کاملا طبیعی است که اغلب مردم جامعه با روش‌های تنظیم اظهارنامه آشنایی نداشته باشند و ندانند که به چه شکلی باید برای مطالبه حق و حقوق خود از دیگران، اظهارنامه تنظیم کنند. 

در این شرایط بهترین راه ممکن این است که شخص برای تنظیم اظهارنامه از یک فرد متخصص کمک بگیرد.

واژه اظهارنامه به چه معنایی است؟

اظهارنامه یکی از مهم‌ترین اوراق یا برگه‌های قضایی به شمار می‌آید که معمولا به مراجع غیرقضایی ارسال می‌گردد.

در حقیقت شما باید این نکته را همیشه مد نظر قرار دهید که تفاوت اصلی اظهارنامه‌ها با سایر اوراق قضایی در این است که در دعاوی حقوقی، اظهارنامه قانونی مستقیما به دست خوانده پرونده می‌رسد و این امر دارای اعتبار حقوقی بسیار بالایی است. 

لذا کاملا طبیعی است که این برگه از قابلیت استناد بالایی برخوردار باشد. به این مثال با دقت توجه کنید:

فرض کنید که شما یک واحد مسکونی دارید و آن را به اجاره داده‌اید، یعنی رسما عقد اجاره‌ای را منعقد کرده‌اید. اما مستاجر شما در موعد معینی که باید اجاره‌بها تعیین شده را پرداخت نماید آن را پرداخت نمی‌کند.

در این مواقع برای اینکه شما بتوانید تنظیم شکواییه نمایید و از مستاجر خود شکایت نمایید، باید در بدو امر اظهارنامه‌ای رسمی را از طریق مراکز قانونی برای مستاجر خود ارسال کنید. 

با این مثال، می‌توان به خوبی این نتیجه را گرفت که برای آغاز مراحل یک پرونده کیفری یا حقوقی، باید حتما در ابتدا اظهارنامه‌ای به مخاطب شکایت ارسال کرد. 

لذا نحوه تنظیم اظهارنامه برای افرادی که در مقام خواهان یک پرونده حقوقی یا شاکی یک پرونده کیفری هستند، بسیار حائز اهمیت می باشد.

چگونه یک اظهارنامه حقوقی تنظیم کنیم؟

همانگونه که اشاره شد، اظهارنامه یک نامه رسمی بین طرفین دعوی است که تحت نظارت مراجع قضایی و توسط این نهادها ارسال می‌گردد. 

در بیان ساده‌تر، اظهارنامه درخواست اظهارکننده از مخاطب اظهارنامه است، در صورتی که دادخواست، درخواست خواهان دعوا از دادگاه می‌باشد.

همچنین قبلاً به این موضوع اشاره شد که در مواقعی بهتر است قبل از ارائه دادخواست به محضر دادگاه، با تنظیم و ارائه اظهارنامه کار را شروع کرد. زیرا ممکن است مخاطب اظهار نامه بر اساس اظهارنامه‌ای که دریافت می‌نماید، اقدامات عملی لازم را به عمل آورده و مشکلات طرفین بدون دخالت مرجع قضایی حل گردد. 

از سوی دیگر تنظیم اظهارنامه همانند تنظیم یک سند قانونی و رسمی است و در دادگاه‌ها و تمام مراجع قضایی کاملا قابل استناد می‌باشد. 

در حقیقت علت اصلی استفاده از اظهارنامه این است که نهایتا در دادگاه بتوان به راحتی بر اساس اظهارنامه ارسالی، بر عدم تمکین خوانده به مواد و مطالب اشاره شده در اظهارنامه، استناد کرد.

اما نحوه تنظیم یک اظهارنامه قانونی نیز نکات خاص خود را دارد. شما باید در تنظیم اظهارنامه به این نکته توجه داشته باشید که پس از ارسال اظهارنامه در واقع شما به صورت قانونی در حال مطالبه یا درخواست از طرف دیگر دعوی هستید. ولی تفاوتی که این خواسته با  سایر خواسته‌ها دارد این نکته است که در تنظیم اظهارنامه رسمی، قانون به عنوان ناظر و واسطه در این بین وجود دارد و مندرجات اظهارنامه به عنوان یک سند قانونی و رسمی شناخته می‌شود.

