آثار تاریخی به تاراج رفته ایران که هرگز به وطن بازنگشتند

اعلام رای استیناف دادگاه آمریکا برای بازگشت الواح هخامنشی به ایران بعد از ۷۰ سال امیدهای از یاد رفته ملت ایران را بار دیگر به قلب‌هایشان بازگرداند. هر چند که هنوز بسیاری از آثار و اشیاء تاریخی ایران سرنوشتی نامعلوم داشته و هنوز سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران به رغم وعده‌های مکرر بقایی در مصاحبه‌های اخیرش موفق به بازگرداندن آن‌ها نشده است. به گزارش «فردا» به نقل از "همشهری ماه"با این حال سرگردانی آثار تاریخی و نمادهای هویتی ملت ایران همچنان یکی پس از دیگری در سطح افکار عمومی مطرح می‌شود. مسئولان و تصمیم گیران سازمان میراث اما هنوز هم بر اجرای روش‌های تجربه شده گذشته تاکید می‌ورزند. و به سادگی آثار تاریخی ایرانی‌ها در حراجی‌ها به فروش می‌رسد در حالی که بر اساس معاهدات بین المللی، حراجی‌ها موظفند در مورد منشا به دست آمدن آثاربه حراج گذاشته شده تحقیقات کافی را انجام داده باشند وباید اشیا خود را با شناسنامه به خریداران ارائه کنند وگرنه تحت تعقیب قوانین بین المللی قرار خواهند گرفت. البته اشیایی که پیش از تصویب این قوانین مورد معامله قرار گرفته باشد شامل این قوانین نمی‌شوند. با این همه سازمان میراث فرهنگی در سه سال گذشته کارنامه چندان موفقی در بازگرداندن آثار تاریخی ایران به کشور نداشته است. برخی از کار‌شناسان معتقدند تمام تقصیر را نمی‌توان بر گردن این سازمان انداخت و هنوز ناعدالتی‌هایی در قوانین بین المللی وجود دارد. با این همه اجماع کار‌شناسان حقوقی بر این است که بخشی از این معضل به ضعف‌های موجود در دستگاه دیپلماسی کشور نیز برمی گردد. شاید هم آنچه که بیشتر از بازگرداندن آثار تاریخی برای کشور اهمیت دارد، مقابله و مبارزه با قاچاقچیان آثار تاریخی است و باید مسئولان فکری به حال خروج این اشیا» تاریخی از کشور کنند. با این همه میراث تاریخی ایران است که سرگردان و آواره در سرزمین‌های دیگر به سر می‌برند. جام پادشاه ایلامی ۱. یکی از آثاری، در آخرین دست از حراج آثار تاریخی ایران در حراجی کریستی دبی درمعرض فروش گذارده شد، جام متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد بود که روی آن نام پادشاه ایلا م و شوش به خط میخی حک شده است. سرنوشت اینجام اکنون معلوم نیست اما مسئولا متولی در ایران نتوانستند اینجام را به موطن اصلی بازگردانند. جنگ شعری به خط عبدالمجید درویش طالقانی ۲. در یکی از آخرین حراجی‌های موسسه کریستی در ۱۷ آوریل ۲۰۰۷ (۲۸ فروردین ۸۶)، جنگ شعر بسیار نفیسی به فروش رسید. این جنگ به خط عبدالمجید درویش طالقانی، برجسته‌ترین استاد خط شکسته در تاریخ ۱۱۸۰ و ۱۱۸۱ ه. ق نوشته شده است. این اثر در حراجی کریستی با ارزش تقریبی ۴۰ میلیون دلار در شعبه دبی در کشور امارات به فروش رفت. سنگ نگاره پارسه ۳. در آبان ماه سال گذشته نیز بخشی از یک سنگ نگاره پارسه (تخت جمشید) که در بر گیرنده سر یک سرباز هخامنشی بود و در مالکیت فردی فرانسوی قرار داشت، در حراج کریستی لندن به مبلغ ۵۸۰ هزار پاوند به فروش رسید. فروش این سنگ نگاره در یکی از مشهور‌ترین سالن‌های حراج دنیا، گرچه بحث‌های مختلفی را میان کار‌شناسان دامن زد، اما به هیچ وجه با واکنش جدی متولیان سازمان میراث فرهنگی مواجه نشد. جام سیمین ایلامی ۴. حراج جام سیمین ایلامی در آلمان منتشر شد که قرار بود در یک حراجی به فروش برسد که متاسفانه کمبود اسناد و مدارک برای اثبات ایرانی بودن این اثر مهم‌ترین علت برای برنگشتن این اثر به ایران عنوان شد. اینجام متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد است و خطوط میخی در آن به چشم می‌خورد که روی آن نام پادشاه ایلام و شوش به خط میخی حک شده است.

