چرا به پفك ويتامين اضافه نمي شود؟
اينكه غني سازي بايد بر چه اساسي صورت گيرد و آيا طرح هاي اخير هم موفقيت آميز هستند يا خير، پرسش هايي است كه دكتر كوروش جعفريان و دكتر محمدرضا وفا به آنها پاسخ مي دهند.
افکارنیوز: مسئولان بهداشتي مي گويند با توجه به مشكلات ناشي از كمبود بعضي از ريزمغذي ها، قرار است شيرهاي غني شده با ويتامين D و همين طور آردهاي غني شده با روي در دسترس مردم قرار گيرند تا وضعيت تغذيه مردم بهتر شود و شيوع برخي از بيماري ها كاهش پيدا كند. مي شود گفت اولين تجربه موفق وزارت بهداشت در مورد غني سازي، اضافه كردن يد به نمك طعام بود كه به خوبي توانست بيماري گواتر را در بسياري از شهرهاي ايران برطرف كند. گروهي از طرح هاي غني سازي مواد غذايي كشوري هستند و توسط وزارت بهداشت در سطح وسيع انجام مي شوند اما در سال هاي اخير برخي از كارخانجات هم محصولات غني سازي شده اي را روانه بازار كرده اند كه در گوشه و كنار فروشگاه ها به چشم مي خورند. اينكه غني سازي بايد بر چه اساسي صورت گيرد و آيا طرح هاي اخير هم موفقيت آميز هستند يا خير، پرسش هايي است كه دكتر كوروش جعفريان و دكتر محمدرضا وفا به آنها پاسخ مي دهند. پس با برخي از مهمترين محصولات غذايي غني شده كشور بيشتر آشنا شويد و نظر متخصصان تغذيه را درباره هر كدام بدانيد. شير + ويتامين D در حال حاضر شير غني شده با كلسيم در بازار ايران هست، اما قرار است به زودي شيرهايي
به بازار بيايند كه با ويتامين D غني شده اند. از آنجا كه در حال حاضر تقريباً بيش از نيمي از جمعيت ايران با كمبود ويتامين D روبرو هستند، غني سازي لبنياتي مانند شير مي تواند در جبران اين كمبود بسيار تاثيرگذار باشد. بهتر است ويتامين D در كنار كلسيم جذب شود و به دليل اينكه لبنيات كلسيم خوبي دارد غني سازي آنها با ويتامين D انتخاب درست و مناسبي است. كمبود ويتامين D در گروه ميانسالان، سالمندان و به ويژه خانم هايي كه در سنين يائسگي هستند و همين طور در نوزادان بيشتر ديده مي شود اما اين روزها با كاهش مصرف اين ويتامين در رژيم غذايي افراد مختلف، كمبود اين ويتامين حتي بين جوانان هم وجود دارد. غني سازي لبنيات با ويتامين D سال هاست كه در كشورهاي اروپايي انجام مي شود و طرح موفقي بوده است. از آنجا كه در كشورهاي اروپايي اشعه خورشيد كم است، بيشتر مردم با كمبود ويتامين D روبرو مي شوند اما با غني سازي لبنيات، اين مشكل برطرف شده است. در گذشته كمبود ويتامين D را با بروز بيماري هايي مانند نرمي استخوان و پوكي استخوان ارتباط مي دانند اما امروزه ثابت شده كه كمبود ويتامين D با بيماري هاي مزمن ديگري مانند چاقي و فشارخون در ارتباط
است. ضعف سيستم ايمني و بالا رفتن احتمال خطر ابتلا به سرطان هايي مانند سرطان سينه از جمله عوارض ديگر كمبود ويتامين D به شمار مي رود. به همين دليل اضافه كردن ويتامين D به رژيم غذايي مردم اهميت بيشتري پيدا مي كند. آرد + روي در آينده اي نه چندان دور در نانوايي ها نان هايي به فروش مي رسند كه آرد آنها با «روي» غني شده است و اين طرح در برنامه وزارت بهداشت قرار دارد. دليل اين موضوع هم به خاطر كمبود روي در گروه هاي مختلف و به ويژه مردان است. ايران و مصر جزو اولين كشورهايي هستند كه شيوع كمبود روي در ميان مردمان