مناظره بر سر آوینی، هنرمند یا نظریه پرداز؟
خلاف اینکه برخی امروزه به دنبال تصویرکردن عجیب از آوینی هستند و یا صرفا این تصویرسازی ها را تکذیب کنند، از نظر من سیدمرتضی شخصیت رازگونه و کنجکاوکننده ای داشت و آدم فکر می کرد که او دائم بی قرار است و به طور جدی به دنبال معنایی برای زندگی و مرگ است.
سرویس فرهنگی فردا : برنامه سینمایی«هفت » در بخش نخست خود با اجرای بهروز افخمی به مناسبت شهادت شهید آوینی، مناظره ای با حضور امید روحانی و وحید یامین پور برگزار کرد.
افخمی: آوینی شخصیتی رازگونه داشت
افخمی در ابتدای این مناظره درخصوص سیدمرتضی آوینی گفت: خلاف اینکه برخی امروزه به دنبال تصویرکردن عجیب از آوینی هستند و یا صرفا این تصویرسازی ها را تکذیب کنند، از نظر من سیدمرتضی شخصیت رازگونه و کنجکاوکننده ای داشت و آدم فکر می کرد که او دائم بی قرار است و به طور جدی به دنبال معنایی برای زندگی و مرگ است .
وی افزود: او کنجکاوی زیادی درباره مرگ داشت. به گونه ای که گویی هجویی به سوی مرگ داشت. نه به معنای خودکشی، بلکه در معنای شهادت. ما هرگاه در سال های اولیه او را می دیدیم او به شکل معصومانه ای و به دور از ریا همواره می گفت: چرا من شهید نمی شوم !
روحانی: فهم ما از آوینی دچار تعارفات غلوشده است
در ادامه امید روحانی، منتقد سینما و از دوستان قدیمی آوینی درخصوص وی گفت: درباره آوینی اولین پرسش این است که آیا شهید آوینی غرب ستیز بود؟ قصه این است که بیست و چند سال از فعالیت ها و کتب های او گذشته است. یک عادت فرهنگی در ایران وجود دارد که ما معمولا حقایق و واقعیات درباره یک شخصیت فرهنگی را در برخی تعارفات غلو شده می پیچانیم و درواقع حقایق او را نادیده می گیریم. درباره شهید آوینی هم اینگونه شده است. از بس این غلوها صورت گرفته که من ناخودآگاه در حالت تدافعی و نفی این گزاره ها درآمده ام .
وی افزود: یک روز بالاخره ما باید دست برداریم و بنشینیم به واقعیت بپردازیم. او می توانسته در درجاتی ضدغرب بوده و در عین حال می توانسته در مواردی درباره غرب مداقه کند و بیاندیشد . آوینی ای که من حتی قبل از انقلاب و در کافه می شناختم این حالت بی قراری و با مرگ زیستن را داشت. این حالتی که در روزهای آخر زندگی اش بیشتر شده بود. این نیاز به سعادت به معنای رسیدن به آن قربی که انتظارش را داشت این بی قراری را موجب می شد .
و حید یامین پور، محقق نیز درخصوص شهید آوینی بیان داشت: خصوصیت سیدمرتضی آوینی این بود که خیلی شفاهی نبود و بسیار نوشته کتاب است. لذا تحلیل او براساس نوشته هایش چیز غیرواقعی نیست. آوینی مرگ آگاهی را مقدمه حکمت و حکمت را مقدمه هنر می دانست. لذا بر این باور بود دستیابی به نخل بلند حکمت از مسیر مرگ آگاهی اتفاق می افتد. این نیست که او تصور کند هنر از مسیر دیگری به دست آید. لذاست تنها این مسیر را انتخاب کرد .
