تعویق مذاکرات؟

گروه سیاست سایت فردا- طی ماه‌های گذشته چند بار به مرحله‌ای رسیدیم که گمان می‌رفت توافق نزدیک است و برخی منابع خبری از چند روز و چند ساعت مانده به احیای برجام می‌گفتند؛ همه این‌ها اما گذشت و کار به جایی رسیده که به نظر می‌رسد شاهد تعویق گفت‌وگوها خواهیم بود!

طرحی که اتحادیه اروپای بر مبنای پیشنهاد جوزپ بورل نوشته بود، بین ایران و آمریکا چندباری رد و بدل شد و طرفین نظرات خود را ارائه کردند. در آخرین مرحله نیز طرف آمریکایی که به گفته تحلیلگران آماده احیای برجام نیست، بار دیگر توپ را در زمین ایران انداخته و پاسخ‌های ما را غیرسازنده تلقی کرده است! 

در چنین شرایطی است که برخی کارشناسان بر این باورند که آمریکا تلاش می‌کند مذاکرات بازگشت به برجام را با توجه به نزدیکی انتخابات کنگره تا دو ماه دیگر کش بدهد. البته برخی دیگر از کارشناسان نیز بر این نظرند که با توجه به مشکلات اروپا برای تامین امنیت و انرژی خود به برجام نیاز دارند و دیر یا زود شاید یکی دو هفته دیگر توافق شود.

رحمان قهرمان‌پور درباره شرایط فعلی حاکم بر روند مذاکرات و تبادل پاسخ‌ها گفته: این واقعیت که ارزش استراتژیک برجام برای هر دو طرف کاهش یافته است را باید بپذیریم. باید بپذیریم که دیگر برجام ۲۰۱۵ و شرایطی که آن را محقق کرد وجود ندارد.

وی تاکید کرد که انتظارات ما از برجام نباید حداکثری باشد. در بهترین حالت می‌توان انتظارات متوسطی داشت در حالی که در ۲۰۱۵ امیدواری برای این که برجام فضای سیاست خارجی و اقتصاد ایران را تغییر دهد، زیاد بود و در طرف آمریکایی هم همین نگرش بود مبنی بر اینکه ایران در منطقه دست از محور مقاومت بردارد، اما دیدند که این‌گونه نشد.

وی در پاسخ به اینکه برخی می‌گویند اختلاف میان دو طرف بر سر چند کلمه است؟ گفت: قطعا اختلاف بر سر دو یا سه کلمه نیست. یکی از مهم ترین اختلاف ها بر سر تضمین‌هاست. از قدیم موضوع اقدامات اعتمادساز میان ایران و غرب محل اختلاف بوده است. شاید در ظاهر این طور به نظر برسد که بحث بر سر دو سه کلمه است اما اگر هم این‌گونه باشد، این چند کلمه قله کوه روابط ایران و غرب است که نتیجه چهار دهه بی‌اعتمادی مستمر میان دو طرف است، این کلمات اختلاف بر سر مسایل ساده نیست بلکه اختلافاتی تاریخی و عمیق هستند و به همین راحتی نمی‌توان انتظار داشت که حل شوند.

امیرعلی ابوالفتح، دیگر کارشناس بین‌المللی نیز نظر مشابهی دارد. او در مصاحبه‌ای گفته: «مساله اصلی این است که فاصله بین مطالبات ایران و آمریکا به قدری زیاد است که رسیدن به یک توافق را بسیار دشوار می‌کند. از این جهت من معتقد هستیم که مذاکرات ادامه خواهد داشت اما توافق ممکن است که بعد از انتخابات 2022 امریکا هم شاید حاصل نشود. مگر اینکه رویکرد کلان دو کشور تغییر کند البته من بعید می‌دانم که چنین اتفاقی رخ دهد».

ابوالفتح درباره اینکه نیاز مشترک دو طرف به حصول توافق چقدر می‌تواند اثرگذار باشد؟ گفت: «هر دو طرف به احیای برجام نیاز دارند اما به چه شرطی ؟ ایران می‌خواهد تحریم‌ها برداشته شود اما به چه شرطی؟ آمریکا می‌خواهد که ایران به بمب اتم دست پیدا نکند اما به چه شرطی؟ نیاز به اینکه توافق حاصل شود هم در ایران وجود دارد هم در واشنگتن، بروکسل، مسکو، پکن  حتی در ریاض و تل‌آویو هم وجود دارد اما هر یک از اینها توافق با شرایط متفاوتی را می‌خواهد. چون شرایط مورد نظر آنها با هم فاصله دارد و به طور کامل با هم منطبق نیست، دستیابی به توافق به تعویق افتاده است. در سال 2015 هم وقتی توافق حاصل شد که هم شرایط همه طرف‌های مذاکره کننده در یک مقطع خاص تاریخی که شاید به این زودی‌ها تکرار نشود با هم منطبق شد و در نهایت به یک متن توافق رسیدند. الان این اتفاق نیفتاده و نمی‌دانم که کی خواهد افتاد اما فعلا اختلافات خیلی زیاد است و در بخش‌های زیادی اشتراک نظر وجود ندارد که اتفاقا حساس‌ترین مسائل است و نیاز به مذاکره بیشتر دارد.