شان تشخيص داده شده. كمبود روي بيشتر در پسر بچه ها، به خصوص پسران در سن بلوغ و البته مردان بالغ به چشم مي خورد كه مواد غذايي غني شده با روي مي تواند از بروز عوارضي مثل كاهش قدرت سيستم ايمني بدن، كاهش قدرت باروري، مزمن شدن جوش هاي غرور جواني و زخم هاي پوستي، كاهش رشد سيستم عصبي، اختلالات خلقي رفتاري مثل افسردگي و... جلوگيري كند؛ از طرفي در غني سازي آرد با روي خطر رقابت روي با ساير املاح دو ظرفيتي وجود دارد و ممكن است رقابت هايي در جذب ريزمغذي ها به وجود بيايد و اختلالاتي ايجاد شود اما اين موضوع چندان نگران
كننده نيست. آبميوه + كلسيم هر فرد بالغ روزانه به هزار ميلي گرم كلسيم نياز دارد و بايد ۳ تا ۴ ليوان شير بخورد. كساني كه لبنيات كافي مصرف نمي كنند مي توانند براي جبران نيازشان از آب پرتقال هاي غني شده كمك بگيرند. البته هرگز نمي توان آبميوه هاي صنعتي را به عنوان منبع مهم تامين كلسيم به كار برد. چون مصرف ۵ـ۴ بسته از آنها براي تامين كلسيم، عوارضي مثل چاقي و مشكلات گوارشي ايجاد مي كند! ماكاروني + ويتامين B + سبوس اگر جزو طرفداران ماكاروني هستيد حتماً متوجه شده ايد كه گروهي از كارخانجات محصولات شان را با ريزمغذي هايي از جمله ويتامين هاي گروه B و سبوس غني سازي مي كنند تا بدين ترتيب ماكاروني ها ارزش غذايي بيشتري داشته باشند. از آنجا كه ماكاروني هم جزو غذاهاي پر مصرف ما ايراني هاست غني سازي اين ماده غذايي با سبوس و ويتامين B مي تواند كمبودهاي بدن ما را جبران كرده و به تكميل رژيم غذايي مان كمك كند و حامل خوبي است. اين ماكاروني ها مناسب افرادي است كه مي خواهند دستگاه گوارش سالم تري داشته باشند و هضم غذايشان بهتر انجام شود. گروهي از ماكاروني ها هم با رنگدانه هايي از جمله ليكوپن غني مي شوند. ليكوپن رنگدانه اي است كه
سبب رنگ قرمز گوجه فرنگي مي شود و خاصيت ضد سرطاني دارد. با اين وجود ليكوپن جزو ريزمغذي هاي ضروري نيست و اگر ليكوپن در بدن شما نباشد، با مشكلي روبرو نمي شويد اما در مورد ويتامين هاي مورد نياز بدن قضيه فرق مي كند و بهتر است غني سازي با ويتامين ها و املاح معدني انجام شود. به هر حال مي توان سر جمع گفت كه اين غني سازي مي تواند به سلامت بيشتر سبد غذايي ما كمك كند. كيك + روي به تازگي تبليغات كيك هايي را مشاهده مي كنيم كه با روي غني سازي شده اند. شايد به اين دليل كه كيك غذاي مورد علاقه برخي از كودكان است و از طرفي در پسر بچه هايي هم كه با كمبود روي روبرو مي شوند، از اين طريق بتوان كمبود آن را جبران كرد اما متخصصان تغذيه نظر ديگري دارند. آنها به شما مي گويند كه كيك هاي كارخانه اي و بسياري از شيريني جات جزو غذاهاي كم ارزش هستند و انتخاب آنها براي غني سازي درست نيست. سياست برخي از كارخانجات اين است كه از اين طريق مي خواهند محصولات شان به فروش بيشتري برسد اما چنين محصولي انتخاب مناسبي به شمار نمي رود و نمي توان آن را به عنوان سياست كشوري پوشش داد. روغن + ويتامين D يكي ديگر از مواد غذايي كه مي توان آن را با ويتامين D
