنت پيامبر (ص) و ائمه (ع) بوده و تضمين‌كننده خوشبختي دختر در زندگي آينده نيست در واقع به نوعي ماديات در زندگي چنين افرادي باارزش‌تر از مسائل معنوي است. شبكه فعالين ازدواج سازمان ملي جوانان در راستاي اقدامات اين سازمان براي ازدواج جوانان با هدف «الگوسازي براي جوانان در آستانه ازدواج»،«معرفي زوج هاي جوان و به طور خاص زنان نمونه با مهريه‌اي بر اساس دستورات دين مبين اسلام»، «بازگشت مهريه به جايگاه واقعي خويش (غلبه جنبه معنوي ازدواج بر جنبه مادي)» و «جمع آوري اطلاعات صحيح جهت ارائه گزارش به عموم جامعه» باشگاه زوج آسماني و سايت WWW.14seke.ir را راه اندازي كرده است كه از زوج‌هايي كه مهريه 14 سكه يا پايين‌تر دارند ثبت‌نام مي‌كند و مهلت ثبت‌نام تا پايان ماه ذي حجه اعلام شده است. * تعيين مهريه‌هاي بالا عامل خوشبختي نيست مريم رسولي 23 ساله دانشجوي IT و مجرد در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعي باشگاه خبري فارس «توانا» در خصوص مهريه و نقش آن در ازدواج مي‌گويد: به نظر من مهريه يك دختر بايد بين 350 تا 500 سكه باشد اين مقدار نه كم است و نه زياد؛ بسياري مواقع شنيده‌ام كه مردها مي‌گويند مهريه همسرم مثلاً 5 سكه است و خيلي راحت مي‌توانم طلاقش دهم. وي مي‌افزايد: دختراني هم بوده‌اند كه با مهريه‌هاي اندك و 14 سكه‌اي خوشبخت شده‌اند اما بهتر است كه با مهريه بيشتر امنيت رواني دختر در آينده تأمين شود. مريم شادي 40ساله و مونتاژكار در اين خصوص اظهار مي‌دارد: تعيين مهريه‌هاي بالا بي‌معني و كار بيهوده‌اي است و نمي‌تواند عامل خوشبختي باشد وقتي سازگاري و علاقه در ميان نباشد حتي 100 ميليارد تومان مهريه هم نمي‌تواند زندگي را پايدار نگه دارد. وي ادامه مي‌دهد: در واقع مهريه ملاك خوشبختي نيست و بستگي به افراد دارد كه آن را ملاكي تأثيرگذار در زندگي بدانند يا خير؛ خود من 23 سال پيش با 500 هزار تومان مهر ازدواج كردم و هيچ مشكلي هم با همسرم نداشته‌ام. مسعود 27 ساله مجرد و كارمند در خصوص نقش مهريه در تأخير ازدواج جوانان مي‌گويد: مهريه يك عامل تأثيرگذار در كاهش ازدواج‌هاست اما عامل اصلي نيست؛ مسائل مهمتري نيز وجود دارد كه باعث ازدواج گريزي جوانان مي شود از جمله قناعت نداشتن در زندگي‌ كه ازدواج را به تأخير مي‌اندازد. وي در خصوص ذهنيت برخي از خانواده‌ها راجع به ميزان مهريه دخترانشان مي‌افزايد: خانواده‌هايي هستند كه مي‌گويند خواستگار خوب وجود ندارد اما وقتي پاي خواستگار به منزلشان مي‌رسد تازه خواسته‌هاي نامعقول، شرايط سخت و مهريه‌هاي بالا را در برنامه خود قرار مي‌دهند. اين جوان در ادامه مي‌گويد: شخصاً با مهريه‌هاي بالا مخالف هستم اما خانم‌ها نيز از ازدواج و آينده‌شان مي‌ترسند و مهريه را به نوعي پشتوانه زندگي خود مي‌دانند اما در واقع دختر اگر خوب باشد نبايد ترسي نيز از عملكرد آينده همسرش داشته باشد؛ كسي كه بخواهد با اجبار مهريه به زندگي ادامه دهد بهتر است كه اصلاً دختر با او ازدواج نكند. وي اضافه مي‌كند: خيلي خوب است كه ازدواج 14 سكه‌اي در جامعه نهادينه شود؛ دوستاني داشته‌ام كه تا پاي نامزدي نيز پيش رفته‌اند اما به دليل تقاضاي مهريه بالا از