سبحانی: نمره عملکردی دولت روحانی ۱۲ است

باشگاه خبرنگاران: کم‌تر از یک ماه به یکی از مهم‌ترین رویداد‌های سیاسی کشورمان باقی مانده و انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم در پیش است. با نزدیک‌شدن به این رویداد، هر روز گمانه‌زنی‌ها درباره حضور افراد مختلف برای رسیدن به پاستور بیشتر و بیشتر می‌شود.

باشگاه خبرنگاران جوان در راستای کمک به شناخت فضای انتخاباتی و انتخاب فرد اصلح، با نامزد‌های ریاست‌جمهوری یا افرادی که رسماً نامزدی خود را اعلام کرده‌اند و یا تحلیلگران مسائل سیاسی گفت‌وگو‌هایی انجام داده که در قالب سلسله گفت‌وگو‌هایی با عنوان «سیاست‌نامه» منتشر می‌شود.

در یازدهمین گفت‌وگو از سلسله گفت‌وگو‌های سیاست‌نامه به سراغ حسن سبحانی اقتصاددان نماینده سابق مجلس شورای اسلامی و داوطلب این روز‌های انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم رفتیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: این روز‌های حسن سبحانی چطور سپری می‌شود؟

سبحانی: بنده استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران هستم، تدریس می‌کنم و این روز‌ها مشغول فعالیت‌های سیاسی و انتخاباتی هستم.

باشگاه خبرنگاران جوان: فضای انتخابات را چه طور می‌بینید و آیا تنور انتخابات گرم شده است یا خیر؟ مشارکت مردم را چه طور می‌بینید؟

سبحانی: ساز و کار انتخابات در کشور ما به طوری است که باید به زور تنور انتخابات را گرم کرد؛ در کشور‌های دیگر از ۱۲ تا ۱۵ ماه قبل از انتخابات نامزد‌ها مشخص هستند و در ایران تا ۲۱ روز قبل از رای گیری کسی نمی‌داند تایید صلاحیت می‌شود یا خیر. زمان کافی برای معرفی افراد تعیین شود و به دلیل اینکه فعالیت انتخابات بر دوش اشخاص است و دولت می‌تواند در خصوص فاصله افتادن میان تعیین نامزد‌ها و رای گیری قانون ایجاد کند و یا مجلس نیز می‌تواند در این زمینه لایحه آماده کند.

ایران در روزگار ما در بهترین حالت استقلال سیاسی خود قرار دارد

باشگاه خبرنگاران جوان: مهم‌ترین مسئله و مشکل کشور حال حاضر کشور را چه چیزی می‌دانید؟ چه چیزی باعث شده که شما وارد این عرصه شوید؟

سبحانی: مسائل امروز کشور تعداد زیادی است، اما اگر بخواهیم به صورت کلی یک مسئله را بگوییم این است که ایران در روزگار ما در بهترین حالت استقلال سیاسی خود قرار دارد؛ این استقلال سیاسی با توسعه نیافتگی اقتصادی و فقر عمومی در حال تهدید شدن است. از نظر من توسعه اقتصادی از ضرورت‌های امروز و مقوات حفظ و گسترش استقلال سیاسی است، بنده مسئله اصلی امروز کشور را متروک ماندن توسعه اقتصادی می‌دانم، به خاطر تخصصی که هست و سال‌ها قانون‌گذاری فکر می کنم می توانم این موضوع را رفع کنم.

باشگاه خبرنگاران جوان: آیا برای اعلام کاندیداتوری با کسی از جریان خاصی مشورت کردید؟ در مسیر انتخابات ریاست جمهوری با شخص یا جریان خاصی هم صحبت کردید؟

سبحانی: خیر با جریان خاصی صحبت یا مشورت نکرده ام.