تنظیم اظهارنامه را باید به عنوان تنظیم یک سند رسمی به شمار آورد

نکته‌ای که وجود دارد این است که اظهارنامه یک سند رسمی به شمار می‌آید. لذا هر سخن یا هر نکته‌ای که در آن درج گردد، می‌تواند به عنوان یک مطلب قابل استناد در دادگاه، مورد استفاده و بهره برداری طرفین دعوا قرار بگیرد.

در بیانی ساده می‌توان گفت، متاسفانه به دلیل آگاهی مختصر از قوانین حقوقی در حین تنظیم اظهارنامه توسط خود شخص یا افراد کم اطلاع، عملا این افراد اظهارنامه را مبدل به اقرارنامه‌ای علیه خود می‌نمایند. 

در حقیقت شما در هنگام تنظیم اظهارنامه، تمامی مطالبی که در آن می‌نویسید را قبول می‌کنید و زیر مطالب را امضا می‌زنید، این امضا بیانگر قبول کردن این مطالب از جانب شماست. 

پس هر نوع سخنی که در تنظیم اظهارنامه لحاظ شده باشد، می‌تواند بعداً در دادگاه بر علیه یا له شما مورد استفاده قرار گیرد.

عدم توجه به مواردی مانند تهدید مخاطب، می‌تواند ورق را کاملا بر علیه شما برگرداند و همین امر موجب باخت شما در پرونده گردد. در حقیقت عده‌ای بر این باورند که تهدید صرفاً شامل مواردی مانند فحاشی یا تهدید به مرگ و غیره می‌شود. 

لذا در صورتی که شما در تنظیم اظهارنامه از واژه‌هایی همچون: "بیچاره‌ات می‌کنم" یا " تمام دارایی تو را خواهم گرفت" یا " داغش را بر دلت می‌گذارم" یا "به خاک سیاه می‌نشانمت" و غیره استفاده کنید، عملا مخاطب اظهار نامه را تهدید کرده‌اید و خوانده یا مخاطب قادر است به آسانی بر علیه شما شکایتی تنظیم کند و شما را با عنایت به تهدید هایی که کرده‌اید، محکوم و مجازات نماید. 

چه بسا مطابق با همین تهدیدهایی که معمولا بر اثر عصبانیت حادث می‌گردد، وکلای ریزبین نکاتی را از آن به دست ‌آورند که عملا می‌تواند ورق را به طور کامل به نفع طرف دیگر برگرداند.

نکات مهم دیگری که باید حتماً در تنظیم یک اظهارنامه رعایت شود

بنابراین بر اساس استدلال‌های فوق، هر نوع افترا، توهین و… در هنگام تنظیم مندرجات یک اظهارنامه می‌تواند عواقب ناخوش‌آیندی برای شما به همراه داشته باشد. استفاده از الفاظی مثل : "دزدی کرده‌ای" "کشته‌ای" "خراب کرده‌ای" و … که معمولا در خصوص دعاوی مطرح می‌شود که هنوز در هیچ مرجع قضایی ثابت نشده است، می‌تواند از مصادیق افترا باشد.

موارد ذکر شده حساسیت تنظیم دقیق یک اظهارنامه را بالا می‌برد و بیانگر این است که تنظیم یک اظهارنامه بسیار فراتر از رد و بدل شدن یک نامه ساده میان خواهان و خوانده با نظارت قانون‌گذار است. اما بدانید این همه ماجرا نیست. برای تنظیم یک اظهارنامه باید موارد دیگری را نیز مد نظر قرار داد که در ادامه به آن ها اشاره خواهد شد.

در چه مواقعی باید دست به تنظیم اظهارنامه زد؟

استفاده درست از واژگان و کلمات، رعایت اختصارها و ده‌ها نکته نگارشی مهم در کنار نکات بیان شده در بالا، می‌تواند تنظیم یک اظهارنامه را کمی دشوار نماید. اما دشواری ماجرا جایی است که پای قانون به میان می‌آید.

