سفیر اسبق ایران در چین: غرب از رابطه چین با ایران نگران است

وزیران خارجه ایران و چین روز شنبه، هفتم فروردین، سند همکاری جامع دو کشور که برای ۲۵ سال تنظیم شده است را در محل وزارت خارجه ایران در تهران امضا کردند، امضای این سند همکاری در حالی است که برخی از کارشناسان معتقدند ایران در ٨ سال گذشته نتوانسته از فرصت‌های مطلوب پکن استفاده کند و دولت دوازدهم در اواخر دوران کاری خود به یاد آن افتاد، با توجه به روی کار آمدن دولت سیزدهم، سوال چالش برانگیز در اذهان این است که چگونه دولت سیزدهم روابط خارجی خود را با چین تنظیم خواهد کرد.

رئیس جمهور منتخب ملت در اولین نشست خبری خود در پاسخ به خبرنگار تلویزیون دولتی چین مبنی بر اینکه رئیس جمهوری چین به شما تبریک خود را ارسال کرده و چین اهمیت زیادی برای توسعه روابط خود برای ایران قائل است؛ انتظار شما از رابطه بین دو کشور چیست؟ گفت: ما روابط با چین را از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و دولت‌های مختلف دنبال می‌کردیم و امروز هم روابط خوبی با کشور چین داریم و ظرفیت‌های بسیاری بین دو کشور وجود دارد.

وی بیان کرد: ما حتماً در جهت احیای این ظرفیت‌ها تلاش خواهیم کرد، قطعا روابط بسیار خوبی با کشور چین خواهیم داشت، طرح جامع به عنوان یکی از اسناد خواهد بود و اجرایی کردن این طرح حتماً در دستور کار خواهد بود.

با جواد منصوری، سفیر اسبق ایران در چین درباره دیدگاه دولت سیزدهم در رابطه با چین و ابعاد سند همکاری تهران و پکن گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

دیدار با کدخدا باعث حل مشکلاتمان با دیگر کشورها می‌شود؟

باشگاه خبرنگاران جوان: محور کار جمهوری اسلامی ایران در روابط خارجی چیست؟

منصوری: جمهوری اسلامی ایران از ابتدا در روابط خارجی خود، شعار" نه شرقی و نه غربی" یا به عبارت دیگر "استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی" را محور کار، قرار داده است، تجلی این شعار در روابط خارجی کشورمان نشان داده است که ایران همواره خواستار رابطه با سایر کشور‌های دنیا بر اساس منافع ملی و بدون توجه به قدرت طلبی، توسعه افزایی است.

از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، این سوال چالش برانگیز مطرح بوده که کشورمان روابط خود را با توجه به ابعاد اقتصادی، فنی، مالی و بین المللی با غرب یعنی اروپا و آمریکا تنظیم کند یا با شرق یعنی آسیا، آفریقا، چین و روسیه جنوب شرقی تعامل داشته باشد، این موضوع مسئله مهمی است چراکه عدم توجه به آن، استقلال کشور را کم رنگ خواهد کرد.

دو عقیده برای رابطه با شرق و غرب وجود دارد؛ برخی‌ها معتقدند که دنیا در دست غربی هاست و ایران برای پیشرفت باید با آنها تعامل کند اما عده‌ای دیگر با عینک منافع ملی و نگاهی درون‌زا به کشور می‌گویند که باید به امکانات و دستاورد‌های داخلی کشورمان تکیه کنیم، بسیاری از اختلافات داخلی کشورمان ناشی از اختلاف در همین دو دیدگاه است، غربگرا‌های داخلی به راحتی بسیاری از رفتار‌های غیر قانونی، غیر اخلاقی و غیر انسانی غرب را به کلی نادیده گرفته و بر تداوم رابطه با اروپا و آمریکا، تاکید می‌کنند، آنها با این استدلال که رسانه‌ها در سطح جهانی، سازمان‌های بین‌المللی و سرشاخه‌های اصلی اقتصاد دنیا در دست غربی‌هاست، اداره زندگیشان را به غرب گره زده و خود را وابسته به آن می‌بینند، غربگرا‌های داخلی اصطلاح معروفی برای توجیه رابطه با غرب به کار می‌برند که دیدار با کدخدا باعث حل مشکلاتمان با دیگران می‌شود.

غرب از رابطه چین با ایران نگران است

باشگاه خبرنگاران جوان: چرا غربی‌ها با انعقاد سند همکاری ایران و چین انقدر مخالف هستند؟

منصوری: باید توجه داشت که چین قدرتی رو به صعود و در حال تبدیل شدن به قدرت اقتصادی جهان است، غربی‌ها هم امکانات این کشور را پذیرفته و بسیاری از کشور‌های بزرگ غربی به صراحت اعتراف به قدرت اقتصادی پکن کرده و می‌گویند که چین در حال تبدیل شدن به قدرت اقتصادی اول جهان در چند سال آینده است.

