اصول میزبانی از گردشگران خارجی را نمی‌دانیم

رشد 200 درصدی ورود گردشگران خارجی به ایران نشان می‌دهد که ما با یک جهش عمده در جذب گردشگران خارجی مواجهیم. رشدی که البته مدیون سیاست خارجی و روابط دیپلماسی ایران با دیگر کشورهاست. در حال حاضر تقاضا برای ورود به ایران به اندازه‌ای افزایش یافته که کمبود مراکز اقامتی در بعضی از شهرهای پر جاذبه کشور به عنوان یک مسأله مطرح شده و به همین علت نیز بسیاری از تورهای ورودی متقاضی سفر به ایران به سال آینده میلادی موکول شده است، با این حال، سؤال اینجاست که آیا ما برای ورود گردشگر خارجی به کشور صرفاً با مشکل کمبود هتل‌های 4 و 5 ستاره روبه‌رو هستیم و اساساً مشکل گردشگران خارجی برای ورود به ایران نبود هتل‌های مدرن با آخرین امکانات روز دنیاست؟ آن طور که دکتر امیر رضا فرهبد، کارشناس ارشد گردشگری و مدرس دانشگاه به عنوان کسی که در سال چندین سفر خارجی دارد و از نزدیک با گردشگران زیادی در ارتباط بوده، درباره علایق خارجی‌ها برای سفر به ایران می‌گوید بیشتر آن‌ها ترجیح می‌دهند که به جای هتل‌های لوکس در خانه‌های تاریخی و سنتی اقامت کنند و البته مشکل بیشتر خارجی‌ها نه جای خواب و خوراک که ضعف اطلاع‌رسانی و نبود مسیر‌های گردشگری ویژه برای بازدید از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی است! با فرهبد درباره نظر گردشگران خارجی نسبت به وضعیت گردشگری و نکات مثبت و منفی سفر به ایران به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که در زیر می‌خوانید. به نظر شما گردشگری ایران در دنیا بیشتر از چه ناحیه‌ای آسیب پذیر است، آیا در ارائه امکانات و خدمات ضعف داریم یا اساساً گردشگری ایران تحت تأثیر جریانات خاص دیگری است؟ گردشگری به موارد مختلفی ربط پیدا می‌کند. یکی از تأثیرگذارترین این موارد بحث سیاست خارجی است. در گذشته به خاطر مشکلاتی که با برخی کشورها داشتیم، نام ایران به شکل منفی در خبرها می‌آمد اما این منفی بودن به علت امنیت یا امکانات ایران نبود بلکه بیشتر بر مبنای روابط سیاسی تعریف می‌شد. خیلی‌ها بر این باورند که در دنیا بر ضد گردشگری ایران تبلیغات زیادی می‌شود و خیلی از کشورها درصددند تا صنعت گردشگری ایران را نامطلوب جلوه دهند؟ نظر شما در این زمینه چیست؟ ما در دنیا تبلیغاتی نداریم که بخواهیم بگوییم منفی جلوه می‌کند یا نه، از طرفی کشورهایی که در صنعت گردشگری صاحب سبک و ایده هستند و به نوعی شهرت جهانی دارند، اصلاً ایران را رقیب خود نمی‌دانند که بخواهند درباره آن بدگویی کنند. بنابراین تنها دلیلی که خارجی‌ها به آن استناد می‌کنند بحث‌های سیاسی و امنیتی است. در حالی که امنیت ایران قابل مقایسه با کشورهای همسایه نیست. در خارج از کشور بحث‌های منفی سیاسی وجود دارد، اما این بحث‌ها ربطی به جاذبه‌های گردشگری ایران ندارد، چراکه همه دنیا تمدن ایران را می‌شناسند و حتی در بسیاری از کشورهای خارجی، تمدن ایران در دوره‌های تحصیلی به بچه‌ها آموزش داده می‌شود و همه می‌دانند که کشور ما یک کشور تاریخی با جاذبه‌های متعدد فرهنگی است. آیا این شناخت موجب می‌شود که آن‌ها به ایران سفر کنند؟ بله، خارجی‌ها علاقه و اشتیاق زیادی برای سفر به ایران دارند، آن‌ها ایران را به عنوان یک مقصد انتخاب نمی‌کنند، آن‌ها به کشور ما می‌آیند تا یک مکان تاریخی با قدمت فرهنگی را ببینند. خارجی‌ها به دنبال دیدن نداشته هایشان هستند. و این در حالی است که ما در ارائه جاذبه‌های کشورمان به خطا رفته‌ایم. منظور شما از این خطا چیست؟ گردشگران خارجی وقتی ایران را به عنوان یک مقصد انتخاب می‌کنند با توجه به شناختی که از فرهنگ و تاریخ کشورمان دارند، به‌دنبال دیدن جاذبه‌های ناشناخته و یک مقصد تاریخی هستند، اما بر خلاف انتظار آن‌ها ما به‌دنبال ارائه امکانات لوکس و مدرن هستیم، یعنی چیزی که خود آن‌ها بهتر از ما دارند. ما خوشبختانه دارای یک ثروت فرهنگی عظیم هستیم که از طرف اجدادمان به ارث رسیده است، اما از این ثروت به شکل شایسته استفاده نمی‌کنیم. در مجموع نظر گردشگران خارجی به ایران چگونه است؟ در این زمینه ما با دو دسته گردشگر مواجهیم. دسته اول گروهی هستند که تجربه سفر به ایران را در گذشته داشته‌اند و دسته دوم افرادی هستند که برای نخستین بار به ایران سفر می‌کنند. برای من هم بسیار مهم است که بدانم خارجی‌ها درباره ایران چگونه فکر می‌کنند، به همین علت در همه سفرهای داخلی و خارجی سعی می‌کنم نظرشان را بپرسم. جالب این‌که بیشتر آن‌ها علاقه‌مندند که برای بار دوم و سوم هم به ایران سفر کنند، چون بیش از جاذبه‌ها، رفتار مردم ایران جذبشان می‌کند. مهربانی، توجه و احترام ما به گردشگر خارجی ویژگی‌های مهمی است که آن‌ها از خصلت‌های ایرانی نام می‌برند. چه چیزی در ایران بیشتر مورد توجه گردشگران خارجی است؟ شاید باورتان نشود ولی بیشتر آن‌ها می‌گویند که ما از دیدن این همه دختر و پسر جوان که در ایران می‌بینیم سر ذوق می‌آییم. به قول خود آن‌ها دیدن این همه جوان در ایران بر خلاف دیگر کشورهایی که می‌روند، حالشان را خوب می‌کند. همین داشتن جمعیت جوان برای ما یک جاذبه گردشگری است. هزینه‌های ارزان گردشگری در ایران به عنوان یکی از انگیزه‌های سفر خارجی‌ها محسوب نمی‌شود؟ طبیعی است که هزینه‌ها هم برای آن‌ها بسیار مهم است و ارزان بودن بعضی از هزینه‌های سفر در ایران یکی از علت‌های انتخاب ایران از سوی گردشگران خارجی است. اما بیش از هزینه‌ها، این مردم شناسی و تاریخ ایران است که به آن‌ها انگیزه سفر می‌دهد. شاید جالب باشد بدانید بیشتر خارجی‌ها، کشور ما را بعد از جاذبه‌هایش، به‌ علت تفاوت‌های فرهنگی‌ که با کشورهای دیگر دارد، انتخاب می‌کنند، مانند همین حجاب زنان ایرانی، خارجی‌ها خیلی دوست دارند بدانند چرا زنان ایرانی پوشش دارند، این حجاب از کجا می‌آید؟ نظر زنان ایرانی درباره حجاب چیست و خیلی سؤال‌های دیگر. یا ما فرهنگ خاص خودمان را داریم مانند تعارف و رودربایستی و خیلی چیزهای دیگر که برایشان جالب توجه است. اینها جزو نکات مثبت ما محسوب می‌شود، اما سؤال اینجاست گردشگرانی که به ایران می‌آیند بیشتر از چه مسائلی گله دارند و مشکلات‌شان در چه بخش‌هایی‌ است؟ همه گردشگران بدون استثنا بر این باورند که در ایران هیچ گونه اطلاعاتی در حد استاندارد وجود ندارد و وقتی وارد یک شهر توریستی در ایران می‌شوند تنها چیزی که به آن‌ها معرفی می‌شود نقطه است نه مسیر. برای مثال می‌گوییم این کاخ گلستان است، اما مسیر رسیدن به کاخ و این‌که چه جاذبه‌های دیگری در این راه وجود دارد را مشخص نمی‌کنیم. از طرفی پول ایران در هیچ کجای دنیا نقد نمی‌شود، بنابراین برای تهیه پول ایرانی در خارج از کشور دچار مشکل می‌شوند و مجبورند که در ایران پول تهیه کنند. با این توصیف گردشگری که وارد ایران می‌شود فقط می‌داند باید این جاذبه‌ها را ببیند و بس، حالا اگر راهنمای خوبی هم نداشت فقط چند جاذبه را تماشا می‌کند و می‌رود، درست است؟ دقیقاً همین طور است. مشکل ما این است که ما چیزی به عنوان مسیر گردشگری در ایران نداریم و متأسفانه بیشتر راهنمایان گردشگری ما هم اشراف کامل و اطلاعات جامعی از اثر و ابنیه تاریخی ندارند و نمی‌توانند اطلاعات بیشتری به گردشگر بدهند، شاید در برخی مواقع خود گردشگر اطلاعات بیشتری نسبت به راهنما داشته باشد. تصور خارجی‌ها قبل و بعد از ورود به ایران چگونه است؟ آنها تا وقتی وارد فرودگاه ایران می‌شوند هم تصورشان این است که ایران یک سرزمین کوچک و سنتی است. باورشان نمی‌شود تهران این همه پیشرفته و مدرن باشد. چراکه فرودگاه امام خمینی(ره) ورودی کوچک و راهروهای باریک دارد و قسمت کنترل ویزا به ذهن مخاطب این طور القا می‌کند که ما وارد جایی شبیه بیابان شده ایم. ما در ورودی کشورمان یعنی فرودگاه امام خمینی که در 90 درصد سفرها، نقطه ورود گردشگر به کشور است، به جای این‌که عظمت ایران را نشان بدهیم، تصویر ضعیفی از ایران ارائه می‌دهیم. به‌طوری که وقتی گردشگر به مرور وارد کشور شده و فضای شهرها را می‌بیند، از این همه جمعیت و تکنولوژی و پیشرفت متعجب می‌شود. متأسفانه فرودگاه امام(ره) در حوزه گردشگری از استانداردهای جهانی عقب‌تر است و باید در این زمینه یک تجدید نظر شده و خدمات واقعی ارائه دهد. جالب این‌که یکی از جذابیت‌های تهران برای خارجی‌ها همین پل صدر و تونل‌های شهری تهران است، آن‌ها می‌پرسند چطور یک پل دو طبقه با این سرعت و عظمت ساخته شده است؟ گردشگران خارجی در عین حال می‌گویند که ما نیامده‌ایم این اتوبان‌ها و برج‌ها را نگاه کنیم، ما آمده‌ایم تا بازار و بافت سنتی شهرهای ایران را ببینیم. نظر گردشگران در باره غذاهای ایرانی چیست؟ خارجی‌ها علاقه زیادی به خوردن غذاهای ایرانی دارند، اما فکر می‌کنیم که گردشگران خارجی هم مانند ما تمایل چندانی به تست مزه‌های جدید ندارند، در حالی که آن‌ها آمده‌اند به ایران تا طعم غذاهای ایرانی را بچشند و از آن به عنوان یک حس ماجراجویی تعبیر می‌کنند. با وجود این در بیشتر رستوران‌های کشور غذاهای تکراری یا بین‌المللی با کیفیت پایین ارائه می‌شود. به نظر شما اشکال کار گردشگری ما کجاست؟ متأسفانه ما هنوز آمار مشخصی از ورود گردشگر به کشور نداریم و این آمار و ارقام‌هایی هم که اعلام می‌شود، چون براساس معیار مشخصی انجام نشده، قابل اتکا نیست، چراکه بر اساس این آمارها کسی که برای تجارت به ایران می‌آید هم جزو گردشگر محسوب می‌شود. به نظر من رمز موفقیت گردشگری در دستان متخصصانی است که با این صنعت آشنایی دارند. بخش خصوصی در این زمینه فعال‌تر است و می‌داند که چگونه گردشگری را هدایت کند. ولی بخش دولتی چون نیمه پنهان راه را بلد نیست، نمی‌تواند موفق ظاهر شود. در همه دنیا گردشگری ذیل یک صنعت تعریف شده و همه می‌دانند که چگونه از جاذبه‌ها پول در بیاورند. متأسفانه هر روزی که ما دیر حرکت کنیم، رقبا از ما جلو می‌زنند و نتیجه این می‌شود که گردشگر خروجی از گردشگر ورودی پیشی می‌گیرد. چرا ما در حوزه تبلیغات تا این اندازه ضعیف ظاهر می‌شویم، گاهی به نظر می‌رسد که ما در کشور خودمان هم برای کشورهای خارجی تبلیغ می‌کنیم، این طور نیست؟ دقیقاً همین طور است، جالب این‌که ما در داخل ایران نمایشگاه برگزار می‌کنیم و همه دفاتر خدمات مسافرتی هم شرکت می‌کنند، اما نکته اینجاست که بیشتر این آژانس‌ها به‌دنبال جذب گردشگر برای کشورهای دیگر هستند و در داخل کشور برای خارجی‌ها تبلیغ می‌کنند. اگر دقت کنید می‌بینید که در سال‌های اخیر سفر رونق خوبی گرفته و بیشتر خانواده‌ها ترجیح می‌دهند که در صورت تمکن مالی به سفر بروند. ولی مقاصد انتخابی آن‌ها به کشورهای همسایه محدود می‌شود، چرا؟ چون ما صنعت گردشگری کشورهای همسایه را بشدت تبلیغ می‌کنیم و این به ضرر گردشگری داخلی شده است، در حالی که ما باید عکس این کار را انجام دهیم و خارجی‌ها را به سمت ایران بکشانیم. حضور ایران در نمایشگاه‌های خارجی چطور؟ آیا دفاتر خدماتی و مسافرتی ایرانی نمی‌توانند در جذب گردشگر مؤثر باشند؟ متأسفانه ایران در نمایشگاه‌های خارج از کشور هم بسیار ضعیف ظاهر می‌شود و نمی‌تواند آن طور که باید برای کشورمان تبلیغ کرده و گردشگران بیشتری را به سمت ایران بکشاند. شاید باور نکنید، اما هنوز اسم ایران و جاذبه‌هایی که دارد به بعضی کشورهای آفریقایی و اروپایی نرسیده چه برسد به این‌که ما بخواهیم تور ورودی هم معرفی کنیم. چاره کار کجاست؟ ما باید در طول سال برنامه‌ریزی کنیم، از طرفی دولت باید امکاناتی را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد که این بخش بتواند قوی عمل کند، البته منظور از این امکانات، کمک‌های مالی نیست. این امکانات می‌تواند از تسهیل در گرفتن ویزا برای گردشگران خارجی تا ساماندهی تورهای ورودی و برنامه‌ریزی برای مراکز اقامتی باشد. وقتی با گردشگران خارجی صحبت می‌کنیم، متوجه می‌شویم که بیشتر آن‌ها در حوزه حمل و نقل مشکلی خاصی ندارند، ما حتی در این زمینه پرسشنامه‌ای هم توزیع کردیم و به این نتیجه رسیدیم که یکی از مشکلات گردشگران خارجی در زمینه تردد، بی‌اطلاعی از زبان‌های خارجه است، خب همه گردشگران ورودی به کشور، انگلیسی زبان نیستند و لازم است که تعدادی نیز زبان‌های دیگر مانند چینی و ایتالیایی بدانند، بویژه در حال حاضر که تعداد زیادی از گردشگران ورودی به ایران، چینی‌اند و بیشترشان هم به زبان انگلیسی مسلط نیستند. یکی دیگر از مشکلات در این حوزه، زمان ماندگاری گردشگران خارجی در ایران است. بیشتر تورهای ورودی 3 یا 4 روزه تنظیم می‌شوند، در حالی که دیدن هر یک از شهرهای پر جاذبه کشور بیش از 2 روز طول می‌کشد. بیشتر گردشگران وقتی از نزدیک آثار و بافت تاریخی تهران مانند بازار بزرگ را می‌بینند باورشان نمی‌شود که پایتخت ایران هم تا این اندازه جذاب باشد. در ذهن بیشتر آن‌ها ایران یعنی شیراز و اصفهان! در حالی که همین جاذبه‌های تهران، خارجی‌ها را به وجد می‌آورد. بیشتر چه بخش‌هایی از تهران برای گردشگران خارجی جالب توجه است؟ بافت تاریخی و سنتی تهران برای آن‌ها از همه چیز جالب‌تر است، به‌طوری که بیشتر آن‌ها ترجیح می‌دهند به جای خوابیدن در هتل‌های لوکس 5 ستاره در خانه‌های تاریخی اقامت کنند، موضوعی که ما کمتر به آن توجه کرده‌ایم. هم‌اکنون در پایتخت 300 بنای ثبت شده وجود دارد که یک سوم ان دست دولت است و دو سوم دیگر آن خالی و در حال تخریب است. خب ببینید ما چه پتانسیلی داریم و درحال از دست دادن آن هستیم، در حالی که اگر همین ظرفیت به مجموعه‌های گردشگری تبدیل شده و حق انتخاب هم به خود گردشگران داده شود، چه تحولی در صنعت گردشگری اتفاق می‌افتد. ما گاهی به جای گردشگر خارجی تصمیم می‌گیریم و یک هتل 5 ستاره را به جای خانه تاریخی انتخاب می‌کنیم، ولی این بر خلاف نظر و علاقه گردشگران است. منبع: روزنامه ایران