طرف دختر يا خانواده دختر از ازدواج منصرف شده‌اند. * ازدواج آگاهانه به نسبت مهريه پشتوانه محكم‌تري براي زندگي است ن ـ د آقاي 20 ساله و دانشجو در اين خصوص مي‌گويد: من اگر زماني بخواهم ازدواج كنم نهايتاً مهريه‌اي 500 سكه‌اي را مي‌پذيرم و بيشتر از آن را قبول نمي‌كنم. وي در خصوص ترويج و فرهنگ سازي ازدواج‌هاي 14 سكه‌اي از سوي سازمان ملي جوانان و قرعه كشي براي 3000 سفر مشهد مقدس از ميان اين زوج‌ها مي‌افزايد: اگر جايزه‌ها و مشوق‌هاي بيشتري براي جوانان در نظر گيرند خيلي بهتر است اين اقدام مثبت و سازنده است و بسياري از كساني كه با 14 سكه ازدواج مي‌كنند از كساني كه با مهريه هاي 1000 سكه‌اي ازدواج كرده‌اند زندگي بهتري دارند. اين دانشجو تصريح مي‌كند: بيشتر مواقع مهريه بالا نمي‌تواند پشتوانه زندگي و خوشبختي زن باشد بلكه شناخت از خصوصيات اخلاقي طرف مقابل و ازدواج آگاهانه پشتوانه محكم‌تري براي زندگي است. مهدي رباني 26 ساله و كتابفروش مي‌گويد: مهريه همسر من 100 سكه است و هنگامي كه اين تعداد سكه را پيشنهاد دادند به اين دليل كه از طرف مقابلم به شناخت رسيده بودم و در مورد خانواده‌اش تحقيق كرده بودم مخالفتي نكردم و اكنون نيز بدون هيچ مشكلي با همسرم زندگي مي‌كنم. وي در خصوص نهادينه‌سازي مهريه‌هاي اندك و 14 سكه‌اي در جامعه مي‌گويد: اين طرح بسيار عالي است اما به نظر من دست يافتن به آن غير ممكن است. كرمي 24 ساله و فروشنده كه ليسانس اقتصاد دارد در خصوص بحث مهريه بيان مي‌دارد: در بين بستگان ما معمول است كه طبق عرف جامعه مهريه را تعيين مي‌كنند و از آنجا تمام ازدواج‌ها خانوادگي است معمولاً اختلاف و مشكلي بر سر تعيين مهريه‌ها پيش نمي‌آيد. وي مي‌افزايد: ميزان مهر در خانواده ما مطابق آنچه اكنون در جامعه معمول است چيزي حدود 300 تا 400 سكه است. كرمي در ادامه مي‌گويد: اينكه مهريه 14 سكه باشد براي پسرها خيلي خوب است اما مهم اين است كه مهريه پايين بهانه‌اي نشود براي برخي پسرها كه در مشكلات زندگي بخواهند سريع همسر خود را طلاق دهند؛ مهريه 14 سكه‌اي خيلي خوب است اما بايد دقت شود كه بعداً براي دختر دردسر نداشته باشد. نازنين ابيانه 26 ساله و كارمند اظهار مي دارد: مهريه 14 سكه‌اي را به هيچ عنوان قبول ندارم؛ مهريه سنگين مي‌تواند عاملي براي ازدواج ديرهنگام باشد اما دليل اصلي نيست. وي بيان مي‌دارد: مهريه متعارف بايد بالاي 20 سكه باشد چرا كه با مهريه پايين مرد مي‌تواند به راحتي زن را طلاق دهد؛ شايد مهريه پشتوانه‌اي براي تضمين زندگي نباشد اما دليل نمي‌شود تا مهريه بيش از حد پايين تعيين شود و به عنوان ابزاري براي تهديد زن در دست مرد قرار گيرد. * ريشه اصلي مهريه‌هاي سنگين به روحيه برتري‌طلبي برخي از مردم باز مي‌گردد مجيد ابهري متخصص علوم رفتاري و آسيب‌شناسي در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعي باشگاه خبري فارس «توانا» در خصوص رايج شدن مهريه‌هاي سنگين در جامعه اظهار مي‌دارد: تعيين مهريه‌هاي فانتزي و سنگين توسط افراد نوكيسه و كساني كه با رقابت‌هاي منفي سعي مي‌كنند خود را در جامعه مطرح كنند باعث شده كه بسياري از رفتارهاي نامتعارف در زمينه ازدواج