باشگاه خبرنگاران جوان: از نظر سیاسی خود را به کدام یک از جریان‌های سیاسی نزدیک می‌دانید؟

سبحانی: نزدیکی به حزب خاصی ندارم، درمواردی به اصلاح طلبان و در مواردی به اصولگرایان نزدیکی داشته ام، چراکه زمانی که حقیقتی در کاری پیدا می‌کردم از آن حقیقت حمایت می‌کردم، احزاب سیاسی در ایران به غیر از دوران انتخابات فعال نیستند و مواضع مشخصی ندارند، به همین دلیل سخت است وارد جریانات سیاسی شویم زیرا مواضع آن‌ها در امور مختلف مشخص نیست.

باشگاه خبرنگاران جوان: در واقع مستقل وارد عرصه انتخابات شده اید؟

سبحانی: بله مستقل وارد شده ام.

پیگیری نکردم تا دلیل رد صلاحیتم را بفهمم

باشگاه خبرنگاران جوان: با توجه به اینکه شما در دوره یازدهم و دوازدهم رد صلاحیت شدید فکر می‌کنید در این دوره تایید صلاحیت شوید؟ دلیل رد صلاحیت شما در انتخابات‌های گذشته چه بود؟

سبحانی: به بنده هیچ چیز گفته نشده است که چرا رد صلاحیت شده ام، پیگیری هم نکردم تا دلیل رد صلاحیتم را متوجه شوم؛ چرا که در انتخابات ریاست جمهوری دلیلی برای اعتراض در رد صلاحیت‌ها وجود ندارد. برای این دوره امیدوار هستم صلاحیتم توسط شورای نگهبان احراز شود.

باشگاه خبرنگاران جوان: مهم‌ترین رقیب خود را برای انتخابات ۱۴۰۰ چه کسی و از کدام جریان می‌دانید؟

سبحانی: فعلا باید صبر کنیم تا افراد تایید شوند و با آن‌ها صحبت کنیم. بنده بحث‌های اندیشه‌ای و مفهومی را مطرح می‌کنم هرکسی که اهل این کار باشد می‌تواند با بنده رقابت کند، با اشخاص رقابتی ندارم.

شعار دولت من اقتصاد بدون ربا است نه بانک‌داری بدون ربا

باشگاه خبرنگاران جوان: شعار دولت شما چه چیزی است؟ در صحبت‌های خودتان اشاره کردید مهم‌ترین مشکل امروز کشور ما مشکلات اقتصادی است، راه حل عملی دولت شما برای حل این مشکل کشور چیست؟

سبحانی: از همان دوره یازدهم ریاست جمهوری بی مهری‌های شدیدی به اجرای قانون در کشور شده است. من اسم دولتم را دولت قانون گذاشته ام و شعار این دولت اقتصاد بدون ربا است نه لزوما بانک‌داری بدون ربا، چرا که اقتصاد بدون ربا جامع‌تر است. هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند مسائل اقتصاد کشور را در دوره ۳ یا ۴ ساله حل می‌کند؛ امروز دچار یک سیل بنیان کنی در اقتصاد هستیم. در دهه گذشته نرخ رشد اقتصادی نیم درصد و تورم بالای ۱۹.۵ تا ۲۰ درصد بوده و تشکیل سرمایه که متغیر مهم در اقتصاد است سال‌ها منفی بوده است. این مسائل حرف‌های مهمی در اقتصاد است؛ اگر دولتی موفق شود ظرف چندین سال نرخ رشد این سیل بنیان کن را کم کند تا به صفر برساند کاری بسیار مهمی را انجام داده است. باتوجه به تجربه‌هایی که دارم و درسی که خوانده‌ام راه‌هایی را می‌شناسم که می‌توانیم این روند را مهار کنیم؛ بعد از آن عواملی چید که آن عوامل اگر کار کنند معلول‌ها (بیکاری و...) را جمع کنند.

