تصاویر: حیاط کوچک خانه‌ی ما

خانه هر فرد یکی از خصوصی ترین مکان‌های تجمع افراد یک خانواده و ابعاد آن جزو حریم خصوصی اعضای آن خانواده است. از قرن‌ها قبل در معماری ایرانی، خانه‌ها بخش‌های مختلفی داشتند که حیاط بخش مهمی از آن بود و که در زندگی روزمره اهالی یک خانه نقش زیادی داشت. این حیاط در خانه‌های قدیمی در حکم مرکز و قلب ساختمان بود؛ محیطی مسطح و مشجر داشت که توسط ایوان‌ها و اتاق‌ها و انبارها و دیوارها احاطه شده بود و با حوضی در وسط آن راهی به کوچه و خیابان داشت. با تغییرشکل و بافت شهرها در دوران مدرن و نیاز بیشتر مردم به خانه و مسکن و در ادامه آپارتمان‌سازی تقریبا نقش حیاط خانه به آن شکل گذشته از دست رفت.

با این حال در شهرهای مختلف ایران هنوز هم اکثر خانه‌ها محیطی را برای حیاط در نظر می‌گیرند که معمولا ساکنان یک ساختمان به صورت مشترک از آن استفاده می‌کنند. با این تفاوت که این حیاط دیگر آن نقش گذشته را در روابط خانوادگی، گذارن وقت و اوقاغات فراغت، محل تجمع خانواده و برگزاری مراسم های مختلف مذهبی و آیینی ندارد و البته از نظر معماری هم دیگر شباهتی با شکل و شمایل گذشته را ندارد. اگر در گذشته حوض و باغچه و درختان جزو لاینفک حیاط بودند، اما در حیاط‌های کوچک امروز تقریبا سهم باغچه و حوض و درخت‌های بزرگ «هیچ» است و خودروها جای آن‌ها را گرفته‌اند. از این جهت بنظر می‌رسد ظرف چند دهه بطور کامل نقش حیاط در فرهنگ اغلب خانواده‌های ایرانی و روابط افراد ساکن در آن‌ها بطور کلی تغییر کرده است.