آفت در نمايشگاه بين‌المللی کتاب
محمدعلي مشکيان
بسياري از ما بازديدکنندگان نمايشگاه (فروشگاه) بين‌المللي کتاب تهران، بدون خريد حتي يک جلد کتاب، تنها به قصد گردش به نمايشگاه مي‌رويم. انگار اين سال‌ها شاخه جديدي به صنعت گردشگري ما اضافه شده و آن «گردشگري نمايشگاه کتاب» در ارديبهشت ماه هر سال است. همکار عکاسم در بازديدي که از نمايشگاه داشتيم، مي‌گفت: در ميان اين انبوه جمعيت، دقايقي معطل مانده تا بازديد‌کننده‌اي کتاب به دست براي سوژه عکسش پيدا کند. پس‌زمينه اين سخنش من را حسابي به فکر فرو برد... . در نمايشگاه، در مجموع کتاب‌به‌دست کم مي‌بيني و اگر هم از قشر گردشگران، کسي خريد کند، جنس کتاب بازاري يا زرد است. رواج کتاب‌هاي عامه پسند، آفتي است که در نمايشگاه کتاب به شدت مشهود است و عرصه نشر فاخر و وزين کشور را به جد تهديد مي‌کند. غرفه‌اي در شبستان مصلي، كتابي را با نام «فرزند دختر يا پسر؛ تعيين جنسيت» روي پيشخوان خود گذاشته و غرفه خود را با آن آذين بسته است. در غرفه ديگري، كتابي با نام «چگونه دختردار يا پسردار شويم» ارايه مي‌شود. در اين غرفه، روي كاغذي نوشته شده تعيين جنسيت فرزند آينده خود را به كارشناس پرستاري ما بسپاريد! داخل همين راهرو و مقابل همين غرفه، كتاب ديگري به نمايش گذاشته شده با نام «پسر مي‌خواهيد يا دختر؟» و زير عنوان اصلي اين كتاب نيز نوشته شده است: «با استفاده از تكنيك‌هاي دقيق و مدرن امروزي، جنسيت فرندان خود را با دقت 99/99 درصد تعيين كنيد. غرفه ديگري كتابي با نام «راهنماي نوعروسان و تازه‌دامادها» عرضه کرده است. سالانه ده‌ها كتاب با نام «آداب زناشويي» در بازار كتاب تهران و شهرستان‌ها منتشر مي‌شود. بازديدكننده جواني پس از خريد يکي از اين كتاب‌ها مي‌گفت: تا حالا چند تا از اين كتاب‌ها خريده‌ام، ولي انگار همه اينها مثل هم هستند، اما در مقابل مسئول غرفه بلافاصله گفت: فروش اين كتاب‌ها خيلي خوب است و مشتري ما بيشتر جوانان هستند. در حالي که گله اهل قلم و نشر فاخر را از فراواني آثار بازاري مثل «زن شكم‌صاف»، «چگونه يک شبه پولدار شويم»، «تازه‌ترين متد تعبير خواب»، «زن، خودشناسي، دلربايي»، «پيامک‌هاي 86» و... كه به راحتي منتشر و عرضه مي‌شوند،،مي‌شنويم، غرفه ناشراني كه از اين قبيل كتاب‌ها چاپ و منتشر مي‌كنند، از وضعيت مطلوبي در نمايشگاه برخوردار است. در راهروهاي شبستان در نمايشگاه كتاب تهران، مي‌توان غرفههاي بسياري را با عناويني از اين دست ديد كه نبودنشان هم هيچ لطمه‌اي به فرهنگ عمومي و ساختار فكري و ذوقي شهروندان و بازديدكنندگان نمايشگاه كتاب تهران نمي‌زند. پيش از آغاز نمايشگاه اعلام شده بود که فروش پوستر و لوح فشرده در نمايشگاه ممنوع است، اما در اين روزها تعدادي از غرفه‌ها به اين كار مشغولند. در بخش کودکان و سرگرمي، کمتر شاهد حضور کودکان بوديم و مخاطبان اين بخش را غالبا بزرگترها تشکيل مي‌دادند. غرفه‌اي ديگر هم با چند محصول عجيب بسياري از بازديدکنندگان را مسحور خود کرده بود؛ چنگ ليزري که با عبور انگشت از روي خطوط نوراني، توليد اصوات موسيقايي مي‌کرد و روباتي که پشت يک پيانو قطعاتي را مي‌نواخت. به تله انداختن نور و ايستادن يک فرفره روي هوا هم از ديگر تردستي‌‌هاي اين غرفه بود. استقبال بسيار گرم از اين غرفه، در حالي بود که بسياري از غرفههاي کتاب ،آن هم در نمايشگاه کتاب، خالي از بازديدکننده بودند. اينها همه در حالي است که رئيس نمايشگاه كتاب تهران، پيش از اين، گفته بود كتاب‌ها بر پايه ضوابط نمايشگاه، در بخش‌هاي داخلي و خارجي ارزيابي مي‌شوند و برخي از كتاب‌ها اجازه ورود به نمايشگاه كتاب را ندارند. به گفته او، برخي از ناشران داخلي ضوابطي را كه پيش از نام‌نويسي به آنها اعلام مي‌شوند، رعايت نمي‌كنند و به همين خاطر در روزهاي برگزاري نمايشگاه به مشكل برمي‌خورند؛ البته او جمع‌آوري كتاب از نمايشگاه كتاب تهران را مختص ايران و اين دوره نمي‌داند و بر اين باور است اين برخورد در بسياري از نمايشگاه‌هاي كتاب ديگر جهان هم وجود دارد. در حالي که هشت هزار و 296 ناشر در كشور فعاليت مي‌كنند، به نظر مي‌رسد بايد درباره نحوه حضور يک ناشر بازاري و يك ناشر با كتاب‌هاي فاخر و جدي در نمايشگاه بين‌المللي کتاب تفاوت قايل شد. بي‌شک، كسي كه صد عنوان كتاب بازاري چاپ كرده، با كسي كه صد عنوان كتاب جدي و فاخر منتشر كرده، تفاوت دارد. نقد حرکت به سمت زرد شدن فضاي نشر کشور، انتقادي به برگزارکنندگان نمايشگاه بين‌المللي کتاب - که اين روزها خيلي باب شده ـ نيست، بلكه آفتي است که بايد ارباب نشر فاخر آن را دفعش کنند. منبع: تابناک
دیدگاه تان را بنویسید