باشگاه خبرنگاران جوان: برای برنامه‌های خود کابینه مشخص کردید که چه کسی مامور به چه وظیفه‌ای باشد؟ به عبارتی آیا حاضرید قبل از برگزاری انتخابات و از حالا اعضای کابینه خودتان را معرفی کنید؟ یا حداقل اعضای اصلی کابینه مثل معاون اول، مشاور و وزیر کشور. آیا حاضرید نام آن‌ها را در همین روز‌ها اعلام کنید؟

سبحانی: به طور منطقی فردی که وارد انتخابات می‌شود به افراد فکر می‌کند؛ به دلیل اینکه مشخص نیست ورود پیدا کنم یا خیر مصلحت نمی‌بینم در این خصوص صحبت کنم، مجموعه کاملی هم چیده نشده است، باید زمانی که این مسئله موضوعیت پیدا کرد در مورد آن صحبت کنیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: تا پایان انتخابات هستید و سپس کنار می‌کشید یا مانند برخی از کاندیدا‌ها امکان کناره گیری به نفع آقای رئیسی است؟

سبحانی: دلیلی که من را تشویق به حضور در انتخابات کرد اجرای تمام اصول قانون اساسی و مخالفت با سیاست‌های اقتصادی از سال ۶۸ توسط ۴ دولت است و از سال ۶۸ با این سیاست‌ها مخالفت می‌کردم، تاکید بر جایگزینی اقتصاد قانون اساسی با سیاست‌هایی که در ۳۰ سال گذشته بوده است. در این مدت ندیدم کسی در این خصوص صحبت کند؛ به دلیل اینکه این مفاهیم را دنبال می‌کنم اگر اجازه ادامه راه را پیدا کنم ادامه می‌دهم.

اینکه برخی از کاندیدا‌ها تعداد مشخص می‌کنند که چند زن در کابینه خود خواهند داشت برای جلب آرای زنان است

باشگاه خبرنگاران جوان: از زنان چه قدر در کابینه خود استفاده می‌کنید؟ نظرتان درباره وزیر زن چیست؟

سبحانی: مسئله زن و مرد و نگاه جنسیتی به نیروی انسانی برای دهه‌های گذشته است؛ امروز در امور کشور زنان تحصیلکرده‌ای را می‌بینید که قابلیت‌های زیادی دارند؛ نیروی انسانی اعم از زن و مرد و بدون توجه به جناح سیاسی و براساس قابلیت‌هایی که دارند باید روی کار بیایند. اینکه برخی از کاندیدا‌ها تعداد مشخص می‌کنند که چند زن در کابینه خود خواهند داشت برای جلب آرای زنان است.

باشگاه خبرنگاران جوان: اخیرا دو پویش جدید به نام‌های «فرزند من کجاست؟» و «شفاف سازی» در خصوص نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری راه افتاده است؛ آیا شما حاضرید به این پویش بپیوندید؟ در این باره توضیح دهید.

سبحانی: بنده ۳ فرزند دارم که در ایران ساکن هستند و هیچ گاه در جای دیگری زندگی نکرده اند؛ درباره شفافیت هم بعید است بین سیاسیون به اندازه بنده شفافیت وجود داشته باشد. هر نفسی که کشیده ام در ۱۲ سالی که در مجلس بوده ام را در ۱۲ جلد و ۱۳ هزار و ۴۰۰ روز شمار منتشر کرده ام.

باشگاه خبرنگاران جوان: درباره دارایی‌های خود نیز صحبت می‌کنید؟

سبحانی: این سوالات، سوالات انحرافی است و تنزل دادن جایگاه به آن مهمی. کسانی هستند که در یک منطقه مستضعف نشین هستند، اما خوی اشرافی گری دارند. بنده استاد تمام دانشگاه تهران با ۴۸ سال سابقه خدمت هستم و منزلم در بزرگراه ارتش و اتومبیل بنده پژو ۲۰۶ است.

