تنفس مصنوعی به رژیم صهیونیستی

هشتم فروردین‌ماه برابر با ۲۸ مارس ۲۰۲۲، اجلاسی با حضور وزرای خارجه امریکا، اسرائیل، امارات متحده عربی، بحرین، مصر و مراکش در منطقه نقب واقع در جنوب فلسطین اشغالی برگزار شد. یائیر لاپید، وزیر خارجه وقت اسرائیل، این اجلاس را معماری جدیدی برای مرعوب ساختن دشمنان مشترک خواند که به زعم او، نخستین و مهم‌ترین آنها، ایران و گروه‌های نیابتی این کشور هستند. هرچندکشورهای مصر و امارات اعلام کردند که این اجلاس ضد ایرانی نیست، اما در واقع باید گفت اجلاسیه نقب در سال 2022 در راستای طرح موسوم به صلح خاورمیانه (عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل) برگزار شده است. براین اساس، مقرر شد که دور جدید اجلاس کارگروه‌های مجمع نقب از 19 دی ماه با حضور مقامات امریکا، امارات، بحرین، مراکش، مصر و رژیم صهیونیستی در ابوظبی برگزار شود که مهم‌ترین دستور کار آن امنیت منطقه عنوان شده است.

زمینه های نشست

در شرایطی که امریکا تمرکز خود را به سمت چین و روسیه هدایت کرده است، برخی ناظران معتقدند که هدف نشست نقب، زمینه‌سازی برای ایجاد یک ائتلاف سیاسی است. نشست نقب درحالی برگزار می‌شود که تنش‌ها در منطقه بویژه پس از بازدید وزیر جناح راست افراطی دولت جدید اسرائیل، که کمتر از دو هفته پیش روی کار آمد، افزایش یافته است. در این مدت به مسجد الاقصی یورش برده شد و ناآرامی‌ها در سرزمین‌های اشغالی نسبت به قبل بیشتر شده است. مجمع نقب مهم‌ترین گامی بود که توسط دولت بایدن و دولت‌های منطقه‌ای با هدف تقویت توافقنامه ابراهام و روند عادی‌سازی بین اسرائیل و همسایگانش آغاز شد. در گزارش وبگاه آکسیوس آمده است که «کنفرانس دو روزه این هفته در ابوظبی، اولین باری است که گروه‌های کاری این کشورها به عنوان بخشی از فرایند عادی‌سازی روابط سایر کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی در امارات تشکیل جلسه خواهند داد.» یک مقام ارشد وزارت امور خارجه در گفت‌و‌گو با وبگاه آکسیوس گفته که «بعد از نشست نقب در سال 2022 مهم بود که نشان دهیم این نشست چیزی بیش از یک جلسه است؛ این برنامه به دنبال ایجاد زیرساخت و فرایندی است که از طریق آن می‌توانیم نتایج ملموسی را برای مردم منطقه به شیوه‌های معنادار به ارمغان بیاوریم.» یک مقام رسمی دیگر امریکایی به این وبگاه گفته که «در ابتدا مشخص نبود آیا دولت جدید نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو به مشارکت در این روند ادامه خواهد داد یا خیر؛ اما مقامات امریکایی می‌گویند الی کوهن، وزیر خارجه اسرائیل در تماس تلفنی اخیر خود با بلینکن وزیر خارجه امریکا تعهد خود را به این مجمع ابراز کرده است. مقامات صهیونیستی اذعان کرده‌اند که «مباحثی که برای این جلسات آماده شده است فقط نمادین نیست، بلکه در مورد راه‌هایی صحبت می‌کنیم و سعی خواهیم کرد که کشورهای دیگری به این مجمع از طریق عادی‌سازی روابط پیوند بخورند.» اکنون سودان معاهده ابراهام را امضا کرده اما هنوز در پارلمانش به تصویب نرسانده است. ایالات متحده، رژیم صهیونیستی و سایر اعضای مجمع امیدوارند کشورهای بیشتری از جمله اردن و عربستان سعودی در آینده به آن بپیوندند. یکی از مقام‌های وزارت خارجه اسرائیل در این باره به وبگاه آکسیوس گفته که «در مورد عربستان سعودی، بسیار واضح بوده است که عادی‌سازی در نسبت با این کشور یک هدف استراتژیک است که ما به سمت آن حرکت می‌کنیم.»