در حقیقت یکی از مسائل مهمی که در خصوص تنظیم اظهارنامه وجود دارد این است که عملا اظهارنامه یک سند غیر قابل انکار و یک نامه رسمی است و همانگونه که ذکر شد طرفین بر اساس این سند قادر خواهند بود در دادگاه به مندرجات و علت ارسال آن استناد کنند. اما مسئله بسیار مهم‌تر در ارسال اظهارنامه اینجاست که این نامه رسمی باید قبل از دادخواست ارائه گردد.

در حقیقت تنظیم اظهارنامه باید همیشه قبل از تنظیم دادخواست باشد تا اثر قانونی داشته باشد. دادگاه‌ها در مرحله تنظیم اظهارنامه هنوز وارد رسیدگی به پرونده نشده‌اند و هیچ دستوری را صادر ننموده‌اند و در مجموع هیچ اقدامی از این بابت انجام نگرفته است. 

از این رو ممکن است با پنهان کردن دارایی یا با تغییر در مالکیت‌ اموال خود، قبل از آغاز مراحل طرح دعوا، عملا خود را فقیر یا مفلس نشان دهد و تقاضای اعسار نماید.

بنابراین اظهارکننده باید دقت داشته باشد که گاهی اوقات تنظیم و ارسال اظهارنامه به مخاطب، نه تنها برای شما مفید نیست بلکه می‌تواند گره پرونده را کورتر و پیچیده‌تر از همیشه کند. لذا در تنظیم اظهارنامه و موقع ارسال آن حتما دقت داشته باشید.

چرا همیشه توصیه می‌شود در تنظیم اظهارنامه و طرح دعاوی از خدمات وکلا و مشاورین حقوقی استفاده شود؟

قطعا تا اینجا متوجه شده‌اید که چرا برای تنظیم یک اظهارنامه خوب به خدمات وکیل نیاز داریم. وکلای دادگستری قادرند بر اساس موضوع دعوی، تعیین نمایند که آیا ضرورتی به تنظیم اظهارنامه وجود دارد یا خیر. 

یک وکیل با تجربه به راحتی می تواند مشخص نماید که در صورت تنظیم اظهارنامه یا عدم تنظیم آن قرار است چه اتفاقاتی به وقوع بپیوندد. لذا همیشه تلاش می کند برای موکل خود بهترین راه را انتخاب کند.

از سوی دیگر وکلای با تجربه بارها و بارها از این قبیل اظهارنامه ها را طراحی نوده‌اند. لذا به خوبی می‌دانند که باید از چه کلمات و چه جملاتی استفاده نمایند تا اتهامی را به طرف مقابل نسبت ندهند.

معمولا در تنظیم اظهارنامه اشاره‌ای به مستندات و مواد قانونی نمی‌شود زیرا طرف مقابل صرفا یک فرد عادی به حساب می‌آید، همین موضوع موجب شده که این تصور پیش بیاید که هر فردی قادر است به سادگی یک اظهارنامه قانونی را نگارش و تکمیل کند! 

مطمئنا شما زمانی برنده دعوا خواهید بود که بتوانید چند حرکت طرف مقابل را پیش‌بینی نمایید. تکمیل درست یک اظهارنامه همین فرآیند را دنبال می‌نماید. 

یک وکیل با تجربه می تواند با استفاده از یک اظهارنامه دقیق و به موقع، راه های مختلف طرف دیگر دعوی را مسدود نماید و او را در مسیری که خودش دوست دارد قرار دهد. پس شما با استفاده از یک وکیل حاذق می‌توانید یک ابزار ساده را تبدیل به یک سلاح در دعوی خود نمایید.

ثبت اظهارنامه الکترونیکی قضایی به چه صورتی انجام می‌شود؟

ارسال اظهارنامه در گذشته از طریق فرم‌های چاپی‌ای صورت می‌گرفت که دادگاه‌ها در اختیار اشخاص قرار می‌دادند. ولی هم‌کنون، ثبت اظهارنامه الکترونیکی قضایی، به دو شکل برای متقاضیان امکان پذیر خواهد بود:

1. روش اول برای ثبت اظهارنامه الکترونیکی قضایی به این شکل است که اظهار کننده با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اطلاعات خود را در اختیار مسئول دفتر قرار می‌دهد و متصدی با تنظیم فرم الکترونیکی اظهارنامه، یک کد پیگیری به متقاضی تحویل می‌دهد تا در سایر مراحل بعدی از جمله دریافت قطعیت ابلاغ، از طریق این کد، بتوان اظهارنامه ارسالی را پیگیری نمود.
2. روش دوم، ثبت اظهارنامه با استفاده از سامانه عدل ایران است. که دسترسی آن فعلا برای وکلای دادگستری فعال گردیده است.