در ايران جزو آداب و رسوم شود. وي مي‌افزايد: تعيين مهريه‌هاي نامتعارف مثل 1000 كيلو پوست پياز، 100 كيلو بال مگس، يك جفت غزال وحشي و امثال اينها، مسير ازدواج را به سمت و سويي مي‌برد كه براي جوانان ايجاد ترس و وحشت مي‌كند. ابهري در ادامه يادآور مي‌شود: تا پيش از اين مهريه‌ها بر اساس پول، ملك يا اموال غيرمنقول تعيين مي‌شد اما متأسفانه با قرار گرفتن سكه در رديف مهريه‌هايي رايج، باعث شده كه يك سنت غلط در جامعه رايج شود؛ برخي خانواده‌ها و دختران نيز با چشم و هم‌چشمي از ديگران به اين سنت غلط دامن مي‌زنند. وي با بيان اينكه مهريه در ايام گذشته بسيار اندك بوده، مي‌گويد: بهتر است خانواده‌ها و نهادهاي متولي با الگوسازي و فرهنگ‌سازي در اين زمينه مانع از افزايش آمار مهريه‌هاي نامتعارف شده و با اين سنت غلط مبارزه كنند. اين استاد دانشگاه اضافه مي‌كند: ريشه اصلي تعيين مهريه‌هاي سنگين در روحيه برتري‌طلبي برخي از مردم است چرا كه تعيين مهريه در بين برخي خانواده‌ها و دختران جوان به يك مسابقه بي‌پايان تبديل شده است و در يك دهه گذشته اينگونه رفتارها به اوج خود رسيده كه اگر با آن مقابله نشود ادامه آن نتيجه‌اي جز وحشت جوانان نخواهد داشت. * دوست دارم مهريه‌ام سفرهاي زيارتي مكه و كربلا باشد سميرا محمدزاده 24 ساله و دانشجوي علوم سياسي در خصوص مهريه 14 سكه‌اي خاطرنشان مي‌كند: اين اقدام خيلي خوب است چرا كه ساده‌زيستي را در ميان جوانان رواج مي‌دهد و باعث آسان شدن ازدواج‌ها و زندگي مي‌شود. وي ادامه مي‌دهد: البته مهريه مي‌تواند پشتوانه مناسبي براي دختران بعد از طلاق باشد چرا كه اعتماد كردن در شرايط فعلي جامعه بسيار سخت است اما مهريه بالا ضامن خوشبختي نيست و اگر مهريه در حد متعارف و معمولي باشد به طور مثال 100 سكه كافي است و من دوست دارم به شخصه مهريه‌ام سفرهاي زيارتي مكه و كربلا باشد تا با سفر به اين مكان‌ها از خدا بخواهم زندگي‌ام را با دوام كند و آينده را طوري برايم رقم زند كه اصلاً به گرفتن مهريه مجبور نشوم. هانيه دبيري 42 ساله و كارمند مي‌گويد: من تقريباً 20 سال است كه ازدواج كرده‌ام و در زمان ازدواج ما بحث مهريه اينقدر داغ نبود و دخترهاي اقوام راجع به مهريه‌شان تصميم نمي‌گرفتند بلكه بزرگترها تصميم‌گيرنده اصلي بودند. وي مي‌افزايد: مهريه من با قيمت امروز حدود 10 سكه طلا مي‌شود كه به زمان خودش خيلي زياد بود و در طول اين مدت از زندگي‌ام راضي بوده‌ام و به جوانان و فرزندان خودم هم توصيه مي‌كنم كه در اين مورد سخت‌گيري نكنند چراكه مهريه دوام زندگي را تضمين نمي‌كند. قاسم رجب‌پور 36 ساله و متأهل كه شغل آزاد دارد در خصوص مهريه‌هاي سنگين اظهار مي‌دارد: به نظر من اين امكان وجود دارد كه مهريه‌هاي سنگين را با طرح‌هاي ديگري جايگزين كرد به عنوان مثال در هنگام عقد مرد مكلف شود كه بخشي از درآمد ماهيانه‌اش را به همسرش بدهد. وي در ادامه مي‌افزايد: مهريه‌هاي 14 سكه‌اي نيز طرح خوبي است اما براي اينكه از طرف مردم پذيرفته شود بايد فرهنگ‌سازي كرد. * پشتوانه‌هاي حقوقي در اين زمينه مي‌تواند به كمك بيايد ليلا ملكي دانشجوي ادبيات و 27 ساله كه متأهل است در خصوص مهريه‌ دختران و توقعات بالا در اين زمينه مي‌گويد: مهريه‌هاي سنگين خوشبختي نمي‌آورد و مهريه پايين نيز نشان‌دهنده مسئله خاصي نيست كه بعضي ها با ديد منفي به آن مي‌نگرند. ملكي در ادامه يادآور مي‌شود: به نظر من زندگي خوب در كنار همسرم بستگي به ميزان مهريه ندارد و من با مهريه 110 سكه‌اي كاملاً آرامش داشته و زندگي با سادگي را ترجيح مي‌دهم. محسن مرادي 21 ساله كه شغل آزاد دارد تصريح مي‌كند: بعضي خانم‌ها كه مهريه سنگين طلب مي‌كنند اصلاً به اين مسئله فكر نمي كنند كه اين پول چگونه بايد تهيه شود در حاليكه از ميزان درآمد و وضعيت خانواده و طرف مقابل خبر دارند و مي‌دانند كه پرداخت اين مهريه‌ها غيرممكن است اما باز بر تقاضاي غير منطقي خود اصرار دارند. وي در خصوص طرح سازمان ملي جوانان براي نهادينه كردن مهريه 14 سكه‌اي مي‌‌افزايد: از اين طرح مطلع نشده‌ام اما ظاهراً راهكار خوبي است؛ زندگي‌هايي كه با مهريه‌ پايين تشكيل مي‌شود عشق و محبت بيشتري را در خود دارد. مونا عزتي، كارمند 35 ساله و متأهل در خصوص مهريه به عنوان پشتوانه زندگي زن خاطرنشان ‌مي‌كند: به نظر من دولت با حمايت بيشتر از زنان بايد به آنان پشت‌گرمي دهد تا نيازهاي خود را در برابر مردان در قالب مهريه‌هاي سنگين نشان ندهند در واقع پشتوانه‌هاي حقوقي در اين زمينه مي‌تواند به كمك بيايد. عزتي ادامه مي‌دهد: بعضي مردان نيز گمان مي‌كنند كه دختر حق ندارد مهريه سنگين تقاضا كند اما اين حق هر دختري است كه مهريه را به هر مقدار كه بخواهد از مرد طلب كند و مرد نيز اختيار دارد كه آن را بپذيرد يا رد كند. زهرا پيرهادي 24 ساله و دانشجوي عمران مي‌گويد: هنگامي كه براي ازدواج هيچ شناخت قبلي از طرف مقابل وجود نداشته باشد مجبور مي‌شويم كه با مهريه پشتوانه ايجاد كنيم بنابراين بايد مهريه را بالا گرفت تا در مواقع ضروري بتوان به عنوان يك امتياز از آن استفاده كرد. * مهريه 14 سكه‌اي نمادي از ارزش‌هاي اسلامي است اسفنديار آزاد مرزآبادي، روانشناس و عضو هيئت علمي مركز تحقيقات و علوم رفتاري در خصوص مهريه‌هاي غيرمتعارف اظهار مي‌دارد: مهريه مكانيسمي است كه براي حفظ زندگي زناشويي طراحي شده و كنش اصلي آن اين بوده است كه زن در مواقع مشكلات پشتوانه اي داشته باشد اما در سال‌هاي اخير از آن كنش‌گري خود خارج شده و به معضلي جدي در امر ازدواج تبديل شده است. وي مي‌افزايد: مهريه تأثيري در ايجاد ميل باطني بين زن و شوهر ندارد در حالي كه عده‌اي گمان مي‌كنند مهريه مايه قوام و دوام زندگي است و همين عامل به اشتباه در افزايش ميزان مهريه‌ها مؤثر بوده است. آزاد مرزآبادي با بيان اينكه افزايش ميزان مهريه‌ها به نوعي حساسيت پسران را در پي داشته است، بيان مي‌دارد: پسران نيز در اين شرايط تلاش مي‌كنند تا حد امكان مهريه را كاهش دهند و هنگامي كه موفق به اين امر نشوند از ازدواج سر باز مي‌زنند و همين مهريه‌ها عاملي در تأخير يا عدم ازدواج جوانان مي‌شود. وي در ادامه در خصوص ترويج فرهنگ مهريه‌هاي 14 سكه‌اي تصريح مي‌كند: مهريه 14 سكه‌اي به طور كلي نمادي از ارزش‌هاي اسلامي است و چنانچه زوجين به اين نماد پايبند باشند مي‌تواند تأثيرگذار باشد اما به نظر كافي نيست