حداقل کاری که برجام کرد این بود که اجازه نداد اوضاع اقتصادی بدتر شود

باشگاه خبرنگاران جوان: انتقاد شما به دولت فعلی چی هست؟ کدام اقدام دولت فعلی را در دولت خود ادامه خواهید داد؟

سبحانی: ابعاد فعالیت‌های دولت گسترده است، اصلی‌ترین انتقادی که به دولت دارم پیگیری سیاست‌های اقتصادی دولت‌های قبلی است و سایر فعالیت‌ها که متاثر از همان سیاست هاست و اینکه کدام اقدام دولت فعلی را قبول دارم و ادامه می‌دهم طرح تحول سلامت است، این طرح را می‌توان ترمیم کرد، دولت را در بسیاری از موارد می‌توانیم نقد کنیم و در بسیاری از موارد تعریف.

باشگاه خبرنگاران جوان: سیاست خارجی دولت شما چه سیاستی را دنبال خواهد کرد؟ نظر شما در مورد برجام چیست؟ اگر رئیس دولت بعدی باشید رویکردتان برای برجام چیست؟ ادامه می‌دهید یا مسیر دیگری را در پیش می‌گیرید؟

سبحانی: ارتباطات خارجی با هدفی دنبال می‌شود، هدف باید امنیت ملی باشد که منافع ملی را تامین کند؛ بنده امنیت ملی را امنیت اقتصادی می‌دانم، امنیت اقتصادی دو مولفه دارد؛ یکی اینکه مردم در کشور راضی باشند و دیگری اینکه کشور بتواند در بیرون از آن تاثیرگذار باشد. روابط خارجی باید جوری تنظیم شود که به امنیت اقتصادی لطمه وارد نشود و بتواند این موضوع را تقویت کند. برجام قراردادی است که بسته شد و اینکه چرا این قرارداد بسته شد را نمی‌خواهم اشاره کنم، اما برجام حداقل کاری که کرد این بود که اجازه نداد اوضاع اقتصادی بدتر شود؛ بنده به دنبال این هستم این برجامی که نگذاشت مشکلات اقتصادی بدتر شود را توسعه دهیم.

باشگاه خبرنگاران جوان: نظرتان درباره قرارداد همکاری ۲۵ ساله ایران و چین چیست؟

سبحانی: این قرارداد، یک تفاهم میان ایران و چین است که دو کشور با یکدیگر صحبت کرده اند تا همکاری داشته باشند و چیز بدی نیست. بعد از اینکه تفاهم کردند این قرارداد به مرحله اجرا می‌رسد و بررسی‌های لازم در خصوص آن انجام می‌شود و طوری بررسی می‌شود که منافع کشور لطمه نبیند. فعلا اظهار تمایل برای همکاری است. یک توافق نامه است و هریک از موارد باید در مجلس تصویب شود، فعلا در حد یک تفاهم نامه است.

باشگاه خبرنگاران جوان: نظر شما درباره فیلترینگ تلگرام و شبکه‌های اجتماعی چیست؟ به نظر شما فیلترینگ راه مناسبی بوده است؟

سبحانی: فیلترینگ در عمل موفق نبوده و به لحاظ تکنولوژی هم امکان پذیر نیست و بنده هم با آن موافق نیستم. این مسئله که چه اتفاقاتی در این فضا رخ می‌دهد باقی بماند، کشور ما کشوری تحصیلکرده است، ممکن است سواد مجازی خیلی بالا نباشد، اما باید یاد بگیریم در استفاده از این امکانات مسائل و شئونات فردی را رعایت کنیم، ممکن است انحرافاتی برای برخی پیش آید، اما فیلترینگ راهکار نیست. باید به نسل جدید آداب استفاده از فضای مجازی را بیاموزیم. افراد از درون باید این موضوع را یاد بگیرند. فیلترینگ موفق نبوده است باید واقعیت‌ها را ببنیم و متناسب با آن رفتار کنیم.