موارد یاد شده ضرورت هایی است که نیاز به مشاوره با یک وکیل متخصص را در جریان تنظیم یک اظهارنامه طلب می نماید.

اظهارنامه‌ها به چند دسته تقسیم می‌شود؟

درمجموع می‌توان اظهارنامه را در تقسیم بندی زیر قرار داد:

• اظهارنامه‌های حقوقی:

همان گونه که ذکر شد این نوع اظهارنامه معمولا یک نوع نامه رسمی و قانونی محسوب می‌گردد که قبل از شروع یک دادرسی از جانب خواهان یک پرونده یا شاکی برای خوانده یا فرد متهم فرستاده می‌شود و دارای اعتبار قانونی است. با استناد به چنین اظهارنامه‌ای خواهان پرونده قادر خواهد بود برای شکایت از خوانده پرونده اقدام نماید.

• اظهارنامه های مالیاتی:

اظهارنامه مالیاتی یکی از انواع اظهارنامه‌هایی است که امروزه در کسب و کارهای مختلف دارای اهمیت است. از نام اظهارنامه مالیاتی کاملا مشخص است که این نوع اظهارنامه برای نشان دادن نحوه عملکرد مالی اشخاص حقیقی و حقوقی که طبق قانون کشور ما مشمول پرداخت مالیات به دولت هستند حائز اهمیت است. تنظیم اظهارنامه مالیاتی یکی از تخصصی ترین فعالیت‌های حقوقی است که تنها توسط افراد متخصص و با تجربه صورت می‌پذیرد.

اظهارنامه‌های حقوقی را معمولاً می‌توان در مصادیق ذیل به مخاطب آن ابلاغ نمود؟

اظهارنامه از ناحیه زوج برای زوجه به جهت تمکین

اظهارنامه تخلیه مغازه به جهت تغییر در شغل

اظهارنامه تنظیم سند رسمی 

اظهارنامه تخلیه به دلیل واگذاری مورد اجاره از طرف مستاجر به دیگران

اظهارنامه اجرت المثل دوران تصرف و خلع ید 

اظهارنامه به جهت چک بلامحل و خسارت وارده

اظهار نامه فسخ قولنامه از طرف فروشنده به دلیل تاخیر خریدار در مراجعه به دفتر اسناد رسمی

اظهار نامه به اداره ثبت به دلیل اطلاع از عدم حضور فروشنده در دفترخانه 

اظهارنامه جلوگیری از ادامه عملیات ساختمان

اظهارنامه خریدار ملک نسبت به تنظیم سند رسمی انتقال حقوق اعیانی

اظهارنامه مطالبه وجه چک یا سفته حقوقی متعلق به شرکت

فارغ از مسئله دفاع از حق و حقوق خود، در هر صورتی دادگاه محل یک بازی فکری است که در آن طرفین دعوی یا وکلای آنها باید مطابق اهدافی که دنبال می‌کنند حرکت نمایند. یکی از این حرکت‌های مهم، قبل از شروع فرایند دادرسی رخ خواهد داد که ارائه یک اظهارنامه قوی و نحوه تکمیل آن، می‌تواند گامی باشد که نتیجه دعوا را قبل از شروع دادرسی معین کند.

توجه داشته باشید که اظهارنامه یک سند کاملا قانونی محسوب می‌گردد. لذا هر مطلبی که در این سند قید شده باشد می‌تواند تمام قد در هر مرجع قانونی قابل استناد باشد. لذا پیشنهاد ما این است که با توجه به پیچیدگی‌های مطرح شده جهت تنظیم یک اظهارنامه خوب و تخصصی یا مشاوره در این زمینه، با مشاوران و وکلای متخصص بنیاد وکلا تماس حاصل نموده و در وقت و هزینه های خود صرفه‌جویی کنید.