غني سازي كرد، روغن است كه مي تواند حامل خوبي باشد. اما اين انتخاب چندان مناسب نيست چون جامعه را به سمت افزايش مصرف روغن ترغيب مي كند. متخصصان مي گويند بهترين گزينه براي افزودن ويتامين D به رژيم غذايي مردم، غني سازي لبنياتي مانند شير است. نان + آهن بسياري از دختران و زنان ايراني با كمبود آهن روبرو هستند. از اين رو اضافه كردن آهن و اسيد فوليك به آرد نانوايي هم اقدام ديگري است كه به كمبود اين ريزمغذي ها كمك مي كند. اما اين سكه يك روي ديگر هم دارد. مصرف زياد اهن در مردان احتمال بروز بيماري هاي قلبي و عروقي را بالا مي برد و خطرناك است. از اين رو افرادي بايد از محصولات غني شده با آهن استفاده كنند كه بدن شان با كمبود آهن مواجه است. كمبود آهن به دليل كاهش مصرف برخي از مواد غذايي مانند گوشت قرمز، ويتامين C، جگر و تخم مرغ پيش مي آيد كه مهمترين عارضه آن كم خوني است. تخم مرغ + امگا۳ امگا۳ يكي از اسيدهاي چرب ضروري بدن ماست. برخي از توليدكنندگان تخم مرغ به اين ايده رسيدند كه تخم مرغ هايي توليد كنند كه با اسيد چرب امگا۳ غني شده اند. براي توليد اين تخم مرغ ها لازم است كه مرغ ها رژيم غذايي خاصي داشته باشند و همين سبب
افزايش قيمت اين تخم مرغ ها مي شود. به همين دليل است كه تخم مرغ هاي حاوي امگا۳ را كمتر در بازار مي بينيم. به گفته متخصصان تغذيه نتايج مثبت چنين طرح هايي در طولاني مدت مشخص مي شوند و به بررسي هاي دقيق تر نياز است. پاسخ به چند سوال رايج درباره غني سازي مواد غذايي چرا به پفك ويتامين اضافه نمي شود؟ چون پفك هيچ ارزش غذاي ندارد. براي غني سازي انتخاب مواد غذايي مناسب اهميت زيادي دارد؛ به طور مثال وقتي مي بينيم كمبود ويتامين D جدي است، اين ريزمغذي بايد به غذايي اضافه شود كه هم داراي ارزش غذايي است و هم اينكه مردم به طور گسترده از آن استفاده مي كنند. در اين صورت غني سازي براي جبران كمبود ريزمغذي ها با موفقيت بيشتري انجام مي شود. مصرف زياد محصولاتي كه با ويتامين ها غني سازي مي شوند ضرر هم دارد؟ برخي از ويتامين ها مانند ويتامين D اگر ۲ تا ۳ برابر نياز بدن هم مصرف شوند ضرري ندارند و مشكل ساز نمي شوند اما مصرف زياد برخي از ويتامين ها مانند ويتامين A مي تواند در مادران باردار مشكل ساز شود و بيماري هاي كبدي هم ايجاد مي كند. سازمان جهاني بهداشت به اين نكته اشاره كرده كه غني سازي با مقادير كم و زياد يك ماده مغذي هر دو
خطرناك اند. غني سازي مبحثي كارشناسانه است و نياز به تحقيقات، مدارك علمي و شواهد بومي دارد. گاهي از غني سازي به عنوان يك سلاح تبليغاتي استفاده مي شود كه ممكن است براي سلامتي مردم زيانبار باشد. هنگام انتخاب مواد غذايي براي غني سازي بايد به فرمولاسيون و امكان جذب ويتامين D در آن ماده غذايي توجه كرد. علاوه بر اين بايد به قوت غالب مردم و رقابت ريزمغذي ها هم توجه كرد تا افزايش يك ريزمغذي مانع از جذب ساير مواد غذايي ضروري مورد نياز بدن نشود. در كشورهاي خارجي كدام دسته از مواد غذايي غني سازي مي شوند؟ در هر كشوري يكسري از غذاها به عنوان قوت غالب وجود دارند؛ براي مثال ممكن است در كشوري سيب زميني قوت غالب باشد و در كشور ديگر برنج يا ذرت. بعد از اينكه معلوم شد هر جامعه اي با كدام دسته از كمبود ويتامين ها روبروست و براساس اينكه كمبود ويتامين ها تا چه حد و بين چه گروه هايي همه گير است، اين ويتامين ها به غذاي اصلي مردم يا افرادي كه از كمبود ويتامين رنج مي برند، اضافه مي شوند.
دیدگاه تان را بنویسید