اهداف و رویکردها

صرف‌نظر از اهداف جزئی و پراکنده‌ای که برای این اجلاس مطرح می‌شود، هدف اصلی آن این است که با تجمیع قدرت کشورهایی که قبلاً عضو پیمان ابراهام بوده‌اند، نوعی موازنه قدرت با ایران برقرار شود. البته در گذشته تلاش شده بود که این اتفاق به‌طور غیرمستقیم رخ دهد؛ یعنی با اینکه رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی در ظاهر با هم ارتباطی نداشتند، ایران را دشمنی مشترک قلمداد می‌کردند و به نوعی دارای اهداف موازی در ارتباط با ایران بودند. منظور از اهداف موازی، اهدافی ا‌ست که دو کشور رقیب آن را دنبال می‌کنند، یعنی با اینکه اعراب و اسرائیل رقیب و دشمن یکدیگر بودند، ولی ایران را تهدیدی مشترک قلمداد می‌کردند. بنابراین، اصطلاح اهداف موازی در توصیف این وضعیت به‌کار می‌رود. حضور وزرای خارجه عرب در نشست دوم مجمع نقب، بر این واقعیت صحه می‌گذارد که همکاری اعراب با اسرائیل دیگر به حصول توافق صلح بین اسرائیل و فلسطین و تحقق راه حل دو دولتی وابسته نیست. رژیم‌های عربی حاضر در اجلاس نقب، اسرائیل را به عنوان یک متحد بالقوه در ترتیبات امنیتی منطقه‌ای در پس زمینه کاهش نقش منطقه‌ای ایالات متحده و همچنین به عنوان شریکی برای توسعه روابط قوی اقتصادی، تجاری و فناوری می‌دانند. از زمان امضای توافقنامه ابراهام در سال 2020، امارات و بحرین تعهد راهبردی خود را برای همکاری با اسرائیل در حوزه امنیت منطقه‌ای نشان داده‌اند. یائیر لاپید، وزیر خارجه اسرائیل نیز تصریح کرده که این اجلاس پیامی از اسرائیل و متحدان عربی آن برای مقابله با ایران است تا از اقدامات خود در خاورمیانه دست بکشد.

مراکش که امضاکننده دیگر پیمان‌ ابراهام است، نگرانی کمتری نسبت به ایران دارد و سعی می‌کند موضع عمومی خود را در اهمیت یک راه حل دو دولتی میان اسرائیل و فلسطین حفظ کند، اما از سوی دیگر موافق تحکیم روابط دو جانبه اقتصادی، تجاری و امنیتی با اسرائیل است تا از نزدیکی با تل آویو برای جلب حمایت امریکا در منازعه با الجزایر بر سر صحرای غربی استفاده کند. از سویی دیگر شواهد نشان می‌دهد که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی بعد از مشاهده موضع امریکا در قبال بحران روسیه و اوکراین و خیانت واشنگتن به متحدان خود در اوکراین و همچنین تجارب تلخ حمله امریکا به عراق و افغانستان و بلایی که بر سر همپیمانان ایالات متحده در این کشورها آمد، احساس می‌کنند که اگر در آینده دور و یا نزدیک سایر متحدان واشنگتن نیز در معرض خطر قرار بگیرند، امریکا همین سناریو را تکرار خواهد کرد و از آنها حمایتی نخواهد داشت.

ایران؛ موضوع اصلی اجلاس

همه طرف‌های شرکت کننده در اجلاس منطقه نقب در سرزمین‌های اشغالی در شرایطی آشفته به سر می‌برند و هر یک اهداف خاصی را از برگزاری این نشست دنبال می‌کنند. در این بین اصلی‌ترین بازیگر این اجلاس اسرائیل است و اهداف اصلی آن را نیز همین رژیم دنبال می‌کند. آن‌گونه که رسانه‌های رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی و همچنین رسانه‌های بین‌المللی قبل از برگزاری این نشست اعلام کرده‌اند، موضوع اصلی این اجلاس ایران است و در کنار آن به محورهای دیگری از قبیل بحران اوکراین، عادی‌سازی روابط سایر کشورهای عربی با اسرائیل و ترتیبات امنیتی منطقه‌ای خواهد پرداخت. روشن است که مهمترین هدف رژیم صهیونیستی از امضای توافق سازش با کشورهای عربی علاوه بر سود اقتصادی و سیاسی فراوان، همان‌طور که خود صهیونیست‌ها بارها اعتراف کرده‌اند، تشکیل یک ائتلاف عربی- صهیونیستی علیه ایران و محور مقاومت بوده است. درواقع اسرائیل از زمان امضای این توافق با اعراب بویژه بحرین و امارات در منطقه خلیج فارس تلاش کرده با گسترش ایران هراسی میان آنها، این کشورها را به عنوان سپر دفاعی خود در هرگونه رویارویی آینده با محور مقاومت به کار بگیرد. تلاش برای افزایش همکاری نظامی با امارات به بهانه کمک به این کشور در مقابله با یمنی‌ها و انعقاد قراردادهای متعدد و خطرناک نظامی با بحرین از جمله تحرکات اخیر صهیونیست‌ها در رابطه با تشکیل چنین ائتلافی به شمار می‌رود. با وجود این در نهایت باید گفت که تشکیل ائتلاف‌ها علیه یک کشور یا یک محور در خاورمیانه، تجربه‌ای شکست خورده است. ائتلاف سعودی چنین تجربه‌ای را در یمن به نمایش گذاشت و سرانجام این تجربه، جست‌و‌جوی راهی برای فرار از باتلاق یمن بوده است. این اجلاس در حالی برگزار می‌شود که دولت و ارتش یمن در صورت شکست مذاکرات با ائتلاف سعودی، خود را برای نبردی دیگر آماده می‌کند، با این تفاوت که یمن دیگر یمن 8 سال گذشته نخواهد بود. اجلاسیه نقب هم با وجود جوسازی رسانه‌ای تنها یک تنفس مصنوعی به رژیم صهیونیستی خواهد بود.

روزنامه ایران