وقتی واشنگتن نمی‌توانست کاری بکند/ حیاط خلوت سعودی در دستان ایران است

■ رابطۀ بین حوثی‌ها و ایران نامعلوم است ■

میزان رابطۀ بین حوثی‌ها، که در شمال غربی یمن سکونت دارند، و ایران نامعلوم است، اما بنابر گزارش‌ها، مبارزان حوثی در ایران آموزش دیده‌اند و ویدئوهای اردوی آمادگی آن‌ها حاکی از شباهت‌های بین آن‌ها و مبارزان حزب‌اللهِ لبنان است که تحت‌حمایت ایران قرار دارند. به‌لحاظ مذهبی، حوثی‌ها، که برآورد می‌شود حدود یک‌سوم جمعیت ۲۶ میلیون نفری یمن را تشکیل می‌دهند، شیعۀ زیدی هستند اما از دیرباز با سنی‌های یمن پیوندهای نزدیک‌تری داشته‌اند تا با شیعه‌های ایران. عربستان سعودی، که خود دارای جمعیت زیدی است که در مرز مشترک با یمن ساکن هستند، همواره به حوثی‌ها مظنون بوده است و در سال‌های ۲۰۱۰-۲۰۰۹ جنگ مرزی کوتاهی را به راه انداخت که در جریان آن نیروهای سعودی متحمل شکست‌های سنگینی شدند.

■ نحوه تصرف پایتخت به دست حوثی‌ها■

این بحران اخیر فقط در عرض چند هفته شکل گرفت. در اواخر اوت، حوثی‌های مسلح، که احساس می‌کردند در دولت منصور هادی نادیده گرفته شده‌اند، در اطراف پایتخت خیمه‌های اعتراض برپا کردند، نقطۀ اوج فشار شش ماهه‌ در جنوبی‌ترین نطقۀ قلمروشان که از دید جهان پنهان نماند.

یک هفته بعد، بعد از چهار روز جنگ در اطراف پایگاه نظامی مهمی در شمال غرب پایتخت، مردان مسلح حوثی ناگهان خودِ پایتخت را تصرف کردند و در سراسر شهر ایست‌های بازرسی برپا کردند. دولت مجبور به امضای توافقی برای تشکیل دولت جدید شد اما وقتی حوثی‌ها کنترل فرودگاه، مجلس، بانک مرکزی و ستادهای ارتش را نیز به دست گرفتند، این توافق به‌سرعت از اعتبار افتاد. رئیس جمهور منصور هادی همچنان به‌لحاظ نظری حاکم است؛ چرا که رهبر حوثی ظاهراً خواهان سهمی مقتدرانه در دولت جدید است اما نمی‌خواهد مستقیماً حکومت کند.

■ واشنگتن نمی‌توانسته کاری انجام دهد ■

واشنگتن حواسش کاملاً به بحران درحال شکل‌گیری بوده اما ظاهراً نمی‌توانسته است کاری انجام دهد. لیزا موناکو، مشاور ارشد رئیس جمهور اوباما در امور ضدتروریسم، ششم سپتامبر از صنعا دیدن کرد. پس از آن کاخ سفید اعلام کرد که وی "تأکیده کرده است که در مواجهه با چالش‌های پیش‌رویِ پیشبرد فرایند انتقال صلح‌آمیز قدرت، محکم پشت دولت یمن خواهد ایستاد." چهار روز بعد، رئیس جمهور قبل از اعلام راهبردش برای مقابله با دولت اسلامی عراق و شام- که چند ماه پیش بعد از اعلام خلافت در بخش‌هایی از سوریه و عراق به دولت اسلامی تغییر نام داد- با ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی تلفنی صحبت کرد. کاخ سفید در بازخوانی این تماس تلفنی یادآور شد که سران دو کشور "همچنین دربارۀ تحولات یمن گفت‌وگو کردند و یک بار دیگر تعهدات مشترک‌شان را در حمایت از منصور هادی و دولت یمن برای دستیابی به راه‌حلی پایدار برای تنش‌های موجود با جنبش حوثی در چهارچوب فرایند انتقال قدرت به ابتکار شورای همکاری خلیج فارس تکرار کردند." بعد از آن روز، رئیس جمهور در سخنرانی‌ تلویزیونی خود از یمن به‌عنوان نمونۀ موفق راهبرد ضدتروریسم آمریکا یاد کرد. اما یک هفته بعد، سفارت آمریکا در صنعا، با بالا دانستن سطح تهدید امنیتی به‌دلیل فعالیت‌های تروریستی و ناآرامی‌های داخلی، از شهروندان آمریکایی خواست یمن را ترک کنند.

■ نگرانی کشورهای عضو از توان بالای ایران ■

بحران یمن به عربستان سعودی و دیگر کشورهای محافظه‌کار خلیج یادآوری می‌کند که توان ایران درست بسیار زیاد و مشکل‌آفرین است. دخالت ایران در یمن چندان روشن نیست- و حدس‌وگمان‌ها حاکی از آن است که صالح، رئیس جمهور سابق یمن نیز از حوثی‌ها حمایت می‌کند- اما برای سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج تصور خود واقعیت است. درحال‌حاضر، چالشِ بزرگِ شورای همکاری خلیج فارس و آمریکا این است که به رئیس جمهور منصور هادی کمک کنند دوباره کنترل را به دست بگیرد.

■ واشنگتن باید تلاش‌های دیپلماتیک خود در خلیج فارس را تقویت کند ■

عوامل فراوانی هستند که ممکن است اوضاع را پیچیده کنند. مشکل دیگر حرف توافق احتمالی با ایران برسر موضوع هسته‌ای است، که باتوجه به سوءظن غریزی عربستان سعودی نسبت ‌به ایران، ممکن است این کشور را دچار نگرانی کند. تمام این رخدادها می‌طلبد که واشنگتن تلاش‌های دیپلماتیک خود در پایتخت‌های کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را تقویت کند تا نگذارد این اعضای مهم ائتلاف ضدداعش در این لحظۀ حساس از آمریکا فاصله بگیرند.