چین تمایل دارد با تمام کشور‌های دنیا تعامل برقرار کند و به این ترتیب هم روند پیشرفت خودش را ادامه داده و هم توانسته نفوذ قابل قبولی را در دنیا داشته باشد، اما در این تعامل زیر بار سیاست سلطه گرانه و استعمارگرانه نمی‌رود، از طرفی دیگر ایران و چین از گذشته اشتراکات، تعامل و منافعی داشتند.

آمریکایی‌ها تصمیم گرفتند که در اقیانوس آرام و شرق آسیا، حضور پر رنگ تری داشته باشند و به این ترتیب واشنگتن می‌خواهند که چین به عنوان قدرتی در این منطقه، تضعیف یا حداقل قابل رقابت با او نباشد، در ماه‌های اخیر بحث‌های تندی بین آمریکا و چین شد که دال بر این موضوع است.

اروپا و آمریکا، اولین کشور‌هایی بودند که علیه سند همکاری ایران و چین به صراحت صحبت کردند، بایدن، رئیس جمهور آمریکا، بیان کرد که من از یکسال پیش نگران این طرح بودم و رژیم صهیونیستی از این سند، ابراز ناراحتی کرده بود، بنابراین مردم نباید به شایعاتی که دشمنانشان می‌سازند توجه کنند، البته آن‌ها این حرف‌ها را برای خراب کردن رابطه میان ایران و چین می‌زنند و از پیشرفت ایران ناراحتند، باید دقت کرد که وقتی برجام امضا شد، آمریکا به هیچ یک از تعهدات خود، عمل نکرد چرا که آنها می‌دانستند با عمل به تعهدات خود، بخشی از مشکلات ایران حل خواهد شد و این خلاف میل آنهاست.

در ٨ سال گذشته تقریبا روابط ایران و چین خیلی افت کرد

باشگاه خبرنگاران جوان: پیشینه رابطه ایران با چین چگونه بوده و آینده آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

منصوری: پکن علاقمند به رابطه با تهران بوده است، چراکه این کشور متوجه امکانات داخلی، بازار و موقعیت جغرافیایی ایران در منطقه و آینده آن هست، البته دولت فعلی در ٨ سال گذشته به این دیدگاه بی اعتنایی کرد اما سرانجام مجبور به پذیرفتن این واقعیت و امضای سند همکاری جامع بلند مدت با چین شد.

دولت چین تمایل جدی برای فعال کردن روابط همه جانبه با ایران دارد و این موضوع از راه‌های مختلف مثل تامین واکسن کرونا، پیگیری می‌کند، موقعیت خاص ایران در منطقه و برخورداری از منابع انرژی فراوان، از جمله عواملی است که چینی‌ها را ترغیب به رابطه با کشورمان کرده است.

در دولت‌های قبل روابط فعال و مناسبی را با چین داشتیم و علی رغم معضلات بین المللی، مشکلات دو جانبه و حتی اختلاف دیدگاه‌ها در داخل کشور در رابطه با چین، با این کشور کار‌های زیادی انجام شد، اما در ٨ سال گذشته تقریبا روابط ایران و چین خیلی افت کرد و ما فرصت استفاده از موقعیت‌های این کشور را از دست دادیم، انتظار می‌رود در دولت آقای رئیسی با نگاهی واقع بینانه تعامل خود را با چین افزایش دهیم اما متأسفانه ما در چند سال گذشته با تصور اینکه آمریکا و اروپا بعد از برجام به نجات اقتصاد ایران می‌آیند، بخشی از فعالیت‌های خود را با چین کاهش داده بودیم.

دولت‌های یازدهم و دوازدهم از فرصت‌های مطلوب پکن به خوبی استفاده نکردند/ دولت سیزدهم، آمادگی و منطق لازم را برای همکاری با چین را دارد

دولت‌های یازدهم و دوازدهم از فرصت‌های مطلوب کشور چین به خوبی استفاده نکردند،  متاسفانه دولت روحانی در روابط خارجی، تعادل نداشته و تقریباً تمام روابط خود را منحصر به غرب کرده بود، اخیراً دولت، متوجه شکست خود شد و با نظر رهبر انقلاب، مقداری به سمت شرق تمایل پیدا کرد، اما حجت الاسلام رئیسی در نخستین نشست خبری خود که با حضور تعداد بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی برگزار شد، گفت که ظرفیت‌های بسیاری بین ایران و چین وجود دارد و در احیاء این ظرفیت‌ها تلاش خواهد کرد؛ بنابراین به رابطه با این کشور و سند همکاری ایران و چین در این دولت، می‌توان امیدوار بود.

دولت سیزدهم، آمادگی و منطق لازم را برای همکاری با چین دارد، همچنین وزیر خارجه چین خواستار رابطه با ایران در ابعاد مختلف است، با توجه به اینکه تهران و پکن، مورد هجوم آمریکا قرار گرفتند و شرایط یکسانی برای این دو کشور به وجود آمده است، آنها باید با همکاری یکدیگر برای مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا، اقدام کنند.