چرا كه تنها افرادي كه به ارزش‌هاي اصيل اسلامي پايبندند به اين مقدار راضي خواهند شد؛ بنابراين بهتر است طيفي را براي مهريه در نظر گرفت؛ از 14 سكه تا مثلاً 110 و 124 سكه با معيارهاي مذهبي و فرهنگي در يك حد متعارف كه سنگين نباشد. اين استاد دانشگاه اضافه مي‌كند: در تعريف و تعيين ميزان مهريه بايد بيشتر به توانايي مرد توجه كرد؛ اينكه مرد توانايي پرداخت مبلغ مهر را داشته باشد مهمترين مطلب است تا به اين صورت دلهره و فشار مضاعف در مرد ايجاد نشود و در عين حال زن نيز بايد از مهريه به عنوان پشتوانه استفاده كند و به عنوان حربه‌اي براي ايجاد نگراني در مرد آن را به كار نگيرد. * چشم‌ و‌ هم‌چشمي‌ها و افكار غلط روز به‌روز بر تعداد سكه‌هاي مهريه مي‌افزايد نسرين نكونام 30 ساله، كارمند و متأهل در خصوص مهريه متعارف مي‌گويد: طبق آموزه‌هاي ديني مهريه را بايد در حدي معقول و متعارف تعيين كرد نه در آن حد كه مرد از پرداخت آن ناتوان باشد و نه در آن حد كم باشد كه زمينه برخي سوءاستفاده‌ها از طرف مرد را فراهم كند. وي اضافه مي‌كند: بهتر است ميزان مهريه 14 سكه به بالا باشد اما نه خيلي زياد؛ زيرا آنچه خوشبختي مي‌آورد تفاهم زن و مرد است. عادله شرف‌خاني 25 ساله و كارمند كه خود نيز مجرد است در خصوص مهريه‌ها تأكيد مي‌كند: مهريه هر قدر هم زياد باشد وقتي عشق و ايمان بين زن و مرد وجود نداشته باشد نمي‌تواند باعث تداوم زندگي شود. وي ادامه ‌مي‌دهد: مسئولان فرهنگي بايد ديد و ذهنيت دختران را نسبت به مهريه تغيير دهند چرا كه در حال حاضر جو بدي از اين لحاظ بر جامعه حاكم است و چشم ‌و هم‌چشمي‌ها به آن دامن مي‌زند و باعث فراري شدن پسران از ازدواج مي‌شود و همين عامل در تأخير ازدواج جوانان تأثير گذاشته است. اين كارمند مي‌افزايد: در گذشته كه كمتر رايج بود مهرهاي سنگين يا مهرهاي سكه‌اي هنگام عقد در قباله ازدواج ثبت شود زندگي‌ها دوام بيشتري داشت در واقع ايمان و وجدان همسران خوشبختي آنان را تضمين مي‌كرد. احمد سالكي 29 ساله و متأهل كه كارمند است درخصوص بحث مهريه‌ها اظهار مي‌دارد: ما در جامعه‌اي اسلامي زندگي مي‌كنيم كه بهترين الگوها را براي تمام مسائل زندگي از ائمه معصومين(ع) داريم. وي ادامه مي‌دهد: رسمي كه اكنون رايج شده و مهريه‌هاي سنگين به تعداد سال تولد دختر يا مهريه‌هاي عجيب از پسر درخواست مي‌كنند بر خلاف دين و عقل است؛ اين مسئله را حتي نمي‌توان ناشي از تقليد و تأثير از فرهنگ غربي دانست چرا كه مهريه در جامعه غربي موضوعيتي ندارد؛ در واقع چشم‌ و‌ هم‌چشمي‌ها و افكار غلط روز به‌روز بر تعداد سكه‌هاي مهريه مي‌افزايد. به گزارش توانا، زندگي حتي اگر بر پايه مهريه‌اي از ستون‌هاي طلا نيز بنا شود و مايه فخر فروشي به ديگران را براي يك دختر فراهم كند يا ارزشي توهمي و ساختگي به دختر ببخشد اما در نهايت هيچ‌گاه نمي‌تواند خوشبختي نداشته را براي يك زن و شوهر ايجاد كند؛ آنچه در اين بازار مكاره سكه‌هاي طلاي خيالي و توجيه‌هاي نامعقول«كي داده و كي گرفته» ضروري به نظر مي‌رسد، تغيير نگرش و رويكرد جامعه در خصوص نقش مهريه است كه متوليان فرهنگي مي‌توانند عمده‌ترين سهم را در اين تغيير داشته باشند.