یامین پور: جذابیت آوینی برای من آتش زدن گذشته اش است
وی افزود : جذابیت آوینی برای من این است که آوینی به آنچه به ایمان آورده بود، کافر شد و همه نوشته هایش را آتش زد. یعنی آنقدر شجاعت، صراحت و جوانی دارد که گذشته اش را آتش بزند. انقلاب این توانایی را داشته از قلب جریان شبه روشنفکر سکولار ایشان را یارکشی کند و به دامن انقلاب بیاورد .
این پژوهشگر ادامه داد: ما باید آوینی را یک اندیشمند بدانیم. او می داند بعدها این نوشته هایش مبنای تفکر و تحلیل دیگران می شود. چرا باید بگذارد اندیشه هایش دچار متشابهات شود. اگر چنین می شد امروز ما باید درباره آوینی دهه 50 و 70 بحث می کردیم. خیلی مشکل ایجاد می شد .
در ادامه امید روحانی در پاسخ به وی گفت: اتفاقا من برعکس شما ناراحتم که آوینی نوشته هایش را آتش زد. شما هم به دنبال ساخت آوینی تک ساحتی هستید. برای شناخت یک انسان بهتر بود آن نوشته ها الان بود تا بهتر این انقلابِ او را درک می کردیم. سیروریت آوینی با گذشته اش بهتر درک می شد. اگر نوشته های قبل از انقلابش امروز بود برای شما می شد. شما یک آدم را می گیرید حواشی اش را حذف می کنید این نمی شود !
افخمی نیز بیان داشت: به نظر من آتش زدن نوشته های گذشته اش کار شاعرانه، حماسی و البته احساسی ای بود .
آوینی هنرمند یا نظریه پرداز؟
مجری «هفت» با طرح پرسش آوینی هنرمند یا نظریه پرداز؟ خود گفت: به نظر من آوینی بیشتر هنرمند بود تا نظریه پرداز .
امید روحانی در این خصوص بیان داشت: مهمترین وجه نوشته های آوینی تک گفتارهای او برای فیلم های مستندش بود. برخی او را تئوریست سینمایی یا فیلسوف می نامند من در نوشته های او نه تئوری سینمایی دیدم نه فلسفه دیدم. درواقع همان شاعرانگی آوینی در قبل از انقلاب در حال گذر از ایمان مذهبی و دین به متونی می رسد که او در گفتارهای روایت فتح دارد .
یامین پور پاسخ داد: آوینی یکی از معلم های انقلاب اسلامی و در این مسیر در برخی وجوه از شهید مطهری نیز پیشی می گیرد. اینکه بگوئیم وی یک هنرمند شاعری بود اجحاف در اوست. شأن نظری او را باید جدی گرفت. آوینی قطعا به دنبال ارائه یک نظریه سینمایی بود. او به دنبال سنگ بنای یک تئوری جدی در سینما بود. دست کم آوینی صاحب یک تئوری انتقادی در سینما و مطبق با چارچوب های انقلاب اسلامی بود.
وی نهایتا گفت: اگر آوینی نبود ممکن بود برخی از تارکوفسکی به عنوان الگو در سینما یاد کنند، در حالی که امروز فیلمی مانند «ایستاده در غبار» الگو گرفته از «روایت فتح» ساخته می شود .
روحانی در انتها بیان داشت: من فکر می کنم درباره آوینی یک جوزدگی وجود دارد. ما همچنان غلو می کنیم. همچنان برخی چیزها را زیادی باد می کنیم و اینها در تضاد اند. در واقع آوینی مستندساز نبود. در حوزه نظری هم هیچ کدام از مواردی که مطرح کردند به علت شهادتش تبیین نیافت اما قطعا تاثیر خود را گذاشت. اما ما باید یک روز باید بنشینیم و تک تک این موارد را بحث کنیم .
افخمی در جمع بندی مناظره «هفت» بیان داشت: آوینی برای کسانی که او را از نزدیک درک کردند شخصیتی معماگونه دارد و برای کسانی که او را از نوشته هایش فهمیده اند، بنا بر گرایش و تفسیرهای هرکس آوینی متفاوتی خلق شده است.
دیدگاه تان را بنویسید