رابطه با کشور‌های دیگر برای ارتقای توان خود در بخش‌های مختلف به عملکرد، نیاز‌ها و تصمیمات خودمان بستگی دارد. نباید روابط خارجی به طوری پیش رود که کشور‌های دیگر، احساس کنند که ما از روی نیاز و ضعف به آن‌ها مراجعه کرده‌ایم و مجبور به دادن امتیاز به آن‌ها هستیم. باید توجه داشت که رابطه با یک کشور، تمام مشکلات ما را حل نخواهد کرد بلکه علت اصلی معضلات کشورمان، اراده سیاسی مدیران در داخل کشور است.

باشگاه خبرنگاران جوان: سند همکاری تهران و پکن چقدر بر بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا تاثیرگذار است؟

منصوری: نقش سند همکاری ایران و چین در بی اثر کردن تحریم‌ها به تصمیمات آتی و موقعیت دو کشور در برنامه هایشان ارتباط دارد، ولی در کل بی اثر کردن تحریم‌ها مسئله‌ای است که به مقدار زیادی به عملکرد مدیران ما در داخل کشور برمی‌گردد.

سند همکاری تهران و پکن، هیچ تعهدی در هیچ زمینه‌ای برای دو کشور ندارد

باشگاه خبرنگاران جوان: نتایج سند همکاری ایران و چین چه زمانی مشخص خواهد شد؟

منصوری: دومین قدرت اقتصادی دنیا، ظرفیت‌هایی دارد که رابطه با آن برای ایران، بسیار مطلوب خواهد بود. سند همکاری ایران و چین نشان می‌دهد که دومین قدرت اقتصادی دنیا، ایران را برای حداقل ٢۵ سال، کشور باثباتی قلمداد کرده و به ما اعتماد کرده است، این اعتماد دو طرفه بوده و کشور ما هم به آن‌ها اطمینان دارد. باید توجه داشت که اگر کشور اروپایی بیاید و بگوید که می‌خواهم مشابه این سند را با شما امضا کنم، عملکرد گذشته آن‌ها نشان می‌دهد که ما نمی‌توانیم اظهارات آن کشور اروپایی را باور کنیم چراکه تجربه ثابت کرده اعتماد به اروپا و آمریکا بی معناست. باید توجه داشت که سند همکاری ایران و چین، چارچوب روابط تهران و پکن را مشخص کرده و برای هرگونه همکاری، دوباره باید قراردادی امضا شود، سپس این قرارداد به مجلس رفته و بعد از تصویب برای اجرایی شدن آن، به دولت ابلاغ شود، بنابراین این سند، هیچ تعهدی در هیچ زمینه‌ای برای دو کشور ندارد.

برای بروز نتایج کلان سند همکاری تهران و پکن، نیاز به زمان بیشتری است و باید صبر کرد، ولی قطعا این سند همکاری در کوتاه مدت در حل پاره‌ای از مسائل مثل صنایع کوچک و متوسط، تجارت یا همکاری‌های فوری می‌تواند اثربخش باشد.

قطعا برای نمود نتایج سند همکاری تهران و پکن، دولت سیزدهم باید تیم فعالی برای روابط با چین، ترتیب داده و پیگیری‌های لازم را به طور دائم انجام دهند، همچنین باید سفر‌هایی در سطح مقامات دو کشور صورت گیرد و سپس برای هر توافقی، پیگیری‌های لازم انجام شود.

چراغ سبز غربی‌ها به ایران نباید مانع قطع ارتباط با چین شود

باشگاه خبرنگاران جوان: سیاست خارجی چین در رابطه با سایر کشورها چگونه است؟

منصوری: پکن با همه کشور‌ها ارتباط برقرار کرده و سعی می‌کند که وارد اختلافات آنها با کشورهای دیگر نشود، برای مثال در حال حاضر چین هم با فلسطین و هم با اسرائیل رابطه دارد، همچنین این کشور هم با دولت افغانستان و هم با طالبان، ارتباط برقرار کرده است، بنابراین پکن به‌ندرت رابطه یکطرفه با بقیه دولت‌ها برقرار می‌کند و علت آن، تمایل به ارتباط و حضوری فعال با همه دنیاست و رغبتی به دخالت در اختلاف سایر کشور‌ها نداشته و وارد جزئیات مسائل آن‌ها نمی‌شود.

باشگاه خبرنگاران جوان: چالش پیش روی رابطه ایران و چین چیست؟

منصوری: بعضی مقامات چینی، نگرانند که عادی شدن رابطه ایران با غرب باعث کاهش روابط کشورمان با چین شود، بنابراین پکن برای روابط پایدار و مستمر با تهران، مقداری تردید دارد، البته در ۴٠ سال گذشته این اتفاق افتاده است و دولت آینده باید توجه داشته باشد که اگر زمانی غربی‌ها چراغ سبزی به ایران نشان دادند، روابط خود را با پکن قطع نکند، برای مثال فعال شدن شرکت نفتی توتال فرانسه به این معنی نیست که شرکت‌های چینی را بیرون کنیم و این مسئله‌ای مهم برای روابط خارجی کشورمان است که باید به آن توجه شود.