راهکار کوتاه مدت برای جلوگیری از افزایش لحظه ای قیمت ها وجود ندارد

باشگاه خبرنگاران جوان: چگونه می‌توان جلوی افزایش لحظه‌ای قیمت‌ها را گرفت؟

سبحانی: راهکار کوتاه مدت در این باره وجود ندارد. ما یک اشتباهی در گذشته کردیم که این موضوع تلنبار شده است. یکی از اشتباهات این بوده که ابتدا به بانک‌های خصوصی و دولتی اجازه‌هایی دادیم و بعدا نتوانستیم یا نخواستیم کنترلشان کنیم. در اقتصاد مفهومی به نام خلق پول وجود دارد که با انتشار اسکانس تفاوت دارد. انتشار اسکانس زمانی است که تولید زیاد است و بانک مرکزی نسبت به آن اسکانس چاپ می‌کند، اما خلق پول را بانک ایجاد می‌کند و به شما اعتبار می‌دهد و در اصل اسکناسی وجود ندارد و عدد است که جابجا می‌شود. بانک‌ها با همین امتیازات از هیچ، پول خلق می‌کنند و این درحالیست که کالای این پول تهیه نشده و تقاضا نسبت به عرضه زیاد است و به همین دلیل قیمت لحظه‌ای افزایش پیدا می‌کند.

برای برخی‌ها توان خرید زیاد است و به قیمت آن توجهی نمی‌کنند، اما برخی دیگر هم نمی‌توانند خرید کنند و همین موضوع مشکلاتی را ایجاد می‌کند. برای حل این موضوع باید موتور خلق پول را از کار انداخت تا این مشکل حل شود. سهامداران، بانک داران و ... در این رابطه مقاومت می‌کنند و حل این موضوع کار سختی است. برای حل این مشکل ۳ – ۴ سال زمان است و باید تمامی مسئولان و نظام کمک کنند تا این مشکل حل شود.

نظام آموزش عالی مانند بقیه امور و اقتصاد رها شده است

باشگاه خبرنگاران جوان: به عنوان یک استاد دانشگاه جایگاه دانشگاه‌ها در نظام تصمیم گیریِ کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سبحانی: نظام آموزش عالی مانند بقیه امور و اقتصاد رها شده است. به دلایل مختلف اجازه تاسیس موسسات عالی داده شده و به همین دلیل این اتفاقات رخ داده است. در زمانی تعداد مراکز آموزش عالی ۳هزار و ۴۰۰ موسسه بوده و در حال حاضر هم برخی از موسسات به خاطره نبود دانشجو تعطیل شده اند. در نظام دولتی هم بدون توجه به وضعیت کشور، هر موسسه‌ای در هر رشته‌ای و هر مقطعی دانشجو گرفت و هیچ کجا این موضوع را رصد نکرد و به همین دلیل وضعیت کنونی رخ داده است که کار آن‌ها و زندگی شان چه می‌شود.

باشگاه خبرنگاران جوان: برنامه شما برای ساماندهی بازار بورس چیست؟

سبحانی: از اول با سیستم یارانه‌ها مخالف بودم، اما بعد‌ها هدفمند که شد من دیگر نبودم. البته هنوز که قانون نشده بود نامه‌ای به رئیس قوه قضائیه ارسال و بیان کردم که لایحه‌ای جرم‌خیز است و برخی‌ها به سمت دزدی می‌روند و وضعیت مردم بدتر می‌شود. این هدفمندی نیست و افزایش قیمت حامل‌های انرژی است. در زمان قدیم همه از این موضوع تعریف و تمجید می‌کردند، اما حالا کمی به آن انتقاد می‌کنند، اما من در دهه ۸۰ به این موضوع انتقاد کردم. یارانه را باید هدفمند کرد و قانون در مجلس اصلاح و یارانه قطع شود. سپس اثبات کند که نیازمند است و به نظر می‌رسد ۳۵ تا ۴۰ میلیون محتاج وجود دارند. با این طرح هدفمندی برخی‌ از مردم درآمدی ندارند که به آن‌ها تعلق می‌گیرد و برخی دیگر نیز کسری دارند که می‌شود با همین بودجه رسیدگی‌های بیشتری کرد.