۵. سه سال پیش، ۱۸ شی تاریخی جیرفت که در گالری «برکت» با پیشنهاد ۱۵۰ هزار پوندی ایران به حراج گذاشته شده بود. به رغم تلاش‌های بسیار اما مسئولان سازمان میراث با هم نتوانستند این اشیاء را به خانه بازگردانند. پس همچنان ایرانی‌ها از داشتن دو کوزه، پنج جام، شش گلدان، یک کاسه، یک ظرف و سه وزنه محرومند. این ۱۸ شی که مقامات دولتی ایران می‌گویند طی سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ میلادی و پس از آنکه جاری شدن سیل در دره هلیل رود گورهای باستانی این منطقه را نمایان ساخت، مورد «چپاول» قرار گرفته و به بازارهای بین المللی قاچاق شده‌اند. در آن ماجرا رای دادگاه اولیه علیه ایران اعلام شد اما با استیناف خواهی و تلاش‌های موثر حقوقی ایران رای دوم توسط دادگاه استیناف به نفع ایران صادر شد. با این همه گالری برکت درخواست تجدید نظر از حکم دوم را نزد مرجع عالیتر قضایی انگلیس مطرح کرده است و هنوز که هنوز است این ۱۸ قلم شی» به ایران بازنگشته که نگشته و سرنوشت اشیای پرونده گالری برکت منوط به صدور حکم آینده شد. تزیینات تخت جمشید ۶. تززیینات دیوار یکی از تالارهای تخت جمشید یکی دیگر اشیای تمدن ایران است که آن سوی مرز‌ها به سر می‌برد. دولت ایران بار دیگر در جدال حقوقی برای بازگرداندن قطعه‌ای از تزئینات دیوار یکی از تالارهای تخت جمشید که در حراجی معروف کریستی لندن به معرض فروش گذاشته شده بود شکست خورد و دادگاه عالی سلطنتی لندن رای داد که بانوی هشتاد و پنج ساله فرانسوی که بیش از سی سال است این قطعه را در اختیار دارد همچنان می‌تواند مالک آن بماند. لوح سنگی (قانون حمورابی) ۷. یکی از مهم‌ترین آثاری که از ایران به غارت رفت و ایران هرگز نتوانست برای بازگرداندن آن اقدام کند. لوح سنگی (قانون حمورابی) است. این لوح با کاوشهای شهر شوش کشف و به موزه لوور پاریس انتقال داده شد. قانون حمورابی، قدیم‌ترین قانونی است که تاریخ بشر بدست آورده. اهمیت قانون حامورابی فقط در قدمت آن نیست بلکه بیشتر از این حیث است که تمدن عالی را که در چهارهزار سال قبل بابل داشته، می‌شود. نقش برجسته سرباز هخامنشی ۸. نقش برجسته سرباز هخامنشی که در موزه ارمیتاژ سن پترزبورگ نگهداری می‌شود و اهدایی دولت ایران به این موزه در سال ۱۹۳۵ میلادی است یکی دیگر از آثاری است که به رغم تلاش‌های بسیار به وطن بازنگشت. حراج کریستی بهای تقریبی این اثر باستانی سنگتراشی شده از کاخ تخت جمشید را که پیشینه آن به سده پنجم پیش از میلاد باز می‌گردد تا ۸۰۰ هزار پوند به فروش رساند. بر اساس آگهی کریستی این اثر اکنون در اختیار مجموعه خصوصی (دنیز برند) فرانسوی است که آن را در ۱۱ اکتبر ۱۹۸۴ در حراجی در نیویورک از بنیاد هاکوپ کئورکیان خریداری کرده است. الواح هخامنشی در آمریکا ۹. الواح هخامنشی در آمریکا که ۷۰ سال پیش به منظور رمزگشایی و خوانش به آمریکا رفته بود. هنوز که هنوزه به ایران بازنگشته است. این الواح با لابی صهیونیست‌ها قرار بود به عنوان غرامت عملیات انتحاری در فلسطین، به نفع خانواده قربانیان مصادره شود. به نظر می‌رسد که با آخرین رای زنی وکلای ایرانی دادگاه آمریکا رای استیناف داده است و امید این می‌رود که این الواح به وطن بازگردند. کاسه نقره‌ای ۱۰. کاسه نقره‌ای با نقش برگ نخل به ارزش ۳۵ هزار پوند از دوره پادشاهی هخامنشی و نیم تنه مرد ریش دار از جنس نقره و طلا به همین ارزش از دوره پیش از هخامنشی و مجموعه‌ای از سر گاو نر با نام مفرغ لرستان که پیشینه آن به هزاره اول پیش از میلاد باز می‌گردد هر کدام به ارزش دست کم یک هزار پوند از دیگر آثاری بود که به حراج گذاشته شد بدون اینکه اقدامی برای بازگشت آن به ایران از سوی مسئولان انجام شود. فاطمه علی اصغر