یارانه ۴۴۵۰۰ را ۸۰ میلیون نفر می‌گیرند، اما یارانه معیشتی را افراد کم تری دریافت می‌کنند. درباره بورس هم باید بگویم که فرهنگ بورس بین ما وجود ندارد. در بورس ۲ بازار وجود دارد که به نام‌های بازار اول و دوم هستند. اینکه می‌گویند در بورس سرمایه گذاری کنید منظور بازار اول است. در بازار اول برای مثال می‌خواهند کارخانه‌ای تاسیس کنند و سهام آن را می‌فروشند و پس از چند سال تاسیس کارخانه و سپس هزینه – درآمد شود و در ادامه سود آن مشخص می شود؛ یا اینکه کسی بخواهد کارخانه اش را توسعه دهد سهام می‌فروشد و ...

برخی افراد در بورس قمار می کنند

در بازار دوم هم سهام بازار اول خرید و فروش می‌شود که به نوعی قماربازی است. برای مثال سهمی ۱۰۰۰ تومان است و به ۱۵۰۰ می‌رسد، اما نمی‌فروشیم و پس از اینکه به ۱۳۰۰ رسید آن را می‌فروشیم. به همین دلیل مردم می‌گویند ما ضرر کردیم و دیگر نمی‌گویند که سهم ۱۰۰۰ تومنی آن‌ها ۱۳۰۰ شده است. باید برای مردم توضیح داده شود و آن‌ها را شفاف کرد. وقتی شستا سهام می‌فروشد سود آن برای کارگران و افراد بیمه شده تامین اجتماعی است. به هرحال وقتی مردم به مسئولان اعتماد می‌کنند باید مسئولان هم پاسخگوی خوبی باشند تا مشکلی بوجود نیاید.

باشگاه خبرنگاران جوان: راه حل شما برای فرزندآوری چیست و چه راهی برای حل مشکل کاهش موالید دارید؟

سبحانی: درصدی از مشکلات این موضوع اقتصادی، مسکن و درآمد است. مسائل دیگری هم در این باره وجود دارد. جامعه ما با ۵۰ سال قبل تفاوت دارد. طرز تفکر اینکه خانم‌های درس خوانده در خانه بنشینند و بچه دار شوند با جامعه کنونی تفاوت دارد و نمی‌شود خانم‌ها را مجبور کرد که در خانه بنشینند. جامعه باید به این ذهنیت خانم‌ها نزدیک شود تا آن‌ها به این نتیجه نرسند که قرار است مانند ۷۰ سال پیش با آن‌ها برخورد شود. حاکمیت و دولت در این موضوع نقش زیادی ندارند و باید طرز تفکر تغییر کند. ۳۳ درصد عدم فرزند آوری مربوط به مسائل اقتصادی است و دیگر موارد سهم شان از اقتصاد بیشتر است.

نمره عملکردی دولت روحانی دوازده است

باشگاه خبرنگاران جوان: چه نمره‌ای به دولت تدبیر و امید می‌دهید؟

سبحانی: سیاست‌های اقتصادی دولت درست نیست. دولت دوران سختی را پشت سر گذاشت و تحریم و کرونا اداره کردن کشور را سخت کرد. میلیون‌ها نفر با کرونا شغل شان را از دست دادند و دولت با سختی مواجه شد. مرز بین حساب کشی و انتقاد را نمی‌دانیم و شاید نمره من به آن‌ها ۱۲ باشد.

باشگاه خبرنگاران جوان: نظرات خود را درباره اسامی زیر بفرمایید.

محمود احمدی نژاد: رئیس جمهور ۲ دوره ایران

سردار سلیمانی: عامل به آنچه که معتقد بود

شهید رجایی: مبارز پاکباخته

سعید محمد: شناختی ندارم

سپاه پاسداران: از ارکان قوام انقلاب اسلامی

عزت الله ضرغامی: رئیس سابق سازمان صدا و سیما

اسحاق جهانگیری: مهندسی که در اقتصاد ورود کرد و موفق نشد

محمد باقر قالیباف: متمایل به عمل گرایی

آیت الله رئیسی: مردی از بدنه قوه قضاییه

انتخابات ۱۴۰۰: همراه با بیم و امید